Åkcp{ig-fcghycß

 
131 
Bir qrup qalxıb buna ş ə hadə t verdilə r. Əli (ə leyhissalam) Ənə s ibni Malikə  buyurdu: “Sə n də  orada (Qə dirdə ) hazır idin bə s 
niyə  indi ş ə hadə t vermirsə n?!” 
Ənə s dedi: “Ya Əmirə l-möminin! Mə n qocalmış am, yaddan çıxardıqlarım yadımda qalanlardan artıqdır.” 
İ mam (ə leyhissalam) ona buyurdu: “Əgə r yalan desə n Allah baş ını ağ  alış ığ a mübtə la elə sin ki, ə mmamə n belə  o ağ lığ ı 
örtə  bilmə sin.” 
O ölmə miş də n qabaq bə rə s (xora) xə stə liyinə  mübtə la oldu. 
 
 
132-FÜRSƏT AXTARAN YƏHUDİ YƏ Dİ Ş  SINDIRAN CAVAB  
Hə zrə t Musa (ə leyhissalam) Firon və  Fironçulara qalib gə lə ndə n sonra tağ utlarınn fitnə  və  ə ziyyə tlə rində n rahat olsa da 
böyük daxili çə tinliklə rlə  qarş ılaş dı. O cümlə də n budur ki: Bə ni İ srail Musa (ə leyhissalam)-la də nizdə n keçə ndə n sonra onlar öz 
yolları  boyunca  bir  qrupu  gördülə r  ki,  xuzu  və   tə vzöylə   öz  bütlə rinin  ə trafını  tutmuş   və   onlara  pə rə stiş   edirdilə r.  Cahil  və  
korqə lbli adamlar bu mə nzə rə nin tə siri altında qə rar tutub aş karcasına Musaya dedilə r: “Ey Musa! Bizə  bir mə bud qə rar ver necə  ki, 
onların özlə ri üçün mə budları vardır.” 
Hə zrə t Musa (ə leyhissalam) bu cahilanə  tə klifdə n çox narahat oldu və  onlara buyurdu: “Siz cahil və  xə bə rsizsiniz.” 
Bir  gün  bir  nə fə r  yə hudi  Əli  (ə leyhissalam)-ın  hüzurunda  müsə lmanlara  irad  tutdu  ki;  “Siz  hə lə   peyğ ə mə rinizi  torpağ a 
tapş ırmamış dınız ki, ixtilaf etdiniz?!” 
İ mam Əli (ə leyhissalam) onun cavabında bu diş  sındırıcı cavabı verdi: 
“Biz Peyğ ə mbə rdə n yetiş ə n də stur və  sözlə r barə sində  ixtilaf etdik, nə inkin Peyğ ə mbə rin özü və  nübuvvə t barə də  
(ta yaradanın Allahlığ ına dair), amma sizin ayağ ınız hə lə  də nizin suyundan qurumamış dı ki, Peyğ ə mbə rinizə  tə klif etdiniz “bizim 
üçün mə bud qə rar ver, necə  ki, bütpə rə stlə rin mə budları vardır” 
Musa (ə leyhissalam) isə  onlara belə  cavab verdi: “Siz nadan cə miyyə tsiniz.” 
 
 
133-XƏVARİ CLƏRİ N Nİ KBƏTLİ , XARLI SONU 
Əli (ə leyhissalam)-ın dünə nki dostları nadanlıq nə ticə sində  o Hə zrə tin yeni düş mə nlə ri oldular və  onun tə ht ə mrində n 
çıxdılar. Ona görə  bunlara Xə varic deyirlə r. Onlar nə inki bununla kifayə tlə nmə dilə r, ə ksinə  Əli (ə leyhissalam)-a qarş ı müharibə  

