45
səbəbdən müqavilədə vekselin bazar dəyəri və müqavilənin imzalandığı günə onun
girov dəyəri qeyd olunur.
13
[7]
Girov qoyan girov saxlayana təminat verməlidir ki,ötürülən girov veksel ona
məxsusdur,əsli ilə doğrudur,heçkimə satılmayıb,qeyri Ģəxslərin girov predmeti kimi
çıxıĢ etmir,mübahisə obyekti deyil,həbsə altında deyil,heç bir üçüncü Ģəxsin vekselə
dair hüququ yoxdur.
Həmçinin müqavilənin Ģərtlərinə,vekselin bazar qiymətindən asılı olaraq girovun
dəyərinin dəyiĢdirilməsi haqda əlavə Ģərtlərlə təsbit edilmiĢ bəndi də salmaq
olar.Müqavilədə girov qoyanın ĢərtləndirilmiĢ öhdəliklərə qismən və ya tam əməl
etmədiyi təqdirdə,girov saxlayanın girov dəyərindən müəyyən hissədə gəlir götürmək
halları da öz əksini tapa bilər.
Vekselin girova ötürülməsi və ya qəbulu sadalanan sənədlərinin mövcudluğu
əsasında aparılır:girov müqaviləsi,vekselin qəbul-ötürülmə aktı,saxlanma aktı və s.
Ġndossamentin girov saxlayanın adına rəsmiləĢdirilməsi ilə də və ya indossament
yazılmadan veksel girova qəbul oluna bilər.Lakin indossament yazılmadan girova
qoyulma məsləhət görülmür,çünki bu halda indossamentin yoxluğu girov saxlayanın
iĢini çətinləĢdirə bilər.Ġndossament özündə “girovlu valyuta” Ģərtini də ehtiva edə
bilər.
Borclu olmayan Ģəxs vekseli girov qoyan kimi çıxıĢ edə bilər.Müqavilədə baĢqa
cür nəzərdə tutulmadığı təqdirdə vekselin girova qoyulması, onun girov saxlayana
ötürülməsi və ya onun notarius depozitinə qoyuması yolu ilə mümkündür.Girova
qəbul olunmuĢ veksel girovsaxlayanın məsul əməkdaĢı tərəfindən ekspertiza olunur.
Girova yalnız o veksellərin götürülməsi məsləhət görülür ki,hansıların ödəniĢi
girovla təmin olunmuĢ vekselin yerinə yetirilmə vaxtından sonra gəlir və girova qəbul
olunan vekselin digər tələblərinə zidd deyil.
13-
M.M.Sadıqov, E.Ə.Balayeva, ġ.Ü.HəmiĢəyeva –“Beynəlxalq valyuta-kredit münasibətləri və xarici ölkələrin
pul-kredit sistemi”, Bakı-2003
46
Əlbəttə girova bağlanma müddəti daha tez olan vekselləri də qəbul etmək olar.Bu
halda müqavilədə müddətin sonunda mümkün əməliyyatların həyata keçirilməsi və
əlavə razılıqların rəsmiləĢdirilməsi nəzərdə tutulur və ya yeni müqavilə imzalanir.
Bank girova öz veksellərini də qəbul edə bilər,hansıkı əvvəllər digər təĢkilatlara
verilib və girov qoyan tərəfindən əldə edilib.Vekselin girov qoyulması zamanı
rəsmiləĢdirilən bütün sənədlər aĢağıdakılardır: girov müqaviləsi,qəbul-ötürmə
aktı,vekselə görə ödəyicinin maliyyə dayanaqlığını təsvir edən sənədlər və vekselin
kopyası “veksellə girov əməliyyatları” adlı qovluqda saxlanılır və veksellərin
qeydiyyatı ilə bağlı jurnalda qeyd olunur.
TəĢkilat qəbul etdiyi vekseli kassa və ya depozit hesabında saxlayır.
Veksellər
mədaxil orderləri ilə rəsmiləĢdirilir.
Girova xitam verərkən girov vekselin qaytarılması qəbul-ötürmə aktı ilə
aparılır.Girov vekselin qaytarılması məxaric orderi vasitəsilə aparılır.Girovsaxlayanın
girov veksel barədə tələblərinin borcluya yönəldilməsi mülki qanunvericiliy
tənzimlənir.
