Исследование в XXI веке январь, 02 г 826 ogahiy-yetuk tarixnavis
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- OGAHIY—YETUK TARIXNAVIS Gulhayo Abdullayeva
| Международный научный журнал № 6 (100), часть 2 « Новости образования : исследование в XXI веке » январь , 202 3 г 826 OGAHIY—YETUK TARIXNAVIS Gulhayo Abdullayeva UrDU Adabiyotshunoslik: o‘zbek adabiyoti yo‘nalishi, 212-guruh magistranti XIX asr ilm-fan, san'at va adabiyotining o‘chog‘i bo'lgan Xorazmning ulug‘ shoir-u allomalari haqida so‘z borganda, serqirra iste’dod egasi Muhammad Rizo Erniyozbek o‘g‘li Ogahiyning nomini tilga olish joiz. Shoir tarixga oid asarlar yozib, Munisning bu sohadagi an’analarini yanada ham rivojlantirgan.Xiva xonligida yozilgan tarixiy manbalardan eng ahamiyatga molik asarlar Munis va Ogahiy qalamiga mansub hisoblanadi. V.V.Bartoldning yozishicha: "Munis va Ogahiyning kitoblari adabiy va tarixiy asar sifatida kamchiliklarga qaramay, bayon qilishning to'liqligi va daliliy ma'lumotlarning soni jihatidan bizgacha yetib kelgan Buxoro va Qo'qon xonliklari tarixi bo'yicha bitilgan asarlarni orqada qoldiradi". O‘zbek mumtoz adabiyotida Ogahiy bilimdon siyosatchi, tarixchi sifatida ham yorqin iz qoldirgan.Xorazm adabiy muhitida Abulg‘ozi Bahodirxon, Munis, Ogahiy,Bayoniylar asos solgan shajaraviy tarixnavislik bor. Shu shajaraning yirik bir qanoti bo‘lgan Ogahiy “Riyoz ud-davla”,“Zubdat ut-tavorix”, “Jome ul voqeoti Sultoniy”, “Gulshani davlat”, ”Shohidi Iqbol” kabi beshta tarixiy asar yozdi. Bir qancha tarixiy asarlami tarjima qildi. Tarixiy asarlari qomusiy ma’lumotlar beradi. Tirik, harakatdagi adabiy muhitni tasavvurimizda qayta jonlantiradi. Tarixiy bilimlar samarasi o‘laroq, Ogahiy donishmand-maslahatchi bo‘lib maydonga chiqadi. Tarix saboqlarini jamlab, olamshumul xulosalar chiqaradi. Kelajak avlod ravnaqi, ona Vatan kamoli yo‘riqnomalarini yaratishga musharraf bo‘ladi. Ogahiyning tarixiy asarlariga V.Bartold, Yahyo G‘ulomovlar yuqori baho berishgan. Ogahiy tarixiy asarlarida tarixchi, siyosatshunos, shoir, yozuvchi sifatidagi iqtidorini mukammal namoyon eta olgan. Ogahiy tarixnavislik faoliyatini Munis tomonidan yozila boshlangan “Firdavsul-iqbol” asarining 1812-13-yillardan keyingi davrini yozish va to‘ldirish bilan boshlagan. Shundan keyin Ogahiy turli yillarni qamrovchi 5 mustaqil tarixiy asarni yaratgan: “Riyozud-davla” (1844), “Zubdatut-tavorix” (1845-1846), “Jome’ul-voqeoti Sultoniy” (1856), “Gulshani davlat” (1865), “Shohidi iqbol” (1873) kabi tarixiy asarlar yozdi. Bu asarlarda Xiva xonlari Olloqulixon (1825-1842), Rahimqulixon (1843-1846), Muhammad Aminxon II (1846-1855), Sayyid Muhammadxon (1856-1865), Muhammad Rahimxon II (1865-1872) davridagi voqealar bayon qilingan. Ogahiy zabardast muarrix sifatida o`z salaflari Abulg`ozi Bahodirxon, Shermuhammad Munis Xorazmiy kabi mutafakkirlar an`analarini davom ettirdi. U ustozi Munis tugatishga ulgurmagan Muhammad ibn Xovandshoh Mirxondning “Ravzat us-safo” asarining birinchi jildi tarjimasini, “Firdavs ul-iqbol” tarixiy asarini Olloqulixon topshirig`iga binoan oxiriga yetkazdi. Tarixiy asarlarda Ogahiy tasvirlayotgan ko`p voqealarning shohidi bo`lganligi yoxud ishonchli manbalarga asoslanganligi ko`zga yaqqol tashlanadi. Muarrix asarlarida badiiy ijodning ko`plab ajoyib namunalari (o`xshatish, Международный научный журнал № 6 (100), Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|