Kərimov Erkin İnqilab oğlu Kommersiya banklarında veksel əməliyyatları
Yüklə 1,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
29
edilmiĢ vekselin müĢtəriyə qaytarılması ,kredit məbləğinin və faizin ödənilməsi halı mövcuddur.Banklar bir qayda olaraq tamtəminatlı vekselləri uçota qəbul edirlər.Bu isə o dəməkdir ki,bank nöqteyi nəzərdən yanaĢdanda vekseldə ödəniĢ qabiliyyətinə malik Ģəxs olmalıdı və ödəniĢ olunmadığı təqdirdə borc onlardan tutula bilməlidi.Bu hallara yol verməmək üçün Mərkəzi Bank vekselin uçota alınmasına dair tələblər irəli sürür. Mərkəzi Bankın tələbləri bunlardır: 1
Veksel hüquqi cəhətdənetibarlı olmalıdır. 2 Bank müĢtərinin kredit qabiliyyətinin yoxlanılmasınnan əlavə indossantların iqtisadi vəziyyətinin təhlil etməlidi. 3 Vekseldə ən azı iki imza olmalıdır. 4 Qısamüddətli veksellərə üstünlük verilməlidir. Bank üçün əlbəttə bütün müĢtərilərin kredit ödəmə qabiliyyətini yoxlamaq çətin olacaq bu halda öz daimi müĢtərilərinə nəzarət daha asan və əhəmiyətli olar.
Beləliklə, veksellərin uçotu zamanı bank müəyyən dərəcədə onların formal yoxlamaqla məhdudlaĢır amma uçot kredit müqaviləsinin əsasında aparılır. 7
[32] MüĢtərinin krediti ödəmə qabiliyyətini yoxlayıb,bank uçot kreditinin məbləğini müəyən edir.Bu çərçivədə müĢtəri onda olan vekselləri nəzərə alır, ona görə bank yalniz onların etibarlılığın yoxlayır və izləyir ki,ödənilmiĢlər çıxılmaqla bütün uçot veksellərinin məbləği müĢtəri üçün müəyyən edilmiĢ uçot kredit məbləğini ötməsin. Uçot krediti bu qaydada rəsmiləĢdirilir:müĢtərinin kredit ərizəsi əsasında bank onun veksel qarĢılığında kredit ödəmə qabiliyyətini müəyyənləĢdirir.Uçot razılaĢdırıldıqdan sonra bank müĢtəriyə ona verilən kredit xətti haqqında xəbər verir və uçotun Ģərtləri haqqında məlumatlandırır.
7-
30
Müəssisəyə veksel kreditinin verilməsi haqda qərar qəbul edildikdən sonra,sonuncu ,banka bu və ya digər məsul Ģəxsə vekseli təsdiq etmək hüququ verən etibarnamə və digər sənədlərin nüsxəsini təqdim etməlidir. Sonrakı mərhələdə müəssisə banka üzərində imza olan vekseli təqdim edir.Orda həmçinin bank tərəfindən məsul Ģəxsin imzası üçün boĢ yer olur.Müəssisə vekselin reyestrdə qeydiyyatını aparır.Reyestrdə müĢtərinin vekselin məbləğinə,qəbul edilməyən veksellərin qaytarılmasına dair yazılı sərəncamı ola bilər. Vekseli qəbul edən nəzarətçi veksel və reyestrdə olan məlumatların eyni olmasını,vekselin üzərindəki adın ünvanın dəqiqliyini,ödəniĢin müddətini yoxlayır.Bu formal tələblərə cavab verməyən vekseli nəzarətçinin reyestirdən çıxartmaq hüququ var.Bu zaman geri alan tərəf reyestrdə bunu imzası ilə təsdiqləyir. Bank reyestr və veksel materiallarını,arayıĢları bank rəhbərliyinin müzakirəsini göndərir.
