“İyirmi il məcburi
Yüklə 463,29 Kb. Pdf görüntüsü
|
20 “İyirMi iL MəcBuri KöçKünMü oLAr?” ümumiyyətlə, Bakıda yaşayan məcburi köçkünlərin rəsmi və qeyri-rəsmi əmək bazalarına çıxış imkanları baxımından kəndlərdə yaşayan məcburi köçkünlərə nisbətən daha yaxşı şəraitdə olduqları hiss olunur. Belə ki, Bakı və Gəncə şəhərlərində sorğuya cəlb olu- nan məcburi köçkün olan kişilərin əksəriyyəti qeyri-rəsmi əmək bazarında çalışdıqlarını qeyd etmişlər. onların çoxu kiçik ticarətlə məşğul olur və ya avtomobili olanlar lisenziyalaşdırılmamış taksi xidməti göstərir. digərləri isə xalq arasında “qul bazarı” kimi tanınan qeyri-rəsmi əmək bazarlarında aşağı ödənişlə fəhlə kimi çalışırlar. sorğuya cəlb olunan məcburi köçkün olan qadınlar isə, kişilərdən fərqli olaraq, qadınların əksəriyyətinin işləmədiyini və vaxtlarının çoxunu evdə keçirdiyini bildirmişlər. Az sayda məcburi köçkün qadınlar dövlət sektorunda, əsasən müəllimə və tibb bacısı kimi və ya bəzən həkim kimi çalışırlar, digərləri isə qeyri-rəsmi (əmək müqaviləsi bağlamadan) xadimə, çörək bişirən kimi fəaliyyət göstərir və ya bazarlarda ticarətlə məşğul olurlar. çörəkbişirmə sexində yarım-ştat işçi kimi çalışan bir nəfər məcburi köçkün qadın öz işini aşağıdakı kimi təsvir edir:
“Mən çörək sexinə gecə saat üçdə gedirəm və növbəti gün günorta saat dördə işdən çıxıram. Hər günə 5 AZN [6.30 ABŞ dolları] qazanıram. Bu işi mən iki nəfər başqa qonşularımla bölüşürəm [digər bir məcburi köçkün qadınla]. Hətta bu [aşağı ödənişli] işi də bizə çox görürlər [və biz bunu öz aramızda bölüşməliyik].” 41 Məcburi köçkünlərin bu çətinliklərinə baxmayaraq, yoxsulluq və işsizlikdən eyni səviyyədə əziyyət çəkən bəzi yerli sakinlər narazılıqlarını ifadə edirlər və hesab edirlər ki, məcburi köçkünlər onlara verilmiş xüsusi statusdan sui-istifadə edirlər və yerli sakinlərin çalışa biləcəkləri iş yerlərini onların əlindən alırlar:
yaşayan yerli xanım. eyni zamanda, yerli sakinlər belə hesab edirlər ki, uzun illər yaşadıqları ağır həyat tərzi məcburi köçkünlərə yerli əhali ilə müqayisədə daha fəal və işgüzar olmağı öyrətmişdir və bu da onlara qeyri-rəsmi əmək bazarında mövcud olan imkanlardan daha çox faydalanmağa kömək edir: “Qaçqınlar çox çalışqandırlar. “Qul bazarında” onları yaxşı tanıyırlar. Nə iş olsa orda işləyirlər. Onlar daha yaxşı qazanırlar və çalışqan olduqlarına görə yerli işçilərlə müqayisədə onlara üstünlük verirlər” – Gəncə şəhərində yaşayan yerli sakin qadın. Kənd yerlərində məcburi köçkün düşdükləri zaman torpaq sahələrini zəbt etmiş məcburi 41 Fokus qrup müsahibəsi, Bakı şəhərindəki yataqxanada yaşayan məcburi köçkünlər, oktyabr, 2011. 