Kompyuter ja'ne onın programma ta'miynati strukturası Kirisiw

1. 2. Kompyuterdiń dúzilisi

súwret 2. Kompyuterdiń ulıwma dúzilisi
Jeke kompyuterler ádetde 3-suwretde kórsetilgen tómendegi tiykarǵı modullardan ibarat.

Sistema blokı Monıtor klaviatura tıshqanshası
Gúrish. 3. Kompyuterdiń tiykarǵı modulları

4-súwret. Jıldı kompyuter (noutbuk)
Sistema blokı kompyuterdiń barlıq tiykarǵı komponentlerin óz ishine aladı :
anakart;
elektron sxemalar (protsessor, qurılma kontrollerleri hám basqalar );
quwat blokı ;
disk drayverlari (saqlaw qurılmaları ).

2. Kompyuterdiń tiykarǵı modullarınıń xarakteristikaları


2. 1. Anakart


Áne plata (sistema platası ) hár qanday kompyuterdiń oraylıq bólegi bolıp tabıladı. Anakartda ádetde oraylıq protsessor, soprotsessor, oraylıq protsessor hám periferik qurılmalar ortasındaǵı baylanıstı támiyinleytuǵın kontrollerler, tosınarlı kirisiw yadı (RAM), kesh yadı, ROM-BIOS elementi (tiykarǵı kirisiw/chiqish sisteması ), batareya, kvarts saatlı osilator chastotaları hám basqa qurılmalardı jalǵaw ushın uyalar (jalǵawshılar )..
 
6 -súwret. Áne plata
Anakartning ulıwma islewi tekǵana ırǵaq chastotası, bálki oraylıq protsessor tárepinen waqıt birliginde qayta islenetuǵın maǵlıwmatlardıń muǵdarı (keńligi), sonıń menen birge, hár qıylı qurılmalar ortasındaǵı maǵlıwmatlar almasinuvi avtobusining keńligi menen de belgilenedi. anakart.
Funktsional maqsetlerine kóre shinalar tómendegilerge bólinedi:
maǵlıwmatlar avtobusi;

Mánzil avtobusi;

basqarıw avtobusi.
Maǵlıwmatlar avtobusi oraylıq protsessor, keńeytiw kartaları hám yad ortasında maǵlıwmat almasadı. Maǵlıwmatlar shinasining keńligi zamanagóy kompyuter anakartlarida 8 bitdan (házirde isletilmaydi) 64 bitgacha ózgerip turadı.
Mánzil shinasi maǵlıwmatlar jazılatuǵın yad ketekshelerin mánzillew ushın isletiledi.
Basqarıw shinasi yamasa sistema shinasi oraylıq protsessor hám sırtqı qurılmalar ortasında basqarıw signalların uzatadı. Anakartda sistema avtobusi basqa qurılmalardı ornatıw ushın uyalar menen tawsıladı. Mánzil avtobuslari hám maǵlıwmatlar avtobuslari geyde birdey fizikalıq sımlardı iyeleydi.
Házirgi waqıtta bir neshe avtobus standartları ámeldegi: ISA (Industry Sland art Architecture), MCA (Microchannel Architecture), EISA (Keńeytirilgen ISA), vESA (video Electronics SlandarlAssolllallon), PCI (Periferik komponentler óz-ara baylanısıwı ), USB (Universal Serial BUS).
Anakartlarning arxitekturası turaqlı túrde rawajlanıwlashtirilmoqda: olardıń funksional baylıǵı asadı hám islewi jaqsılanadı. Eki kanallı E-IDE HDD (qattı disk ) kontrolleri, FDD (floppi disk ) kontrolleri, keńeytirilgen parallel (LPT) hám izbe-iz (COM) portlar sıyaqlı anakartga ornatılǵan qurılmalar standart bolıp qaldı. izbe-iz infraqızıl port retinde.
Port - bul qurılma daǵı kóp bitli kirisiw yamasa shıǵıw.


