Maraqli faktlar

 

Tərtibçi: 

Elçin Cəfərov

, versiya 15.01 

 

 

 

 

1987-ci ildə Yaponiyanın ərazisi ABŞ-ın ərazisinin 3%-i qədər olsa da, sahəsinin dəyəri (qiymət etibarilə) 2 dəfə çoxdur. (təxm $ 

8 trln) (Forbes iyul 2006) 

İqtisadi inkişaf tempinə görə:(“İzvestiya” 04.11.03)  

Çin  

Hindistan  

ABŞ  

İndoneziya  

Braziliya  

Pakistan  

Rusiya 

Rusiya dövlət borcu qızıl-valyuta eht  

1997 $ 200 mlrd $ 13 mlrd  

2004 $ 114 mlrd $ 100 mlrd  

Türkiyənin ümumi borcu (2001 əvv.) - $ 100 mlrd.  

Argentinanin xarici borcu (2003 sent/) - $ 90 mlrd.  

Gürcüstanın xarici borcu (2003 avq.) $ 2.75 mlrd. 

---

 

Tərtibçi: 

Elçin Cəfərov

, versiya 15.01 

 

 

 

 

Nobel mükafatı 

 

Elm  aləmində  ən  çox  dinamitin  ixtiraçısı  kimi  tanınan  Alfred  Nobel  ölümündən  bir  qədər  əvvəl  bu  mükafatın  təsis  olunmasını 

vəsiyyət  etmişdi.  Onun  ölümündən  sonra  açıqlanmış  vəsiyyəti  bütün  dünyada  heyranlıqla,  doğma  İsveçdə  isə  hiddətlə 

qarşılanmışdı. Nobel öz xüsusi fondu üçün o dövrə görə fantastik kapital-33 milyon İsveç kronu saxlamışdı. Kapitalın gəliri (il 

ərzində toplanmış faizlər), Nobelin iradəsinə görə ötən il ərzində bəşəriyyətin tərəqqisinə böyük töhfə vermiş adamlara mükafat 

şəklində  verilməli  idi.  Həmin  məbləğə  nisbətən  çox  az,  cəmi  1,5  milyon  kron  miras  alan  qohumları  və  yaxınları  isə  elə  o  saat 

sənədi  protest  etmişdilər.  Təhqiqat,  demək  olar  ki,  4  il  davam  etdi.  Və  yalnız  1901-ci  ilin  10  dekabrında  -  Alfred  Bernhard 

Nobelin vəfatı günü - vəsiyyət təntənəli şəkildə yerinə yetirildi. Vilhelm Rentgen (fizika), Yakob Vant-Qoff (kimya), Emil fon 

Berinq (fiziologiya və təbabət), Rene Sülli-Prüdom (ədəbiyyat) və Anri Dünan (Sülh mükafatı) ilk laureatlar oldular. 

 

Qaydalar: 

• Yalnız bir dəfə Nobel mükafatı laureatı olmaq olar. 

• 1976-cı ildən yalnız sağ olan şəxslərə verilir. 

• Namizədlərin siyahısı 50 il gizli saxlanılır. 

---

 

Tərtibçi: 

Elçin Cəfərov

, versiya 15.01 

 

•  Qaliblərin adları oktyabr ayında  elan edilir, 10 dekabr  – mükafatın  yaradıcısının ölüm günündə  mükafatın təqdimat mərasimi 

keçirilir. Stokholmda  fizika,  kimya,  fiziologiya, tibb,  ədəbiyyat və  iqtisadiyyat, Osloda  isə  sülh  mükafatı təqdim edilir. Hər bir 

Nobel  mükafatının  dəyəri  10  milyon  İsvec  kronuna  (təqribən  1  milyon  avro)  bərabərdir.  Namizədlərə  pul  mükafatı  ilə  yanaşı 

Nobelin şəkli əks olunmuş medal və diplom da təqdim olunur. 

 

 

İki dəfə Nobel mükafatı almışdır:  

Amerikalı Con Bardeen 1956 və 1972-ci illərdə Fizika üzrə Nobel Mükafatına layiq görülüb.  

İngilis kimyaçı Frederik Sanger 1958 və 1980-ci illərdə Nobel alıb.  

Amerikalı kimyaçı Linus Paulinq fərqli nominasiyalarda 1954-cü ildə Kimya üzrə Nobel mükafatı, 1962-ci ildə isə Nobel Sülh 

Mükafatı alıb.  

İki dəfə Nobel Mükafatı almış ən məşhur qadın elm xadimi Mariya Kuridir. O, 1903-cü ildə radiasiya tədqiqatlarına görə, 1911-

ci ildə kimyəvi elementlər – polonium və radiumun tapılmasına görə 

 

Üçqat Nobel mükafatı laureatı: 

Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi (1917, 1944, 1963). 

