Kompyuter ja'ne onın programma ta'miynati strukturası Kirisiw

Kompyuter ja'ne onın programma ta'miynati strukturası

Kirisiw

Ǵalabalıq paydalanıw ushın mólsherlengen zamanagóy kompyuterler - jeke kompyuterler - kompyuter dep atalatuǵın texnikalıq sistema daǵı apparat quralları ortasındaǵı munasábetlerdi belgileytuǵın talay quramalı dúzılıwǵa iye. Úskene hám programmalıq támiynattıń evolyutsiyası processinde jeke kompyuterdiń dúzilisi de ózgerdi, biraq onıń strukturalıq dúzilisiniń tiykarǵı principlerı belgili matematikalıq, AQShning Prinston universiteti professorı Jan fon Neyman (1903-1957) tárepinen islep shıǵılǵan.jáne onıń 1946 jıldaǵı kásiplesleri ózgeriwsiz qaldı.

Bul principlerdiń mánisi tómendegilerden ibarat :
• informaciya ekilik sanaq sistemasında usınıs etiledi (kodlanadı ) hám qayta islenedi (esaplaw hám logikalıq ámeller atqarıladı ), informaciya bólek mashina sózlerine bólinedi, olardıń hár biri kompyuterde pútin halda qayta islenedi;
• maǵlıwmatlar (nomerler) hám buyrıqlardı ańlatiwshı mashina sózleri (kórsetilgen ámellerdiń atınıń anıqlań ) kodlaw usılında emes, bálki paydalanıw usılında parıq etedi;
• mashina sózleri kompyuter yadı yacheykalarida olardıń nomerleri astında jaylastırıladı hám saqlanadı, olar sóz mánzilleri dep ataladı ;
• buyrıqlar izbe-izligi (algoritm ) atqarılatuǵın ámeller atınıń jáne bul ámeller atqarılatuǵın sózlerdi (operandlarni) anıqlaydı, mashina buyrıqları kórinisinde berilgen algoritm bolsa programma dep ataladı ;
• buyrıqtı orınlaw tártibi programma tárepinen birden-bir tárzde belgilenedi.

1.Jeke kompyuterdiń ulıwma dúzilisi

1. 1. Kompyuter arxitekturasınıń tiykarları

Kompyuterdi quraytuǵın komponentler modullar dep ataladı. Barlıq modullar arasında tiykarǵı modullar ámeldegi bolıp, olarsız kompyuter isley almaydı, qalǵan modullar bolsa hár qıylı mashqalalardi sheshiw ushın isletiledi: grafik maǵlıwmatlardı kirgiziw hám shıǵarıw, kompyuter tarmaǵına jalǵanıw hám basqalar.
Kóplegen kompyuterlerdiń qurılısı 1945 jılda Jan fon Neyman tárepinen islep shıǵılǵan principlerge tiykarlanadı :
1. Programmanı basqarıw principi (programma protsessor tárepinen málim izbe-izlilikde avtomatikalıq túrde birin-ketin atqarılatuǵın buyrıqlar kompleksinen ibarat ).
2. Yaddıń birdeyligi principi (programmalar hám maǵlıwmatlar birdey yadta saqlanadı ; maǵlıwmatlar daǵı sıyaqlı buyrıqlarda birdey háreketler orınlawǵa bolatuǵın ).
3. Adreslew principi (tiykarǵı yad sistemalı túrde nomerlengen kateklerden shólkemlesken).
Bul principler tiykarında qurılǵan kompyuterler klassik arxitekturaǵa iye (1-súwret).

Suwret 1. Kompyuterdiń klassik dúzilisi
bul erda, ALU (arifmetik-logikalıq birlik) - ekilik kodta usınıs etilgen maǵlıwmatlar boyınsha arifmetik hám logikalıq operatsiyalardı atqaradı, yaǵnıy maǵlıwmatlardı qayta islew proceduralarınıń orınlanıwın támiyinleydi;
CU (basqarıw apparatı ) - programmanı orınlaw procesin quraydı ;
Yad (saqlaw apparatı ) - buyrıqlar (programmalar ) hám maǵlıwmatlar izbe-izligin jaylastırıw hám saqlaw ushın mólsherlengen;
I/Ol qurılmaları (kirisiw/chiqarish qurılmaları ) - paydalanıwshı hám kompyuter ortasında tuwrıdan-tuwrı hám teris baylanıstı ornatıw ushın kompyuterden maǵlıwmatlardı kirgiziw hám shıǵarıwdı támiyinleydi;
Birpara kirgiziw apparatı járdeminde programma yadqa kiritiledi. Basqarıw blokı birinshi buyrıq jaylasqan yaddıń yad ketekshesi quramın oqıydı jáne onıń orınlanıwın quraydı. Bul buyrıq ALU járdeminde maǵlıwmatlar ústinde arifmetik hám logikalıq ámellerdiń orınlanıwın, bul ámellerdi orınlaw ushın yaddan maǵlıwmatlardı oqıwdı, maǵlıwmatlardı shıǵarıw apparatına shıǵarıwdı hám taǵı basqalardı belgilewi múmkin. Keyin ekinshi buyrıq atqarıladı, úshinshi hám taǵı basqa. Basqarıw blokı programma kórsetpelerin avtomatikalıq túrde atqaradı.