Daxil olan veksellər dəqiq qiymətləndirməyə məruz qalır.Bu sənədlər əsasında müəyyən edilmiĢ qaydada bank uçot dərəcəsi,veksellərin qaytara bilinməsi haqda qərar qəbul edir. Veksellərin uçotu zamanı çəkinmək lazımdır: Üzü çıxardılmıĢ,ilkin ödəniĢ müddəti keçmiĢ lakin ödənilməmiĢ məbləğ əvəzində yazılmıĢ; QarĢılıqlı; Qohum firma-ticarət və sənayə xarakterinə inam yoxdusa; Müstəqil ticarət və istehsalnan məĢğul olan Ģəxslərin bir birinə verdiyi zaman; ÖdəniĢ müddətinə çox vaxt qalan. Vekseli ödəniĢə təqdim etməzdən əvvəl ödəyicini xəbərdar etmək lazımdır. Artıq çoxdandır ki, mövcud bank praktikasında kreditlərin verilməsində veksel krediti adlı əlamət meydana gəlib.Bu kredit formasının nədən ibarət olması, həm 31
bank həm də müəssisə üçün necə əlveriĢli olmasına nəzər salaq.Müəssisə adətən dövriyyə vəsaitlərinə ehtiyac duyur.Satıcı ödəniĢin gecikdiyi təqdirdə material təchizatını dayandırır.Məsələn bir sıra səbəblərə görə vekselin ödənilməsinə dair onun heç bir əsası yoxdu.Bu zaman müəssisə öz etibarlığını artırmaq həm də ödəniĢ məsuliyyətinə cavabdehlik olaraq öz kredit ödəmə qabiliyyəti ilə tanınan 3-cü Ģəxsə və yaxud veksel kreditinə müraciət edir. Veksel kreditinin klassik forması aksept kreditidir.Bu zaman veksel verən öz etibarlılığı ilə tanınan banka köçürmə vekseli qoyur, hansınıkı bank əvvəlcədən akseptləĢdirir.Daha sonra veksel verən göstərilmiĢ xidmətin qarĢılığını bu veksellə ödəyir.Bank bu veksel üçün ödəniĢini veksel verənin bankda mövcüd qapalı hesabı vasitəsilə və ya açıq veksel krediti hesabına ödəyir.Ġndiki halda vekselin ödəyicisi öz qüsursuz reputasiyası ilə tanınan məĢhur bank olur.TərəfdaĢlarla bu veksel vasitəsilə ödəniĢ zəhmət tələb etmir. Veksel kreditinin digər bir forması müĢtəri üçün açılmıĢ veksel krediti çərçivəsində müĢtəri vekselinin alınmasıdı.Bu halda müəssisə bank ilə kredit müqaviləsi imzalayır və bankın buraxdığı sadə vekselləri öz sərəncamına götürür.Bu cür müddət və məbləğinə görə fərqli veksellərdən bir neçə ola bilər.Kredit müqaviləsi əsasında veksel sahibi razılaĢdırılmıĢ vaxt çərçivəsində bankdan götürülmüĢ veksellərin ümumi dəyərini faizi ilə birlikdə ödəməlidir.Bank ilə müĢtəri arasında olan sövdələĢmə konyukturundan asılı olaraq bu bir neçə formada ola bilər.Bunun nəticəsində təsərrüfat fəaliyyəti ilə bağlı əmtəə vekseli meydana gəlir. Bankla kredit saziĢinin imzalanması zamanı müəssisənin maliyyə Ģöbəsi vergi dərəcələri,vergi yükü,müddəti və digər amilləri nəzərə alıb ciddi hesablamalar aparmalıdır.Bankın gözündə riski azaltmaq faiz dərəcələrinə görə ticarət zamanı öz mövqelərini möhkəmləndirmək və etibarlı zəmanət və təhlükəsizliy təmin etmək üçün bunları həyata keçirməlidir. Əlbəttə təkcə reklama inanıb vekselin puldan yaxĢı olduğunu demək olmaz.Göründüyü kimi bu prosesdə mövcud qərar konkret təsərrüfat fəaliyyətindən
Yüklə 1,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|