LüĞƏTDƏ gedəN İXTİsarlar

lıb getmək istədikdə Qətibə xanım ipək dəs­

mala bağlanmış yüz dinar qızılı onun əlinə 

tapşırdı (M.S.Ordubadi); SAĞOLLAŞMAQ 

Kərim Könüllə sağollaşıb getdi (X.Hasilova); 

XUDAHAFİZLƏŞMƏK (bax). 

vilayət bax ölkə 1; mahal I 

villa bax ev 1 

viran bax uçuq I 

viranə bax xaraba 1 

viranələnmək bax dağılmaq 1 

viranəlik bax xarabalıq 1 

viranxana bax xaraba 1 

vişnə bax gilənar 

viza bax icazə

VULKAN ..fəaliyyətdə olan ən uca vul­

kan  Kamçatkadakı  Klyuçevski  sopkadır 

(“Fiziki coğrafiya”); YANARDAĞ Vczuvi 

adlı yanardağın lavası altında Qerkülazm və 

Pompey şəhərləri basdırılıb (F.Ağazadə). 

vurçatlasın  bax  səs-küy 

VURĞUN [Aytəmiz:] Elçin Reyhanın vur­

ğunudur,  ..mən  onların  məhəbbətinə  mane 

olmaq istəmirəm (M.Hüseyn); ALUDƏ Biz 

ol  aludeyi-dəvdık  ki,  cami-mey  dəvamızdır 

(S.Ə.Şirvani); AŞİQ Aşiq baş qoymağa ca­

nan yolunda; Yeriyib meydana mərdanə gə­

lər (M.Rahim); BAĞLI [Zalxa Tarverdiyə:] 

Bəlkə qız səni sevmir? Ürəyi özgəsinə bağ­

lıdır? (M.F.Axundzadə); BƏND [Süleyman:] 

Əsgər mənə etibar edib elçiliyə göndəribdir, 

özü  de  qıza  bənddir  (Ü.Hacıbəyov);  DİL- 

BƏSTƏ  (kl.əd.)  Bu  nə  dilbəstə  olmaqdır 

pərilər  zülfü  xalinə  (S.Ə.Şirvani);  ƏSİR 

(məc.) Bir ahubaxışlı gözələ çoxdan əsirəm.. 

(Ə. Vahid); HEYRAN Bəzən tovuz kimi sü 

züb  baxırsan;  Yoxsa  öz-özünə  heyransan, 

nəsən?  (M.Rahim);  MAİL  Deyildim  mən 

sənə  mail;  Sen  etdin  eqlimi  zail  (Füzuli); 

MƏCNUN  (dəlicəsinə  vurulmuş)  Niyə  bu 

məcnunu  etmiş  fəramuş;  Nədən  ötrü  olub 

bigana  məndən?  (Natəvan);  MƏFTUN 

Firəngiz  təbiətə  məftun  idi  (B.Bayramov); 

SEVDALI Çəmən döşəyidir sevdalı yarım; 

Ona  layla  deyir  səhər  küləyi  (S.Vurğun); 

ŞEYDA (şair.: dəlicəsinə vurğun) Şeydayi

Vilayət

394

könül  birlə  cemin  demək  olur  kim;  Bir  tifı 

barıb arifi ürfadə ulaşmış (Əmani); VALEH 

(kl.əd.) Hamı bu halə valehii məftun; Naga- 

han hadis oldu bir yanğın (M.Ə.Sabir).

VURĞUNLUQ,  EŞQBAZLIQ,  HEY­

RANLIQ, MƏFTUNLUQ

vurhavur bax dava-dalaş

L VURMAQ [Ərbab:] Vur, vur ki, gətir­

məyibdir  arpa  (M.Ə.Sabir);  DÖŞƏMƏK 

(məc.) Fərraş sağa-sola döşəyirdi (Çəmən­

zəminli); ENDİRMƏK (məc.) Naznaz elini 

qaldırıb  Qaraşın  təpəsinə  endirəndə  Qaraş 

onun biləyindən yapışıb sıxdı (M.İbrahimov); 

