Kərimov Erkin İnqilab oğlu Kommersiya banklarında veksel əməliyyatları
Yüklə 1,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
42
-etməməsindən asılı olmayaraq ödəyicinin müflisliyi məhkəmə tərəfindən müəyyən edilmədiyi halda, ödəniĢ dayandırıldıqda və ya onun əmlakına yönəlmiĢ cəriməyə nəticəsiz davranıĢ olduqda; əyən veksel üzrə veksel verənin müflisliyi halında. Qeyri-akseptə protest akseptə təqdim edilmə üçün müəyyən edilmiĢ müddət ərzində həyata keçirilir. Əgər birinci təqdimetmə müddətin son günü edilməli idisə, onda protest sonuncu günü edilə bilər. Müəyyən gündə, tərtib edildiyi və yaxud təqdim edildiyi andan müəyyən tarixə kimi köçürmə vekselin ödənilməməsinə görə protest köçürmə vekselin ödəniĢ tarixindən sonrakı iki iĢ günündən birində həyata keçirilməlidir.Qeyri-akseptə protest ödəniĢə təqdim etməkdən və ödəniĢ edilməməyə protestdən azad edir. Müəssisənin maliyyə xidməti nəzərə almalıdır ki, vekseli aksept edib- etməməsindən, həmçinin ödəyicinin əmlakına cərimənin yönəldilməsinə nəticəsiz davranıĢdan asılı olmayaraq ödəyici ödəniĢi dayandırdığı halda, veksel saxlayan ancaq vekseli ödəniĢ üçün ödəyiciyə təqdim etdikdən və protest verdikdən sonra öz hüquqlarını reallaĢdıra bilər. Ödəyicinin vekseli aksept edibetməməsindən asılı olmayaraq müflisliyi halında, həmçinin akseptə aid edilməyən veksel üzrə veksel verənin müflisliyini elan edildikdə, veksel saxlayanın öz hüquqlarını həyata keçirməsi üçün müflisliyin elan edilməsi barədə məhkəmənin qərar qəbul etməsi kifayət edir. Veksel verən, indossant və ya avalist sənədə daxil edilmiĢ və imzalanmıĢ «gecikməsiz dövriyyə», «protestsiz» və s. oxĢar qeydlərin köməyi ilə veksel saxlayanı qeyri-aksept və ödəməmə zamanı reqress hüquqlarının həyata keçirməsi üçün protest verməkdən azad edəcəkdir. Bu zaman veksel saxlayan müəyyən edilmiĢ müddətdə köçürmə vekseli təqdim etməlidir. Əgər qeyd veksel verən tərəfindən daxil edilmiĢdirsə, onda vekseli imzalamıĢ bütün Ģəxslərə münasibətdə hüquqludur, əgər qeyd indossant və ya avalist tərəfindən daxil edilmiĢdirsə, onda o ancaq özünə münasibətdə hüquqludur.
43
Veksel dövriyyəsində iĢtirak edən Ģəxslərin hüquq və və vəzifələrinin tənzimlənməsi yollarına nəzər salaq. Axırıncı indossamentdən sonra surəti çıxarılana kimi əsl sənəddə «buradan indossolamaq» «baĢlama ancaq surətlər üçün etibarlıdır» və ya digər oxĢar qeydlər qoyula bilər. Bundan sonra əsildə qoyulmuĢ indossament etibarlı hesab edilmir. Veksel dövriyyəsi üçün iddia müddəti mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Köçürmə vekseldən akseptə qarĢı yaranan iddia tələbi ödəniĢ günündən üç il müddət keçməklə ödəmə baĢa çatır. Veksel saxlayanın indossanta və veksel verənə qarĢı iddia tələbi müəyyən olunmuĢ müddətdə edilmiĢ protest günündən və ya gecikməsiz dövriyyə barədə qeyd mövcud olduğu halda ödəniĢ günündən sonra bir il baĢa çatması ilə ödənilir. Ġndossantın bir-birinə və veksel verənə qarĢı iddia tələbi indossant vekseli ödədiyi və ya ona iddia irəli sürüldüyü gündən hesablamaqla altı ay baĢa çatdıqda ödənilir. Köçürmə veksel üzrə ödəniĢ müddəti qeyri-iĢ gününə düĢərsə, onda ancaq ilk növbəti iĢ günü tələb oluna bilər. Əgər istənilən əməliyyat müəyyən müddət ərzində edilməlidirsə və sonuncu gün qeyri-iĢ günü müəyyən edilmiĢdirsə, onda belə müddət yaxın, bitən iĢ gününə kimi uzadılır. Bitən müddətin gününə düĢən qeyri-iĢ günü müddətdən hesablanır.
44
Vekselin maliyyə aləti kimi ən mühüm funksiyalarından biri də kredit götürülməsi zamanı onun girov kimi istifadə olnmasıdır. Girov-bu borclunun öhdəliklərin icrasınını üzərinə götürdüyü bir vasitədir.Bu öhdəliklərin yerinə yetirilməsi üçün borclu tərəfindən girov qoyulmuĢ əmlak,əĢya və digər qiymətlilər ola bilər. Veksel əmtəə,əĢya olduğuna görə o girov predmeti ola bilər.Digər qiymətli kağızlara nəzərən veksel vasitəsilə girov əməliyyatları həyatə keçirmək daha asandır.
Belə əməliyyatlar qiymətli kağızlar sahiblərinin yenidən qeydiyyata alınması ilə bağlı deyil.Bu mərhələ ilə onlar uzun qeydiyyatdan azadırlar.Bankda kreditin alınmasında fond bazarında tələbat olan likvid veksellər girov qismində qoyula bilər.Girov vekselləri ilə əməliyyatların keçirilməsi üçün girov qoyan və girov götürən müvafiq müqavilə imzalayırlar.Müqavilədə göstərilməlidir ki,hansı vekselləri girov qoyan verir və hansılar girova götürən tərəfindən girova qəbul olunur.Həmçinin müqavilədə girova verilən veksellərin təyinatı da göstərilir. Müqavilədə girovla təmin edilmiĢ əsas öhdəliklərin məbləği qeyd olunur.Bura həmçinin – kredit müqaviləsində nəzərdə tutulmuĢ məbləğin tam həcmi,kreditdən istifadəyə görə faiz ödəmələri,öhdəliklərin pozulmasına görə mümkün cərimə və penyalar,zərərin qarĢılanması,əldən çıxmıĢ mənfəətin və girov saxlayanın təxirəsalınmaz xərclərinin əsa öhdəliyi üzrə ödənilməsi daxildir.Yəni kreditin qaytarılmadığı təqdirdə girov qoyulmuĢ veksel bütün mümkün xərcləri ödəməlidir.Məhkəmə xərcləri də bu xərclərə daxildir. Tərəflər arasında girov predmetinin dəyəri müqavilənin bağlandığı gün fond bazarında vekselin kotirovkasına uyğun razılaĢdırılır.Emitentin etibarlılığından asılı olaraq,girovun dəyəri vekselin bazar dəyərinin 60%-80% ni təĢgil edə bilər.Bu Yüklə 1,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|