---

 
132 
elan  etdilə r  və   Əli  (ə leyhissalam)-ın  arxadaş larından  bir  neçə   nə fə rini  öldürlülə r.  Nə hayə t  Əli  (ə leyhissalam)  Nə hrə vanda 
onlarla qanlı müharibə  etdi və  onların hamısını hə lakə tə  yetirdi. (9 nə fə rdə n baş qa ki, qaçdılar) Müharibə də n sonra Hə zrə t onların 
ruhsuz cə sə dlə rinin yanına gə ldi və  onlara nə zə r salıb xitabə n buyurdu: 
“Sizə  ə zab və  nikbə t olsun. Doğ rudan da o adam ki, sizi aldatdı, sizə  ə və z olunmaz zə rə r və  ziyan varid etdi.” 
Bir ş ə xs o Hə zrə tdə n soruş du: 
“Onları kim aldatdı?” 
İ mam buyurdu: “Hiylə gə r ş eytan yoldan azdırandır və  ə mmarə  nə fs onları arzularla aldatdı və  onların üzünə  günah yolunu açdı. 
Belə liklə  onlara qə lə bə  və ”də si verdi ki, nə hayə t onları cə hə nnə min yanar oduna atdı.” 
İ mam  Əli  (ə leyhissalam)  bu  sözlə rlə   xə varicin  süqut,  bə dbə xtlik  və   zillə tlə rinin  sirrini  onların  ş eytan  fə tvasına  ə mə l 
etmə lə rində  və  nə fsani hə və slə rində  bildi ki, onların fikri və  siyasi inkiş afına mane oldu və  onları sə adə t sə rhə ddində n 
xaric etdi. 
Və  bu xə bə rdarlıq və  ixtar bizə  və  tarixin bütün insanlarınadır ki, xam arzulara ürə k bağ lamasınlar, ağ la tabe olsunlar ki, xə varicin 
nikbə tli sonu kimi bir aqibə t onların ə tə yini tutmasın. 
 
 
134-ƏLİ  (ƏLEYHİ SSALAM)-IN MƏHƏMMƏD İ BNİ  ƏBU BƏKRİ N MATƏMİ NDƏKİ  
YANDIRICI SÖZÜ 
Əli (ə leyhissalam)-ın müxlis, mə hə bbə tli və  baş bilə n simalarından biri o Hə zrə tdə n itaə t yolunda ş ə hadə tə  yetiş ə n 
Mə hə mmə d  ibni  Əbi  Bə krdir.  O  ziqə də   ayının  25-də   “Hə ccə tül-Vida”  sə fə rində   (10  hicri  ili)  Zul-hə lifə   diyarında 
(Mə dinə nin ehram bağ lanan yeri) anadan oldu. Anası Əsma Ümeysin qızı idi ki, ə vvə llə r Cə fə ri Tə yyarın yoldaş ı idi və  Cə fə rin 
ş ə hadə tində n  sonra  Əbu  Bə krin  hə yat  yodaş ı  oldu  Əbu  Bə krin  oğ lu  Mə hə mmə d  də   bu  anadan  doğ uldu.  Elə   ki, 
Mə hə mmə d ibni Əbu Bə kr böyüdü, ali Əli və  Əli (ə leyhissalam)-ın haqq olduğ unu bildi və  ondan itaə t yolunu seçdi. İ mam Əli 
(ə leyhissalam)-ın ona o qə də r mə hə bbə ti var idi ki, buyururdu: 
Əbu Bə kr sülbündə n olan Mə hə mmmə d ibni Əbi Bə kr Əli (ə leyhissalam)-ın qarş ısında özündə n elə  lə yaqə t və  qoçaqlıq 
niş an verdi ki, Qeys ibni Sə d ibni Übadə ni o Hə zrə t Misrin valiliyində n çıxardı və  onun yerinə  Mə hə mmə d ibni Əbu Bə kri tə yin 
etdi. 
Mə hə mmə d Misrə  getdi və  İ mam Əli (ə leyhissalam) ona öz istə yinə  ə sasə n hökümə ti idarə  etmə k qaydaları haqqında 
ş ə rhli bir mə ktub yazdı. Müaviyə  Mə hə mmə də  çoxlu mə ktublar yazdı ki, onu özünə  tə rə f cə lb etsin. 

