İ n f o r m a t I k a
Yüklə 3,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İ N F O R M A T İ K A
İ N F O R M A T İ K A ____________________________________________________________ 41
hüquqi təminatı;
təşkilati komponentləri (işçi heyəti);
firmanın (müəssisənin) yeni təşkilati quruluşunu;
işçi heyəti (ştatlar və s.). İdarəetmə funksiyasının həyata keçirilməsi dedikdə, müəyyən işgüzar nəticələrin əldə edilməsi məqsədilə bir və ya bir neçə işçi tərəfindən yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulan xüsusi və daimi vəzifə borcları (öhdəlikləri) nəzərdə tutulur. İnformasiya sisteminin funksional komponentləri firma (müəssisə) qarşısında qoyulmuş məqsədlərə nail olmaq üçün zaman və məkan baxımından bir-birilə qarşılıqlı əlaqədə yerinə yetirilən idarəetmə işlərinin tam yığımından, yəni idarəetmə funksiyaları sistemindən ibarətdir. Həqiqətən də hər hansı mürəkkəb idarəetmə funksiyası bir sıra daha kiçik məsələlərə bölünməklə nəticə etibarilə bilavasitə icraçılara çatdırılır. Bütövlükdə firma (müəssisə) qarşısında son məqsədlərə nə dərəcədə nail olunması məhz ayrı-ayrı işçilər tərəfindən bu və ya digər tapşırığın necə yerinə yetirilməsindən asılıdır. Bütövlükdə idarəetmə prosesi həm müəssisə və ya onun quruluş bölməsinə xətti (məsələn, inzibati) rəhbərlik şəklində, həm də funksional rəhbərlik (məsələn, maddi-texnik təminat, mühasibat uçotu, nəzarət, iqtisadi təhlil və s.) vasitəsilə həyata keçirilir. Ona görə də informasiya sisteminin funksional əlamət üzrə quruluşu idarəetmə funksiyaları sistemini reallaşdıran funksional altsistemlər adlandırılan ayrı-ayrı hissələri özündə birləşdirir. Funksional əlamət altsisteminin təminatını, onun hansı fəaliyyət dairəsinə aid edilməsini, hansı əsas məqsədləri, vəzifələri və funksiyaları yerinə yetirməsini müəyyən edir. Funksional altsistemlər xeyli dərəcədə informasiya sisteminin tətbiq sahəsin- dən asılıdır. Obyektin xüsusiyyətindən asılı olaraq funksional altsistemlərinin sayı on addan çox ola bilər. Bəzi funksional altsistemlər informasiya sistemlərinin tətbiq sahəsinin müxtəlifliyinə baxmayaraq eyni qaydada adlandırılsa da, onlar daxili məzmununa görə müxtəlif obyektlərdə bir-birindən xeyli fərqlənir (məsələn, mühasibat uçotu və hesabat funksional altsistemi bütün obyektlərdə mövcud olur). Hər bir funksional altsistemin spesifik xüsusiyyətləri altsistemin tərkibinə daxil olan funksional məsələlərdə özünü göstərir. Bununla yanaşı yeni informasiya texnolo- giyalarının meydana gəlməsi “məsələ” anlayışının daha geniş mənada baxılmasını, yəni ona bilavasitə istehsal prosesinin gedişinə idarəedici təsirlərin göstərilməsi, yaxud qərarların qəbul edilməsi üçün idarəedici heyətə zəruri informasiyanın verilməsini təmin edən iqtisadi informasiyanın işlənməsinin bitmiş kompleks kimi baxılmasını şərtləndirir. Beləliklə, məsələyə məlumatların işlənməsi sisteminin elementi kimi deyil, bütövlükdə idarəetmə sisteminin bir elementi kimi baxılmalıdır. İdarəetmənin funksional altsistemlərinin tərkibinə daxil olan funksional məsələlərin seçilməsi bir qayda olaraq idarəetmənin aşağıdakı bazalarına uyğun şəkildə aparılmalıdır: İ N F O R M A T İ K A
____________________________________________________________ 42
planlaşdırma;
uçot, nəzarət və iqtisadi təhlil;
tənzimləmə (icra). Planlaşdırma idarəetmənin elə bir funksiyasıdır ki, onun vasitəsilə idarəetmə obyektinin gələcək fəaliyyətinin təşkil edilməsi üçün planların formalaşdırılması təmin edilir. Uçot, nəzarət və iqtisadi təhlil funksiyaları müəyyən dövr üçün idarə olunan obyektin vəziyyəti haqqında zəruri məlumatların alınmasını, plan tapşırıqlarının yerinə yetirilməsinin gedişi barədə faktiki məlumatların əldə edilməsini, kənarlaşmaların səbəblərinin müəyyən edilməsini, vəziyyətin təhlil edilərək qiymətləndirilməsini, istifadə edilməmiş ehtiyatların aşkara çıxarılmasını və yol verilmiş nöqsanların aradan qaldırılması istiqamətində təkliflər hazırlanmasını təmin edir. Tənzimləmə (icra) funksiyasi isə obyektin fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması üçün idarəetmə qərarlarının hazırlanması və həyata keçirilməsini nəzərdə tutur. Funksional məsələlərin təhlili göstərir ki, mütərəqqi texniki vasitələrin və informasiya texnologiyalarının tətbiqi şəraitində onların praktiki surətdə reallaşdırılması müxtəlif variantlarla həyata keçirilə bilər, yəni eyni bir məsələnin həlli üçün müxtəlif iqtisadi-riyazi üsullardan, modellərdən, alqoritmlərdən və proqram texniki vasitələrdən istifadə edilir. Məlumatların işlənməsi sisteminin əsas funksiyası onun aşağıdakı tipik əməliyyatlarının reallaşdırılmasından ibarətdir:
köçürülməsi;
informasiyanın saxlanma və təhlil edilmə yerinə ötürülməsi;
informasiyanın kompüterə daxil edilməsi, ona nəzarət və məlumatların kompüterin yaddaşında sistemli qaydada yerləşdirilməsi;
idarəetmə obyektinin funksional altsistemləri məsələlərinin həlli üçün informasiyanın hesablama maşınında emalı;
texnoloji proseslərin birbaşa idarə edilməsi üçün siqnallar vasitəsilə digər sistemlərlə əlaqələrin yaradılması;
idarə edilməsi. Məlumatların təhlil olunma sisteminin başlıca təyinatı müəssisədə qərarlar qəbul edən müxtəlif idarəetmə orqanları mütəxəssislərinə zəruri informasiya- hesablama xidmətləri göstərilməsindən ibarətdir. Məlumatların işlənməsinin tipik əməliyyatlarının müəyyən edilməsi, onların reallaşdırılması üçün xüsusi proqram-aparat komplekslərinin yaradılmasına imkan verir. Məlumatların təhlil olunması sistemləri aşağıdakı üç əsas rejimdən birində fəaliyyət göstərə bilər:
interaktiv; Yüklə 3,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|