 

Nobel mükafatını qəbul etməmişdir: 

Vyetnamlı məşhur siyasi xadim Le Duc Tho ölkəsindəki vəziyyəti əsas gətirərək mükafatı qəbul etməyib. Fransız yazıçı Jan-Pol 

Sartr  isə  hər  cür  rəsmi  mükafata  qarşı  olduğu  üçün  Nobel  Ədəbiyyat  Mükafatından  imtina  edib.  Elm  nominasiyalarında 

mükafatlardan imtina hallarına rast gəlinməyib. 

 

Üç  elmi  nominasiyada  ən  çox  Nobel  Mükafatı  alan  ölkələr  arasında  Amerika  Birləşmiş  Ştatları  (ABŞ)  başda  dayanır.  Fizika, 

kimya və tibb sahəsində mükafatların 43 faizi ABŞ-dan olan elm adamlarına verilib. ABŞ-ın ardından müvafiq olaraq Almaniya, 

İngiltərə və Fransa gəlir. 

 

ABŞ prezidentlərindən 4 nəfər Nobel mükafatına layiq görülmüşdür: 

Teodor Ruzvelt (1906), Vudro Vilson (1919), Cimmi Karter (2002), Barak Obama (2009) 

 

Ən gənc laureat Pakistanlı hüquq müdafiəçisi 17 yaşlı Pakistanlı MalalaYusifzay olmuşdur. 

 

Coğrafiya 

 

* İnsanlar üçün optimal hava 22°C və təxminən 50 % rütubətlikdə mövcuddur 

* Yer kürəsində ən sürətli külək 1999-cu ildə Oklahoma ştatında əsib. Onun sürəti saatda 509 km olub. 

* 5000 metr yüksəklikdə təzyiq azalması səbəbiylə su 70 °C’də qaynayır. 

* Bədənimizdə hər dəqiqə təxminən 300 milyon hüceyrə ölür. 

* 50 Amerika ştatından 23-nün okeana çıxışı var. 

* Təbii tədqiqatlar nəticəsində məlum olmuşdur ki, insanın sağ ağ ciyəri sol ağ ciyərinə nisbətən daha çox oksigen qəbul edir. 

* 1 damla neft 25 litr suyu yararsız hala salır. 

* 18 fevral 1979-cu ildə Saxara səhrasına qar yağmışdır. 

* Təxminən Yer kürəsinin 70% -i su ilə örtülüdür. Bundan yalnız 1%-i içməli su kimi yararlıdır. 

* Orta ölçülü aysberqin çəkisi təxminən 20 millyon tondur.  Ən böyük aysberq 1956-cı ildə qeydə alınmışdır. Onun uzunluğu 320 

km, eni isə 96 km olmuşdur ki, bu da Belçikanın ərazisindən böyükdür. 

* 1971-ci ildə Yaponiyanın İşiqaki adasında qeydə alınmış ən böyük dalğanın hündürlüyü 85 metrə çatırdı. 

* Ən hündür şəlalə - Anhel şəlaləsi Venesuelada yerləşir və 1054 metr hündürlükdən tökülür. 

* Dünyada ən iri dolu dənəsi - çəkisi 750 qram olub və 1970-cı ilin sentyabr ayında ABŞ-nın Kanzas ştatında düşüb. 

* Hər adama ildə orta hesabla 400 kq oksigen lazımdır. 

* Fotosintez prossesi - gündüz günəş işığının təsiri ilə baş verir. Gecə isəı bitkilər də digər canlı orqanizmlər kimi oksigeni udur, 

karbonu buraxırlar. Lakin bitkilərin nəfəs almağa sərf etdikləri oksigen istehsal etdiyindən 20 dəfə azdır. 

* Günəş Yerə hər saniyədə 16,76 x103 KC enerji göndərir. 

* Planetin çaylarının enerji resursları 1 ildə 73 trilyon kVt/saatdır. 

* Dünya okeanında 5,5 mln.ton qızıl vardır. 

* Hind okeanının şimal və cənub hissələrindəki mütləq yüksəklik fərqi 9 metrdir. 

* Dünya okeanının ümumi sahəsi 361,1 mln km

3

-dır. 

* Yerdə həyat 1,8 milyard il əvvəl yaranıb. 

* Bir ildə bir adam üçün su sərfi 800 m3-dir. 

* İnsan çəkisinin 98%-ni 5 element (O, K, H, Ca, N) təşkil edir. 

* Su yeganə nemətdir ki, üç – bərk, maye və qaz formasına malikdir. Bundan başqa onun özündə bir sıra digər komponentləri, o 

cümlədən atom molekullarını da birləşdirmək xüsusiyyəti var 

* Planetin 75 faizi su ilə örtülüdür. Yer kürəsindəki suyun 97,5 faizini okean suları təşkil edir. Yalnız 2,5 faiz su təmizdir. Təmiz 

suyun 70 faizi buzlaqlarda cəmləşib. İnsanın əldə edə biləcəyi 30 faiz suyun yalnız 1 faizi içmək üçün yararlıdır ki, bu da dünya 

---