---

 
133 
Lakin bir nə ticə  almadı və  Mə hə mmə d ona aldanmadı. Axırda Müaviyə  Misri tutmaq üçün Əmr Asın rə hbə rliyi altında böyük bir 
diviziyanı Misrin üzə rinə  göndə rdi. Mə hə mmə d Misir camaatını müqabiliyə  də və t etdi və  ordu hazırladı. Və  onu Gə naə t ibni 
Bə ş ə rin  komandanlığ ı  altında  Əmr  Asa  tə rə f  yolladı.  İ ki  ordu  arasında  ş iddə tli  müharbə   baş   verdi.  Nə hayə t  Kə nanə  
ş ə hadə tə  yetiş di və  get-gedə  Misir ordusu mə ğ lub olub və  dağ ıldı. Sonra Əmr Asın ordusu Mə hə mmə d ibni Əbi Bə kri tutub 
Müaviyə t ibni Müdə ycin yanına apardılar və  çox danış dıqdan elə cə  də  Mə hə mmə d ibni Əbi Bə krin möhkə m cavablarından sonra 
nə hayə t Misirdə  Müaviyə t ibni Xüdə ycin göstə riş i ilə  onun baş ını bə də nində n ayırdılar. Onun pak peykə rini ölümş  eş ş ə yin 
də risinin  arasına  qoyub  odladılar  və   bu  tə rtiblə   38-ci  ilin  sə fə r  ayında  28  yaş ında  Mə hə mmə d  ibni  Əbu  Bə kr  ş ə hadə t 
ş ə rbə tini içdi. 
Elə  ki, Mə hə mmə d ibni Əbi Bə krin ş ə hadə t xə bə ri Əli (ə leyhissalam)-a çatdı çox mə hzun oldu və  buyurdu: 
“O, ş ə hadə tə  yetiş di. Onu Allahın hesabına qoyuram. O, nə sihə t qə bul edə n və  xeyirxah bir övlad idi. Çalış qan, iti və  kə sici 
ş ə mş ir, elə cə  də  sütun idi.” 
Əbdürrə hman ibni Müsə yyib Fə zari ki, Əli (ə leyhissalam)-ın Ş amdakı mə xfi mə muru idi. Əli (ə leyhissalam)-ın hüzuruna gə ldi 
və   dedi:  “Elə   ki,  Mə hə mmə din  ş ə hadə t  xə bə ri  Ş am  camaatına  çatdı  və   elə   ki,  Müaviyə   onun  öldürülmə si  xə bə rini 
mə nbə rdə  elan etdi mə n Ş am camaatını heç bir vaxt bu cür görmə dim ki, Mə hə mmə din ölüm xə bə rində n xoş hal oldular.” 
İ mam (ə leyhissalam) buyurdu: “Lakin bil ki, bizim kə də rimiz Ş am camaatının ş adlığ ından daha böyükdür.” 
“Mə hə mmə din ş ə hadə tində  bizim hüzn və  kə də rimiz Ş amlıların ş adlığ ı qə də rdir. Çünki, onlar bir düş mə ni ə ldə n 
verdilə r, biz isə  bir dostu itirdik. O, haqqın dostu və  batilin düş mə ni idi.” 
 
 
135-YENİ  DOĞULUŞ DA TƏBRİ K QAYDASI 
Allah bir kiş iyə  bir oğ ul vermiş di.  
O kiş inin dostu yanına gə ldi və  ona belə  tə brik dedi: “Bu balacanın qə hrə man qə də mi mübarə k olsun.” 
İ mam Əli (ə leyhissalam)-ın da orada hüzuru var idi və  onun tə brik qaydasını eş itdikdə . buyurdu:  
“Belə  tə brik demə , ə ksinə  bu cür de: 
“Bağ ış layana  minnə tdar ol və  ş ükr et! Bağ ış lanan mübarə k olsun. Ümidvaram böyüsün  və  sə nin zə hmə tlə rinin qə drini 
bilsin. Və  onun yaxş ı ə mə llə rində n xeyir görə sə n.” 
Bu tə rtiblə  nümunə  oğ ulun ataya nisbə tini belə  tanıtdırdı ki, tə kcə  ataya heç bir ziyan və  xə tə r yetirmə z atası hə miş ə  onun 
yaxş ı iş lə rində n maddi və  mə nə vi xeyirlə r görə r. 

