“İsrail-Fələstin münaqişəsi Oslo prosesindən sonra: yeni problemlər
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Həması İqtidara Gətirən Səbəblər
- HƏMAS-ın Seçki Zəfəri Sonrası Fələstin
78
ildə Fələstində demokratiya çağırışında tapılıb, demokratiyanın ən əhəmiyyətli ünsürü olan seçkilərdə Destekledigi El-Fəthin yerinə HƏMAS-ın qazanmasıyla, ABŞ-ın yeni seçilən hökumətə veriləcək maliyyə dəstəyin kəsiləcəyini bildirməsi və İsrail'in gömrük gəlirlərini göndərməyəcəyinə şərhləri mənalıdır. Əslində ABŞ və İsrail'in əsl məqsədi HƏMAS pul axışını kəsərək İsrail'in varlıgını qəbul etdirməkdir. ABŞ vəİsrail, yeni hökumət olan Həmasın müzakirələr başlamadan itaətə zorlayabileceklerine inanmışlar. Bunun səbəbi, müzakirələrlə bir sıra qazanamlar əldə etmə yerinə, güc və təhdid istifadəhəll çata inanmalarındandır.412 Həması İqtidara Gətirən Səbəblər HƏMAS iqtidarı Qərbdə sok təsiri yaratmışdır lakin Fələstin xalqının gözləmələrinin nə olduğu heç tartısılmamıstır. Müzakirələr HƏMAS təşkilati kimligi, rəftarı iləİsrail'i tanımaması üzərinə cəmlənmişdir. İntifadadan bəri böyük bir iqtisadi çətinlik içində yaşayan Fələstin xalqı, HƏMAS-ın səhiyyə və təhsil sahəsində verdikləri vədləri təsirlənmişdir. Ayrıca HƏMAS-ın, Müsəlman Qardaşlar təşkilatının əsas xüsusiyyətlərindən olan ictimai köməkləşməyə verdiyi böyük əhəmiyyət Həmasın iqtidara daşıyan digər əhəmiyyətli bir faktor olmustur. 187
Ayrıca HƏMAS Fələstində son yerli seçkilərdə kazandıgı bələdiyyələrdə xalqın dəstəyini alan xidmətlər etməsi, ümumi seçkilərdə müvəffəqiyyəti getirmistir. 188
HƏMAS İsrail'in işğal etdiyi torpaqlardan tamamilə çəkilməsini vəİsrail Dövlətinin aradan qaldırılmasını məqsəd edinmistir. FAT və Ərafatınİsrail'e verdiyi güzəştlər və Ərafatın,İsrail'in isgal edərək aldıgı torpaqların artıqİsrail torpağın olduğunu qəbul etməsi FAT'-nı siyasi mənada yıpratmıstır. 189
daha yaxşı başa düşülür. Fələstin Rəhbərliyində təşkilatlanma çətinliyi seçimi HƏMASa qazandıran səbəblərdən biri olmuşdur. Fələstin rəhbərliyi isgal
187
Шихерев П.Н. Функции, роли и возможности третьей стороны в конфликте // Современная конфликтология в контексте культуры мира. – М., 2001, с. 60. 188 Хайри аль-Ориди. В Палестине национальная власть действует // Независимая газета, 04.04.2002 189 Мирский Г. Израиль и палестинцы: самый длительный конфликт // Мировая экономика и международные отношения. – 2001, № 4, с. 67
79
səbəbindən Qərb Seria və Qəzzaya paralel nazirliklər və nümayəndəliklər qurmaq məcburiyyətində qalmışdır. Bunun səmərəsini isə Tunis, İraq və İordaniyada sürgündə olub geri dönən və ədədləri yüz ətrafında olan sürgünlər yemişdir. Xüsusilə Tunisdən gələnlər, Ərafatın Tunis qrupunda olmalarının üstünlüyünü da istifadə edərək yeni qurulan bu nazirlikləri və Fələstin Rəhbərliyinin üstünlüklərini istifadə bir zümrə halına gəlmişdir. Ayrıca El-Fəthin, Fələstin Rəhbərliyinin sahibi kimi davranması və yerli xalqın çətinliklərinə uzaq qalması, həmçinin Fələstin təhlükəsizlik güclərini xalqın, işğalçıdır çirkli işlərini icra edən bir masa olaraq görməsi Həmasın iqtidara daşıyan səbəblər arasındadır. 190
Son olaraq Həmasın iqtidara daşıyan səbəblər arasında ifadə edilməsi lazım olan əhəmiyyətli bir barədə, dünyada Siyasiİslam'ın yüksəlişdə olmasıdır. İslami hərəkət, dini nitqi milliyyətçi tələblərə odaklanacak şəkildə istifadə etməni çox çıxardıb. Ərəb dünyasında dünyəvilərin dilə gətirmədiyi milli tələbləriİslami hərəkətlər sahiblənmişdir. Ərəb milliyyətçisi Döyənək və Ərəb sosyalistlerinden sonra qərbə qarşı ilk bayragı açan da İslamcılar olmuş və Fələstinlilər bu müddətdən etkilenmistir. 191