İLİŞDİRMƏK Həmidin əli gicişirdi, az qa­

lırdı ki, Çopur Abdullaya yağlı bir şillə iliş­

dirsin,  küçodekilərdən  ayıb  idi  (H.Abbas­

zadə); YAPIŞDIRMAQ (məc., dan.) Zalım 

da çəpərdən bir ağac qoparıb, Şükürün pey­

sərinə  yapışdıranda  Şükür  palaz  kimi  yerə 

sərildi (Çəmənzəminli); ZƏRBƏ ENDİR­

MƏK [Azər] özünü irəli verdi, rəqibə zərbə 

endirəndə ona elə gəldi ki, həm özü, həm də 

rəqibi vurur və bundan zövq aldı (Ə.Kerim); 

ZOLLAMAQ Dəli şeytan deyir ki, bir də­

yənək; Mollanın zolla başına, zirək (S.Ə.Şir­

vani).

2. vurmaq bax oğurlamaq

3. vurmaq bax sancmaq 1

4. vurmaq bax döyünmək

5. vurmaq bax içmək

6. vurmaq bax döymək

7. vurmaq bax çalmaq II

VUR-TUT [Qiyas:] Maşını gecikdiriblər,

mənim də cibimdə vur-tut bircə manat pu­

lum  var  (Anar);  CƏMİ  Pyotr  Anisimoviç- 

gillə  onların  evləri  arasında  cəmi  bircə  tin 

vardı  (H.Abbaszadə);  CƏMİ-CÜMLƏ­

TANI Sahildən cəmi-cümlətanı bircə kilo­

metr uzaqda, yəni usta Pirvəlinin buruğunda 

işi dayandırmalı oldular (M.Hüseyn); CÜM- 

LƏTANI  Cümlətanı  11-12  qələm  ələf  və 

toxum, badyan, quluncan kimi ədviyyat, bal 

və s. alıb, bir neçə gün həvəngdəstədə döyər 

və  bundan  həblər,  yaxmalar  qayırıb  övladı 

olmayan, canı nasaz, beli ağrılı qadınları

Vur-tut

---

müalicə  edərdi (Ə.Cəfərzadə);  VAR-YOX 

Müsəlman qəzetlərinin yolunda canü dildən 

çalışan var-yox Ağdaş vilayətində bircə nə­

fər şəxsdir (C.Məmmədquluzadə).

I VURULMAQ (birinə, bir şeyə məhəb­

bət bağlamaq) [Bənövşə:] Təəccüb edirəm, 

bunun nəyinə vurulmusan? (M.İbrahimov); 

ALUDƏ OLMAQ (kl.əd.) Nəriman uzaq­

dan-uzağa  bu  qıza  aludə  oldu  ki,  pəncərə 

günlər ile örtülmədi (Mir Cəlal); AŞİQ OL­

MAQ [Nazlı:] Aşiq olsan da, ay dilbilməz, 

vurulasan  bir  qəlbdən  min  qəlbə  (Anar); 

AYAĞI  YANMAQ  (fr.v.)  [Şəhrəbanı  xa­

nım:] ..Şahbaz bəy Qarabağda oturduğu yerdə 

Paris  qızlarma  ayağı  yanıb..  (M.F.Axund- 

zadə); BAĞLANMAQ (məc.) Bütün bun-

Vurulmaq

Vzvod

Savaşanda

Dünənki  hərb  günündə  də; 

ana  torpaq..  (B.Vahabzadə);  MÜBARİZƏ 

APARMAQ, TOQQUŞMAQ.

2. vuruşmaq bax dalaşmaq 

vücud bax 1. varlıq; 2. insan; 3. bədən

1. VÜQAR Deyir Məşədi bəy alnında vü­

qar; Onun ipək kimi təbiəti var (S.Vurğun); 

AĞIRLIQ  [Südabənin]  terpenişində  bir 

ağırlıq, bütün vücudunda bir müvazinət gözə 

çarpırdı  (M.İbrahimov);  BAŞUCALIĞI 

[Səfurə:]  Valideyn  övlad  üçün  fərəh,  baş­

ucalığı  olmalıdır  (H.Abbaszadə);  CİDDİ­

LİK, MƏĞRURLUQ, TƏMKİN.