---

 
134 
 
136-İ MAMIN ƏZA SAHİ Bİ NƏ BAŞ SAĞLIĞI 
Bir ş ə xs dünyadan getmiş di. İ mam Əli (ə leyhissalam) o ş ə xsin qalanlarının yanına getdi və  onlara belə  baş sağ lığ ı dedi: “Bu 
ölüm sizdə n baş lanmayıb və  sizinlə  də  sona yetmə yə cə k.  Sizin bu keçmiş  tə zə  dost və  yoldaş ınız bə zi vaxt  müsafirə tə  
gedirdi. Budur o, yenə  də  müsafirə tə  gedib. Əgə r sə fə rdə n qayıtdı daha yaxş ı, yoxsa siz ona tə rə f gedə cə ksiniz. Bu tə rtiblə  
İ mam (ə leyhissalam) hə m qalanlarına ürə k-dirə k verdi (ki, bu ümumi bir mə sə lə dir) hə m də  onlara ibrə t də rsi öyrə tdi ki, bir gün 
siz də  ölüm karvanına qovuş acaqsınız. 
Deyirlə r: Ölkə lə r fə th edə n böyük və  mə ş hur sə rkə rdə  İ skə ndə r ölüm astanasında anasına belə  və siyyə t etdi “Mə nim 
cə nazə mi İ sgə ndə riyyə yə  aparın anama deyin tə am süfrə si açsın və  bütün camaatı də və t etsin mə gə r o kə s ki, ə zizini və  
dostunu  ə ldə n  vermiş   olsa.  Qoy  iş tirakçılar  acı  xatirə siz  mə clisə   varid  olsunlar.  Elə   ki,  onun  anası  bu  və siyyə ti  eş itdi, 
və siyyə tinə   görə   müfə ssə l  tə am  hazırladı  və   bütün  camaatı  ora  də və t  etdi.  Bu  ş ə rtlə   ki,  ə zizinin  və   dostunun  dağ ını 
görmə miş  olsun. Yemə k zamanı heç kə s gə lmə di. 
Ana  vaqiə nin  sə bə bini  soruş duqda  dedilə r:  “Siz  ş ə rt  etdiniz  ki,  o  adam  ki,  onun  qə lbində   dost  və   ə zizinin  dağ ı  yoxdur 
mə clisdə  hazır olsun. Dünyada elə  bir adam yoxdur ki, belə  olmuş  olsun. Ana və siyyə tin sirrini anlayıb dedi: “Oğ lum mə nə  ə n 
yaxş ı yolla tə sə lli verdi.” 
 
 
137-ƏMMARIN MÜĞEYRƏ İ LƏ TOQQUŞ MASI 
Müğ ə yrə tibni Ş ebə  besə tin beş inci ilində  islamı qə bul etdi. O, zirə k adamlardan biri idi və  “Ərə b ş eytanı” kimi ş öhrə ti 
var idi. Bu ş ə xs Peyğ ə mbə r sə llə llahu ə leyhi və  alihi və  sə llə min rehlə tində n sonra inhiraf yolda addımlayır və  hə yatda 
hə də fi qarın və  mə qam ə lə  gə tirmə kdə  görürdü ki, bu yolda hə r cür haqqı tapdamaq rüş və txorluq və  zülmdə n çə kinmirdi. 
Nə hayə t Müaviyə  tə rə fində n Kufə nin valisi oldu və  yeddi il neçə  aysa Kufə də  hökumə t etdi Müaviyə nin göstə riş lə rini 
bir-bir icra etdi və  nə hayə t 49-cu hicri ilində  taun xə stə liyi nə ticə sində  Kufə də  dünyadan getdi. 
Bu napak ş ə xsin müqabilində  Əmmar Yasir adlı böyük və  qiymə tli bir adam var idi ki, düz onun ə ksinə  olaraq Müaviyə nin ə n 
barış maz düş mə nlə rində n idi. Və  Əli (ə leyhissalam)-ın ə n müxlis arxadaş larından və  çox yaxın dostlarından hesab olunurdu. Əmmar 
Yasir axırda Siffeyn müharibə sində  və  mövlası Əli (ə leyhissalam)-ın rikabında ş ə hadə tə  yetiş di. Bir halda ki, 94 il ömründə n keçirdi. 
Nə ticə  budur ki: Əmmar İ mam Əli (ə leyhissalam)-ın mehvə rində  addımlayırdı, Müğ eyrə  isə  Müaviyə nin mehvə rində , ta bir 
gün bir mövzu üstündə  Əmmar ilə  Muğ eyrə  arasında düş mə ncə sinə  söhbə t və  danış ıq baş ladı. Bu xə bə r Əli (ə leyhissalam)-a 

---

 
135 
çatdı. Əli (ə leyhissalam) Əmmarı istə di və  ona buyurdu: “Ey Əmmar! Onu (Muğ eyrə ni) burax! O, dini özünün dünyə vi mə nafeyinə  
uyğ un ş ə kildə  ə xz edibdir və  ə mə lə n haqqı özünə  müş tə beh edibdir ki, öz batil ş übhə lə rini özünün ş um mə qsə dlə rinə  
çatmaq üçün körpü qə rar versin və  onu özünün xilaf iş lə ri üçün bir üzr kimi qə lə mə  versin.” 
Baş qa sözlə  Muğ eyrə  daha islah olunası deyil, qə lbi qaralıb və  dünyanın zə rq bə rqi onu kar və  kor edibdir ki, ona nə sihə t etmə k 
yumuruq vurma demə kdir. 
 