Borclunun girovla təmin olunmuĢ öhdəlikləri yerinə yetirmədiyi təqdirdə aĢağıda
sadalanan prosedurları həyata keçirə bilər:
-ödəniĢ vaxtı tamam olana qədər ödəniĢ almaq,
-girov qoyulmuĢ vekselə cəza tutulmalarına görə məhkəməyə müracət edə bilər,
Depozit kimi qəbul edilmiĢ veksellərin reallaĢdırmasından əldə olunan gəlir
borclunun öhdəliklərinin bağlanmasına yönəldilir.Gəlirin artıq hissəsi girovqoyana
qaytarılır.
Girov qoyanın bəzi hüquq və öhdəlikləri mövcuddur.Girov qoyan girov
predmetini təmamilə və ya qismən əvəz edə - dəyiĢə bilər.Həmçinin girov götürənin
yazılı razılığı ilə girov predmetinin yenidən qiymətləndirilməsi də mümkündür.Girov
qoyan müqaviləyə aid məlumatların girov götürənə bildirməyə borcludur.
Girov götürənin hüquqlarına gəldikdə:
47
-girov predmetini girov qoyanın əsas öhdəliklərinin icarsına qədər saxlamaq və
girov predmetini girov qoyanın bütün öhdəlikləri yerinə yetirdiyi halda geri
qaytarmaq,
-əgər
girovun predmetinin reallaĢdırılmasından qazanılmıĢ məbləğ,girov
predmetinin dəyərindən artıqsa,girov saxlayan aradakı fərqi girov qoyana
ödəyir.Məsələn girov götürən müqavilənin bağlanması zamanı girovun dəyərini
ucuzlaĢdırır,bununlada girovun bazarda realizasiyası zamanı daha çox gəlir əldə
edir.Aradakı fərqi girov götürən müqavilədə göstərildiyi halda girov qoyana
ödəməlidir.Girov predmeti sığorta olunmur.
14
[27]
Girov qoyulmuĢ əmlaka cəzanın realizasiya mərhələləri belədir ki,əgər girov
götürən müqavilə əsasında girov predmetini realizasiyası haqqında qərarə gəlsə o
girov qoyana girov predmeti satıĢının baĢlanğıc qiyməti,vaxtı və müddəti haqqında
bildiriĢ göndərməlidir.Əgər bir gün ərzində girov qoyan öz öhdəliklərini yerinə
yetirməzsə girov götürən girov predmetinin realizasiyasına baĢlaya bilər.Girovun
realizasiyası məhkəmədən kənar yəni girovun üçüncü Ģəxsə satılmasıdır.
15
[43]
Girovun xüsusi təĢgil olunmuĢ hərraclarda realizasiyası zamanı girovun ilk satıĢ
qiyməti onun müqavilədə göstərilən qiyməti ilə eyni olmalıdır.Hərrac o zaman lazımi
qaydada keçirilmiĢ hesab olunur ki,əgər hərrac və onun keçirilmə nizamı haqqında
elan ən azı 3 potensial alıcıya bildirilmiĢ olsun.
Girov qoyan bu halda girovun
reallaĢdırmasında köməyini göstərməlidir.Girov qoyulmuĢ əmlak hərracda ən yüksək
qiymət təklif edən Ģəxsə satılır.
Hərracın elan edildiyi zaman girov qoyanla girov saxlayan arasında olan
müqavilənin hüquqi bazası əsasında girov saxlayan öz Ģərtlərini də satıĢa daxil eləyə
bilər.Bu cür razılaĢmaya alqı-satqı müqaviləsi zamanı olan Ģərtlər daxil edilir.
Təkrar hərracın elan edildiyi zaman girov saxlayan girov predmetini bir hissəni
yəni,ilkin satıĢ zamanı gəlirin 10%dən çox olmayan hissəsini özündə saxlaya
bilər.Əgər girov saxlayan öz hüquqlarından istifadə edərək təkrar hərracların elan
14-
“Ġqtisadi elmləri:Nəzəriyyə və Praktika”
15-
www.wikipedia.org
Dostları ilə paylaş: |