Ishchi kuchi migratsiyasi

O‘ZBEKISTONDA
 
FANLARARO
 
INNOVATSIYALAR

VA 
18-
SON

ILMIY
 
TADQIQOTLAR
 
JURNALI
20.04.2023
Ishchi kuchi migratsiyasini ijtimoiy jihatdan olib qaraydigan bo‘lsak, mamlakat 
mehnat resurslarining bir hududdan boshqa bir hududga ko‘chib yurishi tushunilsa, 
iqtisodiy nuqtai-nazardan esa, ijtimoiy mazmuni bilan bog‘langan holda, iqtisodiyot 
tarmoqlarida ish bilan band aholining mintaqa va hududlararo ko‘chib yurishi 
tushuniladi. 
V. omas va F.Znanesckiyning «Yevropada va Amerikada polyak dehqoni» (1918-
1920) asari haqli ravishda empirik sotsiologiyaga oid klassik asar hisoblanadi. Ushbu 
ish kamida uchta sababga ko‘ra alohida e’tiborga loyiqdir. Birinchidan, tadqiqotning 
mavzusi o‘ziga xos muammo – xx asr boshlarida Polsha dehqonlarining AQShga 
ko‘chishi. V.Tomas va F.Znanesckiy o‘z mamlakatlarida qolib, yangi yashash joyiga 
ko‘chib o‘tgan Polsha dehqonlarining ahvolini qiyosiy tahlil qilishdi. Ikkinchidan, 
mualliflar empirik sotsiologik tadqiqot usullaridan keng foydalandilar, ularning 
orasida shaxsiy hujjatlarni o‘rganish usuli ham bor. Uchinchidan, ish amaliy xarakterga 
yega. Bu migratsiya bilan bog‘liq ravishda paydo bo‘layotgan ijtimoiy jarayonlarni 
optimallashtirish va individual ijtimoiy jamoalarning yangi hayot sharoitlariga 
moslashishiga qaratilgan. Undan aholining Yevropa mamlakatlaridan Qo‘shma 
Shtatlarga ko‘chishi muammolariga oid materiallar to‘plash uchun foydalanib, u 
F.Znaneskiy bilan birgalikda butun hayotidagi eng taniqli asar - «Polsha dehqoni ...» ni 
yozdi. Uning polshalik sotsiolog bilanhamkorligi nisbatan qisqa muddatli edi va besh 
jildlik asarni tugatgandan so‘ng ko‘p o‘tmay ajralib chiqdi. 
Odamlarning sub’ektiv fikrlari va hayotning ob’ektiv holatlarini aniqlash asosida 
yangi sharoitlarda hayotini tahlil qilish sotsiologlarga tadqiqotning bir necha asosiy 
muammolarini aniqlash imkonini berdi: individualizatsiya (bu ijtimoiy birlashishga 
qanday mos keladi); samaradorlik (individual va ijtimoiy samaradorlik, shaxsiy va 
kasbiy muvaffaqiyat o‘rtasidagi nisbat qanday); deviant xatti-harakatlar (jinoyatchilik, 
beparvolik, fohishabozlik, alkogolizm); ish bilan ta’minlash; jinslar o‘rtasidagi 
munosabatlar; ijtimoiy baxt (ijtimoiy muassasalar va tashkilotlar faoliyatidan qoniqish 
asosida); irqlar (millatlar) va madaniyatlarning kurashi; madaniyatni ideal tashkil 
etish. 
Ushbu muammolarni hal qilish uchun jamiyat o‘z tuzilmalariga qo‘shilish orqali 
shaxsning asosiy istaklarini qondirishga hissa qo‘shishi kerak. V.Tomas va F.Znaneskiy 
to‘rtta istakni ajratib ko‘rsatdilar: 
1) yangi tajriba va yangi imtiyozlarga intilish; 
2) tan olinishga intilish (umumiy ijtimoiy ma’qullash, jinsiy munosabat va 
boshqalar); 
3) hukmronlik istagi (mulkka bo‘lgan intilish, ichki zulm, siyosiy despotizm va 
boshqalar); 
4) xavfsizlikka intilish. 
Darhaqiqat, jamiyat ko‘plab istaklarni bostiribgina qolmasdan, balki ayni paytda 
ularni qondirish uchun yagona vosita bo‘lib xizmat qiladi. 

---