 
138-HƏQİ Qİ , KAMİ L İ STİ ĞFAR VƏ TÖVBƏ 
Bir ş ə xs İ mam Əli (ə leyhissalam)-ın hüzurunda dedi: 
“Allah də rgahından günahlarımın bağ ış lanmasını tə lə b edirə m.” Bir adamın bu cümlə ni sə mimi qə lbdə n ona etiqadı olub dilə  
gə tirmə si çox göründükdə n İ mam Əli (ə leyhissalam) ona buyurdu: 
“Anan yasında otursun bilirsə n istiğ farın mə nası nə dir?!” 
İ stiğ far–yüksə k mə rtə bə lilə rin, ş ə rif və  mə nə viyyatın yüksə k sə viyyə sində  olanların mə qamıdır. 
Sonra İ mam (ə leyhissalam) daha çox izah üçün belə  buyurdu: “İ stiğ far bir kə lmə sidir, lakin onun altı mə na və  mə fhumu vardır: 
1) Keçmiş  günahlardan peş manlıq. 
2) Yenidə n günaha tə rə f qayıtmamaq üçün ə bə di və  qə ti qə rar. 
3) Haqqun-nası ə da etmə k, belə  ki, Allahla o cür görüş ə sə n ki, heç kimə  borclu olmayasan. 
4) Haqqullahı yerinə  yetirmə k (namaz, oruc, hə cc...) 
5) Diqqə t edə sə n o ə tə  ki, haram mal yemə kdə n bə də nində  göyə ribdir və  onu keçmiş  günahlarınla ə laqə dar qə m və  
peş manlıqla ə ridə sə n ta onun yerinə  tə zə  halal ə t gə lsin. İ lahi ə hkamlardan itaə t və  onun ardınca getmə k.  
6)  İ taə tin  çə tinliyini  özünə   elə   dadızdırasan  ki,  guya  günahın  lə zzə t  və   ş irinliyini  dadırsan.  Bu  mə rhə lə lə ri  yerinə  
yetirə ndə n sonra deyə  bilə rsə n: deyə sə n:  
“İ lahi də rgahından bağ ış lanmaq tə lə b edirə m.” 
Deyilmə miş  qalmasın ki, tövbə nin mə rhə lə lə ri var. Ş ə ri tövbə  hə mə n dörd ə vvə lki xislə tlə  hasil olur. Lakin, hə qiqi və  
kamil tövbə  isə  yuxarıda göstə rilə n mə rhə lə lə rdə n keçmə kdə n asılıdır. 
 
139-ƏLİ  (ƏLEYHİ SSALAM)-IN SƏBRİ  VƏ DÖZÜMÜ 
Tə ə ssüflü Hə kə meyn hadisə si Əli (ə leyhissalam)-ın hökumə ti zamanı baş  verdi.  