2. 2. Oraylıq protsessor


Ulıwma alǵanda, protsessor degende cifrlı formada (ekilik kod ) usınıs etilgen maǵlıwmatlar boyınsha operatsiyalar kompleksin atqaratuǵın qurılma túsiniledi. Esaplawda protsessor degende buyrıqlardı tańlaw, dekodlash hám orınlaw, sonıń menen birge, basqa qurılmalardan maǵlıwmatlardı uzatıw hám qabıllaw qábiletine iye bolǵan oraylıq protsessor (CPU) túsiniledi. Ápiwayı etip aytqanda, protsessor informaciyanı qayta isleytuǵın elektron sxema.
Zamanagóy jeke kompyuterlerdi islep shıǵarıw protsessor bólek chip formasında islep shıǵarılǵannan keyin baslanǵan.
IBM-sáykes keletuǵın kompyuterler ushın protsessorlarni islep shıǵıwshı hám óndiriwshi kompaniyalar sanı kem. Házirde málim: Intel, Cyrix, AMD, NexGen, Texas Instrument.
IBM ga uyqas keliwshi jeke kompyuterlerdiń tiykarın quraytuǵın protsessorlardan tısqarı, parallel platformani quraytuǵın protsessorlarning pútkil klası bar. Eń ataqlıları arasında : arxitekturası tupten parq etiwshi Power PC tipidagi protsessorlardan paydalanatuǵın Amerikanıń Apple kompaniyası jeke kompyuterleri; Motorola hám basqalar tárepinen islep shıǵarılǵan jeke kompyuterler. Power PC protsessorlari tiykarındaǵı jeke kompyuterler ónimliligi IBM-uyqas keliwshi kompyuterlernikidan sezilerli dárejede joqarı, sol sebepli bahalardıń sezilerli parqına qaramay, saldamlı professional qosımshalar ushın ábzallıq beriledi.
CPU islewi tómendegi tiykarǵı parametrler menen xarakterlenedi:
saat chastotası ;
integraciya dárejesi;
qayta islengen maǵlıwmatlardıń ishki hám sırtqı bıyt tereńligi;
CPU tárepinen kirisiw múmkin bolǵan yad.
Multimedia qosımshalarınıń jedel rawajlanıwı menen protsessor óndiriwshileri grafik, audio yamasa video maǵlıwmatlardı óz ishine alǵan úlken kólem degi maǵlıwmatlardı qayta islew tezligin asırıw mashqalasına dus kelisip atır. Nátiyjede qosımsha túrde ornatılǵan arnawlı DSP protsessorlari payda boldı.

2. 3. Yad


Oraylıq protsessor tosınarlı kirisiw yadında jaylasqan maǵlıwmatlarǵa kiriw ruxsatına iye (fizikalıq yad apparatı RAM - tosınarlı kirisiw yadı yamasa RAM - tosınarlı kirisiw yadı dep ataladı ). Kompyuterdiń paydalanıwshı programmaları menen islewi maǵlıwmatlar sırtqı yaddan operativ yadqa o'qilgandan keyin baslanadı.
RAM oraylıq protsessor menen sinxron isleydi hám qısqa kirisiw waqtına iye. RAM tek quwat qosılǵanda maǵlıwmatlardı saqlaydı. Elektr úzilisi maǵlıwmatlardıń qaytarıp bolmaytuǵın joǵalıp ketiwine alıp keledi, sol sebepli uzaq waqıt dawamında úlken kólem degi maǵlıwmatlar menen isleytuǵın paydalanıwshı waqtı -waqtı menen aralıq nátiyjelerdi sırtqı yad qurallarına saqlaw usınıs etiledi.
Ámelge asırıw usılına kóre, operativ yad dinamikalıq hám statikga bólinedi.
Operativ yaddıń tiykarǵı xarakteristikaları tómendegilerden ibarat : yad keteksheleri (mánziller) sanı hám informaciyaǵa kirisiw waqtı, maǵlıwmat yadqa jazılatuǵın yamasa yaddan oqılatuǵın waqıt aralıǵı menen belgilenedi.
Operativ yaddıń tiykarın hár qıylı konfiguratsiyadagi bloklarǵa (banklerge) birlestirilgen yad chiplari quraydı. Banklerdi túrli mikrosxemalar menen úskenelewde olardıń kirisiw waqıtları 10 ns den artıq parq etpesligini támiyinlew kerek.
Sistemanıń normal islewi ushın oraylıq protsessor hám operativ yad tezligin muwapıqlastırıw úlken áhmiyetke iye.. 

