D. Azerbaycan‟da Hanefi Geleneğin Bazı Temsilcileri
Azerbaycan‘a bağlı Erdebil, Tebriz, Marağa, Berzend, Selmas, Hoy, Berde, Nahçıvan,
Gence, ġemkir, Beylegan, ġamahı, Bakü ve Derbent gibi önemli ilim, kültür ve ticaret
merkezleri bulunmaktaydı. Bu Ģehirlerde ilimle uğraĢmak isteyenler ilk eğitimlerini kendi
Ģehirlerinde alıyor, daha sonra ise Bağdat, Kufe, Basra, DimeĢk, Kahire ve diğer önemli ilim
merkezlerine giderlerdi. Böylece muhtelif alanlarda kendilerini yetiĢtiren alimler zümresi
oluĢuyordu. Аbdullаh b. el-Hüsеyn el-Berdei Ebu Said el-Hanefî (317/929), Ebu Bekir
Ahmed b. Hаrun b. Ruh el-Berdici (301/914), Mekki b. Ahmed Sadevеyh el-Berdei
(301/914), Ebülulа b. Аbdullаh Ali el-Halili el-Kazvini (446/1054) gibi Ģahıslar bu dönemin
önemli alimlerinden sayılmaktadır.
37
Bölgede Hanefi mezhebine bağlı alimlerin özellikle fıkıh alanında ciddi ilerleme
kattetikleri görülmektedir. AĢağıda tespit ettiğimiz bazı hanefi alimler yaĢadığı dönem ve
faaliyetleri hakkında bilgi vererek bölgedeki Hanefi çizgiyi belirlemeye çalıĢacağız.
1. Mevlana ġemsuddin Muhammed el-Hanefi Tebrizi
ġeybaniler döneminde yaĢamıĢ Hanefi fakih ve mütekellimlerdendir. O, Ebu‘l-Fazl
Adudüddîn Abdurrahman b. Ahmed b. Abdilgaffar el-Îcî‘nin (680/1281)
Adabü‟l-Bahs
adlı
eserine Ģerh yazmıĢtır. Bu Ģerh
Risaletu‟l-Hanefiyye ala Adabü‟l-Adudiyye
adı ile meĢhur
olmuĢtur.
38
Mevlana ġemsuddin900/1494‘lü yıllarda vefat etmiĢtir.
28
Naile, Süleymanova,
Orta Esr Azerbaycan Hüquq Mektebi Ve Onun Nümayendeleri
, Bakü: Nurlan, 2011, s.
39.
29
Alizade, Aydın,
I-VII Esrlerde Ġslam Devletlerinin Tarihi,
trz., s. 332-333
30
Süleymanova,
Orta Esr Azerbaycan Hüquq Mektebi Ve Onun Nümayendeleri
, s. 40.
31
Süleymanova,
Orta Esr Azerbaycan Hüquq Mektebi Ve Onun Nümayendeleri
, s. 45.
32
Hamdullah Kazvini Marağa‘nın bir dönem Azerbaycan‘ın baĢkenti olduğunu kaydetmektedir. Müellife göre
bölgenin nüfusu Türklerden oluĢmakta ve çoğunluğu Hanefi mezhebine mensuptur. Bkz. Hamidullah Mustevfi
Kazvini,
Nüzhetü‟l-Külub
, London 1919, s. 88,
33
Gabala, ġirvan‘ın kasabalarındandır. Nüfusunun çoğunluğu Sünni, diğerleri ise ġiî‘dir. Bkz. Keremov, H.,
Seyyah ve CoğrafyaĢünas Zeynelabidin ġirvani,
Bakü: AzerneĢr, 1958, s. 50.
34
Niyazabad Ģehri günümüzdeHaçmaz Ģeherinden 14 km doğuda Hazar denizinin kıyısında yerleĢmektedir.
Eskiden Hazar denizinin batı sahillerindeki en önemli liman Ģehirlerinden biri olmuĢtur. Bu Ģehrin Hanefî
mezhebinde olduğu bilinmektedir.
35
ġeki, ġirvan bölgesinde küçük bir Ģehirdir ve Dağıstan‘a yakındır. Nüfusunun çoğunluğu Sünni, diğerleri ise
ġiidir ve hepsi Türklerdir. Yüzleri beyaz ve güzellik bakımından zenginlerdir. Bkz. Keremov, H.,
Seyyah ve
CoğrafyaĢünas Zeynelabidin ġirvani,
s. 49.
36
Süleymanova,
Orta Esr Azerbaycan Hüquq Mektebi Ve Onun Nümayendeleri
, s. 45 vd.
37
ġirinova, Rübabe,
Yusif Dövletoğlunun “Menzum Fiqh” Tercüme Abidesi,
Bakı: Elm ve Tehsil, 2016, s. 94 vd.
38
Kehhale, Ömer Rıza,
Mu‟cemu‟l-Müellifin
, Beyrut 1993, III/349.
Kastamonu Üniversitesi
300
Dostları ilə paylaş: |