---

 
136 
Əli  (ə leyhissalam)-ın  dünə nki  arxadaş -larının  bir  hissə si  o  Hə zrə tin  kinli  düş mə nlə ri  olmuş dular  və   Xə varic  ünvanıyla 
fitnə çiliklə  və  odlandırıcılıqla mə ş ğ ul idilə r. 
Əli (ə leyhissalam) ə shab və  arxadaş larının kə narında ə ylə ş miş di. Bu də mdə  oradan gözə l bir qadın keçdi. Yığ ış anların 
gözü  o  qadına  düş dü  və   onların  hamısının  diqqə ti  ona  cə lb  oldu.  İ mam  Əli  (ə leyhissalam)  buyurdu:  “Bu  camaatın  gözlə ri  bə rk 
axtarış dadır (qadın görmə k üçün hə ris olur) ki, bu da ş ə hvə tin coş masına və  hə yacana sə bə b olacaq. Buna görə  diqqə tli olun ki, 
hə rgah sizlə rdə n birinin gözü gözə l bir qadına düş dükdə  öz hə yat yoldaş ınızla ə laqə də  olun. Çünki, hə yat yoldaş ınız da o qadın 
kimidir!” 
Xə varicdə n biri (rahatcasına və  tamam azadlıqla) dedi: “Allah, bu kafiri öldürsün nə  qə də r bilikli və  agahdır!.” 
Əshab (onun cə sarə tində n narahat oldular) öz yerlə rində n sıçradılar ki, onu qə tlə  yetirsinlə r, İ mam (ə leyhissalam) onlara buyurdu: 
“Sakit olun, söyüş ün cavabı ya söyüş dür, ya bağ ış lamaqdır, ya da günahından keçmə k.” 
Bu cə rə yan bizə  bir neçə  mə tlə bi öyrə dir: 
1) Əli (ə leyhissalam)ın sə brani yüksə kliyi. 
2) Əli (ə leyhissalam)-ın hökumə tində  azad-lıq. 
3) Əli (ə leyhissalam)-ın ə fv və  alicə nab-lığ ı 
4) Halal yolla coş an cinsi hə və sin söndü-rülmə si və  haramın tə rk edilmə si. 
Deyilmə miş  qalmasın: bu nə zə rlə  ki, Xə va-ric cə halə t üzündə n Əli (ə leyhissalam)-ın kafir olmasına mötə qid idilə r. Onların 
nasə za demə lə ri islama mötə qid olan ş ə xsin, yə ni Əli (ə leyhissalam)-ma nasə za demə sidir ki, 2-cisinin hə ddi var və  birincidə  
isə  hə dd yoxdur. 
 
 
140-YOLDAN AZAN VƏ NAXƏLƏF OĞUL 
Tarixdə  çox görünüb ki, bə zə n oğ ul atanın yolunun azmasına sə bə b olur və  bə zə n də  ə ksinə , ata oğ ulun yoldan azmasına 
sə bə b olur. O cə hə tlə rdə n biri ki, oğ ul atanın yolunu azmasına sə bə b oldu Zübeyrin oğ lu Əbdüllahın macə rasıdır. 
Zübeyr  ibni  Əvam  ibni  Xuvə ylid  Hə zrə ti  Xə dicə nin  qardaş ı  oğ lu  və   Peyğ ə mbə rin  sə llə llahu  ə leyhi  və   alihi  və  
sə llə min  bibisi  oğ lu  idi.  Zira  anası  Sə fiyyə   Əbdülmütə llibin  qızı  idi.  Zübeyr  islamın  sə rdarlarından,  möhkə m  və   sabit  qə də m 
müsə lmanlarından idi ki, öz ş ə mş iri ilə  də fə lə rlə  islamın hə rimini müdafiə  etmiş di hə tta Peyğ ə mbə r sə llə llahu ə leyhi 
və  alihi və  sə llə m onu hə varilə rində n (yaxın arxadaş lardan) hesab edirdi. Lakin, o, Əli (ə leyhissalam)-ın xilafə ti zamanı bu qə də r 
layiq  keçmiş i  ilə   haqq  yolundan  münhə rif  oldu  və   Tə lhə   ilə   birlikdə   Cə mə l  müharibə sini  baş ladı.  Amma  müharibə nin 

