İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 9, 2007, s. 37-70
Yüklə 0,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III- Cihâd Hasen li-Gayrihî ’dir
- ِﻓ ٍﻦﺴﺤِﺑ ﺲﻴﹶﻟ ﻪﻧﹶﺄِﻠﹶﻓ ﺩﺎﻬِﺠﹾﻟﺍ ﺎﻣﹶﺃ ﺪﹶﻗﻭ ﻒﻴﹶﻛ ﻦﺴﺣ ﻚِﻟﹶﺫ ﻲِﻓ ﺲﻴﹶﻟﻭ ِﻩِﺩﺎﹶﻠِﺑ ﺐﻳِﺮﺨﺗﻭ ﻰﹶﻟﺎﻌﺗ ِﻪﱠﻠﻟﺍ ِﺩﺎﺒِﻋ ﺐﻳِﺬﻌﺗ ﻪﻧﹶﺄِﻟ ؛ ِﻪِﻌﺿﻭ ﻲ
- ﻡﺎﹶﻠﺴﻟﺍ ِﻪﻴﹶﻠﻋ ﹶﻝﺎﹶﻗ } ﺏﺮﻟﺍ ﹶﻥﺎﻴﻨﺑ ﻡﺪﻫ ﻦﻣ ﹲﻥﻮﻌﹾﻠﻣ ﺏﺮﻟﺍ ﹸﻥﺎﻴﻨﺑ ﻲِﻣﺩﺂﹾﻟﺍ {
- IV- Cihâd Bir Din Savaşı Değildir
Cihad Şiddete Referans Olabilir mi?
49 Nefis de insanı Allâh yolundan saptırır ve Allâh yolundan sapanlara ise şiddetli azap vardır. 72 O zaman nefsi arzuladığı şeylerden mahrum etmek kurtuluşa götürecek ve azaptan kurtaracak yoldur. 73 Nefsi kötü arzulardan menetmek ise onunla cihaddır. Görüldüğü üzere Müslümanı Allâh yolundan döndürmeye çalışan üç düşman vardır ve bunlara karşı uygun araçlarla savunmada bulunmak Allâh yolunda cihaddır. İlk müfessirlerden Mukâtil b. Süleyman’a göre ise bu araçlar, az önce geçtiği üzere söz, silah ve ameldir.
Hanefî usülcüler, emirleri özü itibariyle yani bizzat kendisindeki bir manadan dolayı güzel (hasen bi-nefsih) ve bir başka sebeple güzel (hasen li- gayrih) olmak üzere ikiye ayırmışlardır. Bunların da kendi içinde kategorileri vardır. Ancak bunlar doğrudan konumuzu ilgilendirmediği için üzerinde durulmayacak ve cihâd’ın bu kategoriler arasındaki yeri ve nasıl bir zihniyeti yansıttığı tespite çalışılmakla yetinilecektir. Bu alimlere göre cihâd, doğrudan doğruya özü itibariyle değil bir başka manadan dolayı güzeldir. Bunun pratikteki sonucu onu güzel kılan mana ortadan kalktığında kendisinin de kalkmış olmasıdır. Bunu şöyle bir örnekle daha açık hale getirmek mümkündür. Cuma namazı için koşmak/çaba sarfetmek (sa‘y) özü itibariyle/bizatihi değil Cuma namazına vasıta olmasından dolayı güzeldir. Seferde olmak gibi Cuma namazının farz olma hükmü ortadan kalktığında sa‘y hükmü de kalkar. Keza suçun bulunmadığında cezanın bulunmaması da örnek olarak zikredilebilir. Cihad da kafirlerin şerrini defetmenin ve hak dini yüceltmenin vasıtası olduğundan güzeldir. Eğer ortada düşmanlık yoksa cihadı gerekli kılan bir sebep de yoktur. Hanefî usulcüler ortak bir dille cihâdın özü itibariyle güzel sayılamayacağını şu ifadeyle izah ederler:
ﺪﹶﻗﻭ ﻒﻴﹶﻛ ﻦﺴﺣ ﻚِﻟﹶﺫ ﻲِﻓ ﺲﻴﹶﻟﻭ ِﻩِﺩﺎﹶﻠِﺑ ﺐﻳِﺮﺨﺗﻭ ﻰﹶﻟﺎﻌﺗ ِﻪﱠﻠﻟﺍ ِﺩﺎﺒِﻋ ﺐﻳِﺬﻌﺗ ﻪﻧﹶﺄِﻟ ؛ ِﻪِﻌﺿﻭ ﻲ ﻡﺎﹶﻠﺴﻟﺍ ِﻪﻴﹶﻠﻋ ﹶﻝﺎﹶﻗ } ﺏﺮﻟﺍ ﹶﻥﺎﻴﻨﺑ ﻡﺪﻫ ﻦﻣ ﹲﻥﻮﻌﹾﻠﻣ ﺏﺮﻟﺍ ﹸﻥﺎﻴﻨﺑ ﻲِﻣﺩﺂﹾﻟﺍ {
“Cihâd bizatihi güzel olduğu için emrolunmuş değildir. Çünkü cihad Allâh’ın kullarına azap/acı çektirmeyi ve köylerin-kentlerin tahribini beraberinde getirmektedir. Bunda ise bir güzellik sözkonusu olamaz. Hz. Peygamber’in “Âdemoğlu Allah’ın şaheser yapıtıdır. Allah’ın diktiği bu yapıtı
72 Sâd (38), 26. 73 Nâzi‘ât (79), 40-41. Prof. Dr. Saffet KÖSE
