________________________________________________________________
"Экономика и социум" №4(95) 2022 www.iupr.ru
maqsad esa, bolalarga ona tilini o’rgatish jarayonida amalga oshiriladi. Bog’chada
og’zaki nutqni o’stirish natijasida bola aqlan rivojlanib, uning umumiy madaniy
saviyasi oshadi. U tevarak-atrofdagi voqea-hodisalar, tabiat va jamiyat
qonuniyatlarini tushunib boradi. Bolada nutqning rivojlanishi uning ruhiy jihatdan
ham takomillashib borishiga yordam beradi.
Bola tashqi dunyoni xotira, tasavvur, xayol, tafakkur kabi ruhiy jarayonlar
yordamida, shuningdek, nutq yordamida bilib olish qobiliyatiga ega. Ammo,
bolalardagi intellekt, ya'ni ruhiy jarayonlar (xotira, tasavvur, xayol, tafakkur va
hokazo) shunchaki bola organizimining o’sib borishi va takomillashishi bilangina
paydo bo’lmay, balki nutqining rivojlanishi bilan paydo bo’ladi va takomillashadi.
Agar bola kichik yoshidan boshlab to’g’ri gapirishga (so’zlashishga) o’rgatib
borilsa, u vaqtda bunday bola meyoriy holatda rivojlanadi, ya'ni avval tasavvur
etish, keyin esa fikr yuritish, xayol qilish qobiliyati paydo bo’ladi va bu qobiliyat
har bir yosh bosqichida takomillashib boradi. Bolalarda intellekt bilan barobar
ravishda iroda kabi ruhiy jarayon ham takomillashib boradi.
Ko’pgina tajribalar shuni ko’rsatadiki, nutqi rivojlanmagan bola to‘liq shaxs
sifatida kamol topmaydi. Demak, tarbiyachi har doim shuni esda tutishi kerakki,
nutq bu maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda barcha ruhiy jarayonlar
rivojlanishiga ko’maklashuvchi vositadir. Bolaga ona tilini o’rgatish bilan bir
vaqtda, uni maktabda muvaffaqiyatli o’qishi uchun zamin tayyorlanadi, mehnat
faoliyatiga ijodiy yondashishga o’rgatiladi. Bolalar bog’chasining barcha
tarbiyaviy-ta'limiy ishlarida bolalarga ona tilini o’rgatish orqali ularning nutqi
o’stiriladi. Ayniqsa, nutq o’stirish mashg’ulotlarida har bir bolaning
nutqinio`stirish bo’yicha ishlar rejalashtiriladi. Bolalarga barcha mashg’ulotlarning
mazmuni faqat ona tili orqali singdiriladi.
So’z boyligi barcha mashg’ulotlarda beriladigan bilimlarni tez va puxta
o’zlashtirib olish va bu bilim, tushunchalarni nutq orqaliifodalash imkonini beradi.
Bu o’z navbatida bola kamoloti uchun ham keng yo’l ochadi. Bilimlarni puxta
egallashga, uni sekin hayotga tatbiq etishga ham o’rgatadi. Ona tili aqliy
tarbiyaning manbai va vositasi hamdir.
|