---

 
137 
baş lanğ ıcında Əli (ə leyhissalam) ona nə sihə t etdikdə  bir qə də r özünə  gə ldi və  kə nara çə kilə rə k və  öz evinə  qayıtdı. Amma 
yol boyunca ibni Curmuz adlı bir ş ə xs onu qafilkir edib və  öldürdü və  o, 67 yaş ında hicri 36-cı ildə  Vadiyüs-sə bada qə tlə  yetirildi. 
Zübeyrin 20 övladı var idi. (on bir oğ lan və  doqquz qız) onun tanınmış  oğ lanlarından biri Abdüllah idi. İ bni Əbil Hə did yazır: Abdüllah 
atası  Zübeyr  və   xalası  (Aiş ə )  ilə   birlikdə   Cə mə l  müharibə sniin  baş lanmasında  iş tirak  edirdi...  Abdüllah  namazda,  orucda  və  
ibadə tdə  çox tə zahür idi. 
Bununla  belə   rə yasə t  tə lə blik  onu  yoldan  çıxardı.  Cə mə l  müharibə sində   Əli  (ə leyhis-salam)  ilə   müharibə   etmə yin 
cə hə nnə mdə n baş qa aqibə ti yoxdur. 
Aiş ə   dedi:  “O  vaxtdan  ki,  ağ lım  kə smə yə   baş lamış dır,  heç  bir  mə kanda  bu  mə kandakı  kimi  ş ə kk  və   ş übhə də  
olmamış am.  Əli  (ə leyhissalam)  mə nim  yadıma  bir  sözü  saldı  ki,  Peyğ ə mbə r  sə llə llahu  ə leyhi  və   alihi  və   sə llə mdə n 
eş itmiş ə m?!...” 
Aiş ə  dedi: Nə  etmə k istə yirsə n? 
Zübeyr dedi: İ stə yirə m müharibə də n geri çə kilə m. 
Bu arada Zübeyrin oğ lu Abdüllah üzünü atasına tutub dedi: “Sə n bu iki ordunu burda yığ dın indi ki, bir-birini ə zmə k üçün ş ə mş irlə ri 
itilə dilə r istə yirsə n, onları buraxıb qaçasan? 
Bə li,  ey  ata,  sə n  hə qiqə ti  demirsə n,  ə ksinə   sə n  Əli  (ə leyhissalam)-ın  bayrağ ını  daş ıyan  igid  oğ ullardan  ki,  ölümü 
çiyinlə rində  daş ıyırlar qorxmusan...” 
Bu tə rtiblə  Abdüllah atasını Əli (ə leyhissalam)-la müharibə yə  tə hrik edirdi və  onun kə nara çə kilmə sinə  maneçilik törə dirdi. 
Və li  Zübeyr  onun  sözünə   qulaq  vermə di  və   Bə srə də n  xaricə   çıxdı.  Hə min  ə sasa  görə dir  ki,  İ mam  (ə leyhissalam)  öz 
danış ıqlarının bir qismə tində  buyurur: 
“Zübeyr hə miş ə  biz Əhli-beytdə n idi–o zamana qə də r ki, naxə lə f oğ lu Abdullah böyüdü.” 
Bu  tə rtiblə   İ mam  gə lə cə k  ataya  xə bə rdarlıq  edib  ixtar  verdi  ki,  öz  dinlə rini  qorusunlar  və   dinlə rini  öz  övladları  xatirinə  
ə
ldə n vermə sinlə r. Yuxarıdakı danış ıqdan istifadə  olunur ki, Zübeyr bu barə də  sə hlə nkarlıq ya iş i pozmaqla mə ş ğ ul idi. Oğ lu 
Abdüllah isə  onu bu iş ə  mə cbur edirdi və  arzu edirdi ki, atası ali mə qam və  rə yasə tə  yetiş sin. Ta o, da öz atasının mə qamından sui 
istifadə  etsin. Bə li, Zübeyr nübüvvə t xanə danından idi. Amma oğ lu onu bu böyük iftixardan mə hrum etdi.  
*** 
İ lahi! Sə nə  çox ş ükr deyirik ki, bu gücsüzə  güclü tovfiq inayə t etdin ki, “Nə hcül-bə lağ ə ” okeanının dalğ alarında öz bacarığ ıma 
görə  üzüb faydalanam və  bu kitabı ki, 140 dastanı ə hatə  edir, haqq vurğ unları və  ə dalə t aş iqlə rinə  hə diyyə  edim. Bununla da qoy 
Əli (ə leyhissalam)-ın iş  bacarığ ı və  yolunu tanıyıb bu yolda addım atsınlar. Hə r nə  qə də r bu böyük elmi və  ə də bi də ryada çox 
üzürdümsə  baş a düş ürdüm ki, heç bir qə lə min bu böyük hikmə tlə ri layiq olduğ u kimi qə lə mə  almaq iqtidarı yoxdur. 

---

 
138 
Pə rvə rdigara! Sə nə  hə dsiz ş ükr edirə m. Tovfiq inayə t etdin ki, böyük tə qva və  ə dalə t mə ktə bi ilə  sıx bağ lılığ ımız 
olsun. Dünya və  axirə tdə  bu böyük İ mamın ardıcıllarından olaq.  
Amin Ya rə bbə l-alə min, və lhə mdu lillahi Rə bbil alə min