50 yıkan ise mel‘ûndur ” şeklindeki hadisi 74 ortadayken ” cihâdın güzel olduğu nasıl söylenebilir ki!” 75
Bu ifadeler Müslümanların cihadın savaş boyutunu merkeze alarak dünyayı şekillendirmek istedikleri yönündeki bir takım iddialara gerçekçi bir cevap olarak oldukça önemlidir. Hatta zikri geçen hadis mevsuk hadis eserlerinde yer almasa bile hakim zihniyeti yansıtması açısından oldukça değerlidir. Bunun yanında Hanefî usulcüler cihadın sebeplerinden birisi olarak kâfirin küfrünü de zikrederler. Mesela Abdülazîz el-Buhârî (ö.730/1330) şöyle der: “Cihâd ancak kâfirin küfrü sayesinde güzel olmuştur. Çünkü kâfir Allâh’a ve Müslümanlara düşman olmuştur. Bundan dolayı kâfirleri yok etmek, hak dini güçlendirmek ve yüceltmek için cihad meşru kılınmıştır. ” 76 Buradaki ifadelerden de açıkça anlaşılacağı üzere sadece kâfir olma daha açık bir ifadeyle Müslüman olmama savaşın sebebi olarak zikredilmemiştir. Burada küfrün zikredilmesinin sebebi İslam’ın geldiği andan itibaren küfrün, Müslümanlara karşı düşmanlığın ayrılmaz bir parçası ve saldırının itici gücü olmasıdır. Mesela Hıristiyan dünyası ilk dönemlerden itibaren kendi dışındakileri İslam geldikten sonra da Müslümanları heretik/sapkın kabul ederek kendi hak dinlerine! döndürünceye kadar savaşılması gereken unsurlar olarak görmüşler ve Hıristiyan olmamayı savaşın sebebi saymışlardır. Az ileride cihadın en fazla üzerinde durulan savaş boyutu ele alınırken savaşın sebepleri üzerinde durulacaktır. Burada kesin olarak şunu da belirtmek gerekir ki bilinçli bir Müslüman açısından savaş çıkarmak ve bu esnada Müslüman olmayan birçok insanı öldürmek onları, Müslüman olmaları her zaman imkan dahilinde bulunan ömürlerinden mahrum etme bir başka ifadeyle İslama girme şanslarını ortadan kaldırma anlamı taşıması açısından da tasvibe şayan bir şey değildir.
Özellikle batılı müelliflerde cihâdın bir din savaşı olduğu fikri hakimdir.
’ 77 şeklinde bir iddiada bulunmaktadır. Bu tür iddiaların arka planında Roma hukukundan (bellum justum) uyarlanan Hıristiyanlıktaki haklı/adil savaş (just war) anlayışı ile Yahudilikteki kutsal savaş inancının etkisi görülmektedir. Nitekim Macid
74 Bu hadise muteber kaynaklarda rastlanılamamıştır. 75 Serahsî, el-Usûl (nşr. Ebü’l-Vefâ el-Efgânî), Haydarâbâd 1372’den ofset İstanbul 1984, I, 60-63; Pezdevî, Kenzü’l-vusûl (Keşfü’l-esrâr ile), Beyrut 1417/1997, I, 393-406; Abdülazîz el-Buhârî, Keşfü’l-esrâr, Beyrut 1417/1997, I, 393-406; Nizâmüddîn eş-Şâşî, el-Usûl (nşr. Muhamed Ekrem en-Nedvî), Beyrut 2000, s. 109-111; Sadruşşerî‘a, et-Tavdîh, Kahire, ts. (Subeyh), I, 374-378; Teftâzânî, et-Telvîh, Kahire, ts. (Subeyh), I, 374-378; İbn Emîri’l-Hâc, et-Takrîr ve’t-tahbîr, Bulak 1316, II, 101-103. 76 Keşfü’l-esrâr, I, 404. 77 İslam, s. 74. Yüklə 0,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|