21 AzərBAycAndA MəcBuri KöçKünLər və yerLi əhALinin köçkünlərlə yanaşı əyalətdəki şəhər və kəndlərdə yaşayan torpaq sahəsinə malik olmayan və buna görə də daha çox sosial müdafiəyə ehtiyacı olan məcburi köçkünlər də vardır. Kənd yerlərində yaşayan və torpaq sahəsi olmayan məcburi köçkünlərin əksəriyyəti yerli fermerlərin sahələrində işləyirlər. qısa məhsul yığımı dövründə onların gündəlik qazancı yalnız 3-5 Azn (4-6 ABŞ dolları) təşkil edir. Bakının kənarında yerləşən kiçik pirşağı qəsəbəsində köhnə sanatoriyada məskunlaşmış məcburi köçkünlər iyirmi ildən artıq köçkünlük həyatı yaşamalarına baxmayaraq onların əvvəlki qonşularından fərqli olaraq onlara torpaq sahəsi verilmədiyindən şikayət edirdilər. eyni sanatoriyada yaşamış ermənistandan olan azərbaycanlı qaçqınlar yeni evlərə köçürülmüş və onlara torpaq sahələri verilmişdir. 42 Məcburi köçkünlər qeyd edirlər ki, əgər onlara natural təsərrüfatla məşğul olmaq üçün kiçik torpaq sahələri verilərsə bu onların həyat şəraitini xeyli yaxşılaşdıra bilər. Ağdam rayonunda son illərdə salınmış təzəkənd qəsəbəsində yaşayan məcburi köçkünlər qeyd edirlər ki, bu qəsəbə onların bundan əvvəl qoyunları otarmaq üçün istifadə etdikləri ərazidə inşa edilmişdir. nəticədə onların mənzil şəraitinin yaxşılaşdırılması dolanışıq üçün istifadə etdikləri torpaq sahəsini itirmələri hesabına baş tutmuşdur. Bir çox hallarda məcburi köçkünlər özləri hərəkətə keçmiş və boş torpaq sahəsini zəbt etmişlər. Gəncə şəhərinin kənarında yerləşən inzibati binanı zəbt etmiş iyirmi ailə bina- ya yaxın olan 3.5 hektar ərazini təmizləmiş və buranı xırda torpaq sahələrinə bölmüşlər. hazırda onlar burada özləri üçün kənd təsərrüfatı məhsulları becərir və ev quşları saxlayırlar ki, bu da onlara əlavə gəlir əldə etməyə kömək edir. tərtər və Ağdam rayonlarında səfər edilən kəndlərdə suvarma və içməli su təchizatı məcburi köçkün və yerli əhalinin əsas problemlərindən biri kimi qeyd edilmişdir. tərtər rayonunda sakinlər şikayət edirlər ki, ermənistan tərəfi tərtərçay çayından gələn suyun qarşısını alır və çaydan axan az miqdarda su yerli dövlət rəsmiləri ilə yaxın əlaqəsi olan bir neçə yerli imkanlı fermerlər tərəfindən istifadə edilir. suvarma üçün çay suyunun olmaması səbəbindən məcburi köçkün əhali əsasən artezian quyularından istifadə edir ki, bunlar da icmaların suya olan tələbatını ödəmir və tez is- tismardan çıxır. Bütövlükdə kənd yerlərində hökumət artezian quyularının istifadə etdiyi elektrik enerjisi xərcinin 90 faizini ödəyir və yerdə qalan 10 faizi kəndlilər ödəyirlər. La- kin resurslardan sui-istifadə olunmasının və dövlətin verdiyi subsidiyanın həddindən çox xərclənməsinin qarşısını almaq üçün hökumət bu artezian quyularında istifadə olunan ele- ktrik enerjisinə məhdudiyyətlər tətbiq etmişdir. çox istifadə olunduğuna görə su quyularının elektrik enerjisindən istifadə həddi suvarma mövsümünün başa çatmasından əvvəl yayın ortasında hökumətin təyin etdiyi limitə çatır və bu da torpaqda işləyən insanların su təchizatında problemlər yaradır. 42 Bakının yaxınlığındakı pirşağı qəsəbəsində yaşayan məcburi köçkün qadınlarla fokus qrup müsahibəsi, senty- abr, 2011. Yüklə 463,29 Kb. Dostları ilə paylaş:
|