HƏMAS-ın Seçki Zəfəri Sonrası Fələstin HƏMAS, seçki sisteminin üstünlükləri səbəbiylə tək mətbuata hökumət qura gücə sahib olmustur.418 Lakin HƏMAS Rəhbərliyi El-Fetih'le birlikdə hökumət qurub, Fələstini birlikdə idarə təklif etmişdir. Ictimai mövzuları HƏMAS icra planlamıskenİsrail'le görüşmək El-Fəthin davam etdirməsini düşünmüşdür. Lakin əl-Fəth, HƏMAS tərəfindən qurulacaq bir hökumətin ortagı olmağı rədd etmişdir. HƏMAS El-Fəthə ortaqlıq təklifinin digər səbəbi dəİsrail'den gələn vergi gəlirləri ilə AB və ABŞ-dan gələcək yardımların kəsilməsi narahatlığıdır. ABŞ, AB vəİsrail'in terror təşkilatı siyahılarında iştirak edən HƏMAS iqtidarı nəticəsində Fələstinə yardımları kəsmişdir. Tek mətbuata hökumət quran Həmasa qarşı ABŞ və AB yardımları kəsmiş,İsrail isə fiziki bir qəlibiyyət başlatmışdır. Bu çətin
190 Алексеев А. Мир в повестке дня не значится // Независимая газета, 09.04.2002 191 Хайри аль-Ориди. В Палестине национальная власть действует // Независимая газета, 04.04.2002 80
vəziyyətdə olan Fələstində bir müddət sonra HƏMAS ilə əl-Fəth gərginliyi başlamışdır. Gərginlik Mahmud Abbasın erkən seçki çağırışı ilə daha da tırmanmıstır. Fələstindəki bütün bu inkişaflar üzərinə həm daxili siyasi problemlərini həll edə bilmək həm də xarici siyasətində təzyiqi azalda bilmək üçün Fələstindəki bütün partiyaların qatıldığı bir koalisiya hökumətinin qurulması qərarlaşdırılmışdır. Lakin hökumət qurulma prosesində də sancılar və qarşıdurmalar yaşanmış, Səudiyyə Ərəbistanının vasitəçiliyi bir araya gələn HƏMAS və əl-Fəth aralarındakı problemləri həll etmiş və 17 Mart 2007-ci ildə birlik hökuməti qurulmuşdur. 192
Baş nazir HƏMAS liderlərindən İsmail Haniyə olmuşdur. Orta şərqdə qalıcı bir sülh üçün bir araya gələn Yaxın Şərq Kvarteti(ABŞ, AB, BMT və Rusiya), HƏMASın FAT-ın keçdiyi müddətdən keçib, mövqesini yumusatmasını ümid etdiklərini ifadə və Həmasla əlaqəyə girmək üçün İsrail'i tanımasını, sülh prosesində edilən razılaşmalar qəbul etməsini və terroru buraxmasını önşart olaraq kosmustur.421 Qurulan Birlik Hökuməti proqramında HƏMAS özünə qoyulan önsartlar mövzusunda yumşaldığı siqnalını vermişdir. Qurulan hökumətə dünyadan fərqli reaksiyalar gəlmişdir. Ortadogu ölkələri və Türkiyə yeni hökumətin qurulmasını məmnuniyyətlə qarşılayarkən, İngiltərə və Fransa,Həmasla görüşmək istəmədiklərini lakin HƏMAS xaricindəki nazırliklərlə əlaqədə olacaqlarını bildirmişdir. ABŞ-ın mövqeyi isə hələ dəqiq olmayıb İngiltərə və Fransanın düşüncələrini yaxındır. İsrail isə yeni hökumətlə əlaqəyə girmeyeceğini və qurulan hökuməti tanımadığını ifadə edərək embarqonun davam edəcəyini bildirmişdir. 193 HƏMAS seçkiləri qazanıb hökuməti qurmasıyla birlikdə əl-Fəth üzvləri arasında yaşanan qarşıdurmalar Birlik Hökuməti qurulduqdan sonra kəsilməmiş, Qarşıdurmaların davam etmişdir. Xüsusilə 2007-ci il Martında şiddətlənən qarşıdurmaların dayandırılması üçün Misir dövrəyə girmişdir. Misir, Aprel mətbuatda tərəfləri öz ölkəsində ediləcək görüşdə çağırmışdır lakin HƏMAS mühitin təhlükəli olduğunu səbəb göstərərək görüşə qatılmamışdır. 14 Aprel 2007-
192 Алексеев А. Мир в повестке дня не значится // Независимая газета, 09.04.2002 193
MATTAR, Philip (1994), “The PLO and the Gulf Crisis,” The Middle East Journal, 48/1: 31–47. Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|