2. vüqar bax əzəmət 1

3. vüqar bax şərəf

VÜQARLI  Baş-başa  qatılmış  bu  qoca 

lara  görə  Çiçək  özü  hiss  etmədən  Elsevərə  dağlar;  Vüqarlı  qəlbim  tək  bu  uca  dağlar.. 

bağlanmışdı  (Ə.Qasımov);  BƏND  OLMAQ  (S.Vurğun);  QÜRURLU  O,  öz  zindanını 

[Qaplan:]  Görürəm,  Qumrala  yamanca  bənd  uçurtmuş  bir  məhbus,  ölkəsini  xilas  etmək 

olmusan  (A.Şaiq);  EŞQ  YETİRMƏK  Bir  üçün  ölümə  gedən  bir  əsgər  kimi  qürurlu  idi 

neçə  il  ondan  sonra  Mirzə  qonşunun  qızına  (M.İbrahimov);  MƏĞRUR  Qartallar,  necə 

eşq  yetirib  anasını  elçi  göndərdi  (Ə.Haqver-  də  məğrurdur!  -  deyib  Fərid  gözünü  çöldən 

diyev);  MAİL  OLMAQ  Bir  ala  gözlüyə  çəkib  yoldaşına  baxdı  (M.İbrahimov); 

mail  olmuşam;  Yarın  qapısında  sail  olmu-  PÜRVÜQAR  Bəs  o  kimdir,  -  o  pürvüqar? 

şam  (Aşıq  Rəcəb);  MƏFTUN  OLMAQ  [  (B.Vahabzadə);  TƏMKİNLİ  Yapıncılı  kişi 

O,  [Sona]  Əşrəfə  tamamilə  məftun  olmuşdu  j  çox  mülayim  və  təmkinli  danışırdı  (Ə.Veli- 

(A.Şaiq); MƏHƏBBƏT BAĞLAMAQ , yev); BAŞIUCA, ŞƏRƏFLİ (bax).

[Piri baba:] ..Amma atanın qıza elə məhəb- vüqu bax əhvalat

bət  bağladığını  görməmişəm  (S.S.Axundov); 

;

  VÜSAL  (şair.)  [Gülcamal:]  Zöhrə  xanım, 

UYMAQ  Uyubsan  zalım  xoryada;  Dostdan  məhəbbət  elə  bir  oddur  ki,  hansı  ürəyə  düşdü 

kənara  gəzən  gözəl  (Aşıq  Ələsgər);  VALEH  :  orada  vüsal  həsrətindən  başqa  bütün  duy- 

OLMAQ  [Bədircahan:]  Ağa,  o  qədər  son-  ğuları  yaxıb  yandırır  (M.İbrahimov);  VƏSL 

den  dedim  ki...  az  qaldılar  valeh  olalar 

1

  Könlüm  evi  xerabtər  oldu  fəraqdan;  Vəsliıı 

(N.Vəzirov); SEVMƏK (bax). 

bu mülkü etmədi abad, ağlaram (Natəvan);

II vurulmaq bax döyülmək 

vuruş bax 1. müharibə; 2. zərbə

VÜSLƏT  [Əziz  bəy:]  Bu  ümidlə  ki,  sənin 

vüsalın mənə müyəssər olacaq. İndi ki vüslət

1. VURUŞMAQ Alay-alay qəhrəmanlar zamanı yaxınlaşıb, arzuma çatmaq ümidilə 

canlarından keçərək; Qarlı soyuq gecələrdə xəyalımı xoş edib aram tutmuşam, istəyirlər 

vuruşurlar sübhədək (Ə.Cəmil); DÖYÜŞ- ■ ki, genə meni bədbəxt etsinlər (M.F.Axund- 

MƏK Bir gün yağı cəhd edərsə sülhü boğ- [ zade). 

mağa; Məzarından qalxıb yenə döyüşəcək- \ vüslət bax vüsal 

sən!.. (S.Rüstəm); ÇARPIŞMAQ İrəlidə pi- vüsuq bax inam 

yadalar çarpışır (H.Nəzərli); SAVAŞMAQ vzvod bax taqım 1

395

---