7-súwret. RAM
Kesh-yad dinamikalıq yad sıyaqlı salıstırǵanda aste qurılmalar tezligin tez mikroprotsessor menen maslastırıw ushın mólsherlengen. Kesh yadınan paydalanıw onıń islewinde kútiw dáwirlerin aldın aladı, bul bolsa pútkil sistemanıń jumıs iskerligin azaytadı.
Kesh yadı járdeminde ádetde sırtqı qurılmalar, mısalı, túrli drayvlar hám mikroprotsessorning islewin muwapıqlastırıwǵa háreket etiledi. Tiyisli kesh yad kontrolleri málim bir waqıtta mikroprotsessorga kerek bolatuǵın kórsetpeler hám maǵlıwmatlar kesh yadında bolıwın támiyinlewi kerek.
2. 4. vinchester


vinchesterler yamasa qattı disklar informaciyanı uzaq múddetli saqlaw ushın mólsherlengen, saqlaw ortalıǵınıń ózi hám jazıw/o'qish úskenesin bir jaǵdayda birlestirgen úlken kólemli sırtqı yad bolıp tabıladı. Disk drayvlar menen salıstırıwlaganda, qattı disklar bir qatar júdá qımbatlı artıqmashılıqlarǵa iye: saqlanǵan maǵlıwmatlardıń kólemi kútá úlken úlkenlew hám qattı disktan paydalanıw waqtı qısqalaw. Birden-bir kemshilik: olar maǵlıwmat almaslaw ushın qaratnmagan (bul statsionar qattı disklarǵa tiyisli, yaǵnıy kompyuter korpusına ornatılǵan qattı disklar ; házirde almastıriletuǵın qattı disklar ámeldegi).
Qattı disklardıń fizikalıq ólshemleri forma faktor dep atalatuǵın parametr menen standartlastırılgan.
8-suwretde hár qıylı qattı disklar kórsetilgen:
8-súwret. vinchesterler
2. 5. Klaviatura

Súwret 9. Klaviatura
Tıshqansha tárepinen kúshli básekine qaramay, bul kompyuterge maǵlıwmat kirgiziwdiń tiykarǵı apparatı. Klaviatura mexanik tuymesheni basıwdı anakartdagi klaviatura basqarıwshısına uzatılatuǵın skaner kodına aylantıradı.
Qadaǵalawshı, óz gezeginde, rom-BIOS quramına kiretuǵın arnawlı programma tárepinen xızmet kórsetiletuǵın apparat úzilislerin jumısqa túsiredi. Shift tuymelerinen (/) yamasa giltdan (,) skaner kodı kelgeninde, klaviatura jaǵdayınıń ózgeriwi Ramga jazıladı. Basqa barlıq jaǵdaylarda, skaner kodı ASCII kodlarına yamasa programma programması tárepinen qayta islengen keńeytirilgen kodlarǵa aylantırıladı.
Dizayn tárepinen klaviaturanıń tómendegi túrleri ajratıladı : plastik pinli klaviaturalar, basıw klaviaturaları, mikro giltlerge yamasa qamıs giltlerine klaviaturalar, sensorlı klaviaturalar. Klaviaturalar tuymeshelerdiń sanı hám jaylasıwı menen de parıq etedi. SG, AT, MFII sıyaqlı klaviaturalar bar.
Házirgi waqıtta klaviaturalardıń birpara basqa túrleri ámeldegi: ergonomik klaviaturalar, sanaat klaviaturaları, shtrix -kodtı oqıw úskenesi, soqırlar ushın, infraqızıl (sımsız ) hám basqalar.

2. 6. Monıtor

Monıtorlar informaciyanı kórsetiw ushın eń zárúrli qurılmalar bolıp tabıladı. Házirgi waqıtta monıtor túrleriniń túrli-tumanlıǵı ámeldegi: cifrlı monıtorlar (TTL), analog monıtorlar, suyıq kristallı displeyler (LCD) (10 -súwret).

10 -súwret. Monıtorlar
2. 7. Manipulyatorlar
Bul qurılmalarǵa tıshqansha, jaystik, trekbol kiredi. Bul qurılmalar kursordı basqaradi hám 11-suwretde keltirilgen.

Súwret 11. Kursordı basqarıw úskeneleri