Kompyuter tizimlari

qidiruvdan 
foydalanish 
holatlari
Korxonalar hujjatlar va ma'lumotlarni bir nechta manbalarda 
tuzilmagan va tuzilgan shakllarda saqlaydi. Xodimlar har bir ish kunida 
o'rtacha 3 soat vaqtlarini ma'lumot qidirishga sarflashadi.
Kompaniyangizning 
tuzilmagan 
ma'lumotlarida 
tushuncha 
va 
javoblarni topish oson bo'lishi kerak. Sizning biznesingiz Intellektual 
qidiruv bilan ma'lumotlarga asoslangan bo'lish vaqti keldi.

Vaqtni tejaydi. 
Banklar o'n kunlik ishni ikki daqiqada bajarish 
uchun bilimlarni kashf qilishni avtomatlashtirishga muvaffaq 
bo'lishdi. Batafsil ma'lumot

Pulni tejaydi. 
Energiya iste'molchisi o'zining korporativ 
ma'lumot bazalarida tegishli ma'lumotlarni qidirish uchun 
sarflangan vaqtni qisqartirish orqali 10 million AQSh dollaridan 
ortiq vaqtni tejadi. Batafsil ma'lumot

Ish yukini kamaytiradi. 
Sug'urta mijozi korxonaning ichki 
ma'lumotlari ish yukini o'qish va tahlil qilishni 90% ga 
qisqartirdi. Batafsil ma'lumot

Daromadni boshqaradi. 
Yuridik firmalar biznes jarayonlarini 
yaxshilash va to'rt baravar samaraliroq bo'lish uchun qidiruv 
ilovalaridan foydalanadi, daromadni 30% ga oshiradi.
Ma'lumotlarning intellektual tahlilida ma'lumot modellari, tahlil jarayonidan 
o'tkazilgan ma'lumotlarni ifodalash, tushuntirish va ma'lumotlarni tahlil qilishga 
yordam beruvchi matematik modellar va strukturalarning o'rnatilishi va ishlashini 
ifodalaydi. Bu ma'lumot modellari, ma'lumotlarni sifatini, aralashuvni, 
munosabatlarini va strukturani tushunishda katta ahamiyatga ega bo'ladi. 
Quyidagi ma'lumot modellari intellektual tahlilda keng qo'llaniladi: 
1. Statistik modellari: Statistik modellari, ma'lumotlarning statistik analizini 
o'rganishda va ma'lumotlarni tahlil qilishda foydalaniladigan modellar tarkibiga 

---

masalan keladi. Bu modellar, qatori modellardan foydalanish orqali ma'lumotlarni 
tasniflash, qiyoslash, trendlarni aniqlash, prognostikalar qilish va boshqalar kabi 
vazifalarni amalga oshirishda foydalaniladi. 
2. Mashinaviy o'rganish modellari: Mashinaviy o'rganish modellari, kompyuterlarga 
o'z-o'zini o'rganish yoki ma'lumotlarni tashqaridagi axborotlardan qoidalar va 
tartiblarni aniqlashga yordam beruvchi modellar to'plamini ifodalaydi. Bu modellar 
ma'lumotlardan ustunlarni o'rganish, sinchanlash, sinxronizatsiya qilish va 
ma'lumotlarni tahlil qilishda amalga oshirilishi mumkin. 
3. Probabilistik modellar: Probabilistik modellar ma'lumotlarni ma'lum bir hodisa 
yoki natijalarga asoslangan statistik tartibda ifodalaydi. Bu modellar, ma'lumotlar 
ustunda statistik tafsilotlash, ma'lum bir natijaga bog'liq ehtimollikni qarash va 
maydonlarning qanday e'tkazib berishi mumkinligini tushunishda foydalaniladi. 
4. Grafi modellar: Grafi modellar, ma'lumotlarni ob'yektlarning aloqalar tarmog'ini 
ifodalash uchun grafiklar va tarmoqlarni qo'llaydi. Bu modellar orqali ma'lumotlarni 
tahlil qilishda ob'yektlar o'rtasidagi munosabatlarni, aloqalarni va ulardan keladigan 
ta'sir-qurollanmaydiganliklarni tushunish uchun foydalaniladi. 
5. Neural tarmoqlash modellar: Neural tarmoqlash modellari asosan biologik 
nevrologik tizimlardan olingan tizimlarga o'xshash bo'lib yaratiladi. Bu modellar 
ma'lumotlarni o'rganish, tahlil qilish va yuqori darajadagi ta'lim tadbirlarini amalga 
oshirishda foydalaniladi. 
Bu faqat ba'zi masofaviy ma'lumot modellari misollaridir. Amaliyotda 
intellektual tahlil uchun qiziqarli ma'lumot modellari mavjud bo'lganligi muhimdir. 
Har bir maqsad va ma'lumot turi uchun mos modellar va ularning mosligi yo'lga 
qo'yiladi. 
Intellektual tahlilda ma'lumot modellari chindan chindan o'rnatib borish, 
o'rganish, optimallashtirish va keyingi tahlil ishlari bilan ulashiladigan jarayonlardir. 
Bundan tashqari, tahlil jarayonida ma'lumotlar to'plami, tahlil algoritmlari, ma'lumot 
topish usullari va tahlil natijalari bilan ham bog'liq bo'lishi mumkin. 
Ma'lumotlar bazasi tizimi (MBT) ma'lumotlarni to'plash, saqlash, yangilash va 
ma'lumotlar bilan ishlashning moslashtirilgan strukturasidir. MBT, ma'lumotlarni 
o'rganish, tahlil qilish va boshqa maqsadlarga yo'naltirish uchun keng qo'llaniladi. 
Bu tizimlar ma'lumotlarni yig'ish, tartibga solish va o'rganishning qulay va samarali 
usullarini taklif etadi. 
Quyidagi ko'rsatkichlar MBT asosidagi muhim xususiyatlarni ifodalaydi:
1. Ma'lumotlar yig'ish va saqlash: Ma'lumotlar bazasi tizimida ma'lumotlarni yig'ish, 
saqlash va sintezlash uchun to'g'ridan-to'g'ri muhit yaratiladi. Bu muhit, 
ma'lumotlarni majburiy va qisqa muddatli saqlash uchun mos joy taminlaydi. MBT 
tizimlarida ma'lumotlar yordamida ma'lumotlar bazasi yaratiladi, jadvallar va 

---

samarali saqlovchi algoritmlar orqali ma'lumotlar davomiy ravishda sartarosh bo'lib 
turadi. 
2. Kirtiklarni aniqlash uchun moslashtirilgan struktura: Ma'lumotlar bazasi tizimida 
ma'lumotlar strukturali tarzda saqlanadi. Buning maqsadi, ma'lumotlarni qidirish, 
filtratsiya, tartiblash va tahlil qilish paytida tezlik va efektivlikni oshirishdir. Tizim 
bilan bog'liq ma'lumotlar to'plami uchun ma'lumot shakllari, atributlar, tahlil 
algoritmlari va bog'lamalar kabi elementlar haqida ma'lumotlar mavjud bo'ladi. 
3. Tahlil va so'rovlar uchun yo'riqnoma: MBT tizimidagi ma'lumotlarni tahlil 
qilishning asosiy vazifalari orasida ma'lumotlarni izlash, o'rganish, sintezlash, 
boshqa tahlil amalga oshirish va so'rovlar yaratish bilan bog'liq ma'lumotlar mavjud 
bo'ladi. Bu yo'riqnoma ma'lumotlar niqobidagi ma'lumotlarni qidirish usullarini va 
ma'lumotlarni tahlil qilish uchun ma'lum bodyozor atributlarni ta'rifi bilan beriladi. 
4. Mahkamlik va himoyalash: Ma'lumotlar bazasi tizimida ma'lumotlar mahkamligi 
va himoyalash muhim bo'ladi. Shaxsiy va hassos ma'lumotlarga, ma'lumotlar 
bazasiga kirishni cheklash usullari, ma'lumotlarni yashirish va kodlashning ko'plab 
usullari mavjud bo'ladi. Tizimda ma'lumotlar odamlar tomonidan faollashtirilishi, 
o'zgarishlarni kuzatish va tarqatish uchun mos mulk-malakaliq va huquqiyni 
ta'minlaydi. 
5. Ma'lumotlar bazasining birlashganligi: MBT sistemlarida axborotlar tizimi, 
ma'lumotlar bazasi va boshqa tizimlar o'rtasidagi o'tish-uylanishlarning 
ta'minlanishi mumkin. Bu, ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlarning ko'zdan 
kechirilishi, bog'liqlik va bir-qator boshqa yo'nalishlarda hamkorlik qilishi oldini 
olish mumkinligini anglatadi. 
Ma'lumotlar bazasi tizimi, ma'lumotlarni hamkor jarmiga olib kelish, tahlil 
qilish va diagnoz qilishda muhim ahamiyatga ega bo'ladi. Tizimlar tarkibida 
axborotlar tizimlari, kompyuter boshqaruv tizimlari, lokal va tarmoqli ma'lumotlar 
bazalari va boshqa qurilmalar bo'lishi mumkin. 

---

Xulosa 
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, ma’lumotlarning intellectual tahlili turli 
sohalarda qo’llaniladi. Ma’lumotlarning intellektual tahlil qilishning turli usullari 
mavjud. Biz bunda o’zimizga kerakli bo’lgan usullarni kerakli sohalardan qo’llashni 
bilib olishimiz lozim. Bu fan doirasida esa biz asosan MATLAB interfeysidan 
foydalanib oddiydan to murakkab masalalarga qadar ularning yechilish usullarini 
tahlil qilamiz.