ХүМСҮН ҺӨкмләРИ

 

50 

ilin  gəliri  hesab  olunur  və  xüms  ilindən  artıq  qaldıqda 

xümsü verilməlidir.

1

 

Nuri:  Əgər  həmin  il  (alış  ili)  satılarsa,  xüms 

ilindən artıq qalan pula xüms düşür. Əgər alış ilindən sonra 

satılarsa bu pulun xümsü yoxdur.

2

 

Təbrizi:  Alış  qiyməti  ilə  satış  qiymətinin  fərqinin 

miqdarı  ilin  gəliri  hesab  olunur  və  xüms  ilindən  artıq 

qaldıqda ona xüms düşür.

3

 

Xamenei  və  Məkarim:  Ehtiyacı  olan  vasitələri 

satdıqda bu pula heç bir halda xüms düşmür.

4

 

Behcət:  Xüms  ilindən  artıq  qalarsa  ona  xüms 

düşür.

5

  

Safi  və  Sistani:  Əgər  həmin  il  (alış  ili)  satılarsa 

vacib ehtiyata əsasən onun xüms ilindən artıq qalan puluna 

xüms  düşür.  Əgər alış  ilindən  sonra  satarsa,  yalnız  alış  və 

satış qiymətinin fərqindəki miqdar ilin gəliri hesab olunur 

və xüms ilindən artıq qaldıqda ona xüms düşür.

6

 

Vəhid:  Yalnız  alış  və  satış  qiymətinin  fərqindəki 

miqdar ilin gəliri hesab olur və xüms ilindən artıq qaldıqda 

vacib ehtiyata əsasən ona xüms düşür.

7

 

                  

 

1

 

“Ürvətil-vüsqa məə tə`liqat”, 2-ci cild, 67-ci məsələ; “Camiul-

məsail”, 2-ci cild, səh.485. 

2

 Nuri, “İstiftaat”, 1-ci cild, səh.263; “Tovzihul-məsail”, 1777-ci 

məsələ. 

3

 

Təbrizi, “İstiftaat”, səh.841. 

4

 Xamenei, “Əcvibə”, səh.986; Məkarim, “İstiftaat”, 1-ci cild, 

səh.314. 

5

 

Behcətin katibliyi. 

6

 Safi, “Camiul-əhkam”, 1-ci cild, səh.710, 714; “Tovzihul-məsail”, 

1790 və 1779-cu məsələ; Sistani, “Minhacus-salehin”, 1-ci cild, 1223-

cü məsələ; “Tovzihul-məsail”, 1751-ci məsələ. 

7

 

Vəhid, “Tovzihul-məsail”, 1778-ci məsələ. 

---

 

51 

CEHİZİN XÜMSÜ 

Sual  61:  Qızın  ailəsi  ehtiyaclı  olduğu  cehizi  bir 

dəfəyə  almaq  imkanında  deyil.  Əgər  iş  qazancından 

tədricən cehiz alsalar, bu əşyalara xüms düşürmü? 

İmam  (r),  Xamenei,  Sistani,  Nuri,  Fazil  və 

Vəhid: Əgər  il ərzində, həmən ilin gəlirindən hazırlasalar 

və şə`nlərinə uyğun olsa xümsü yoxdur.

1

 

Safi  və  Behcət:  Qızın  ərə  getmək  yaşına  yaxın 

olduğu vaxtda hazırlanan cehizə xüms düşür.

2

 

Məkarim:  Əvvəlcədən  cehiz  toplamaq  adi 

xərclərdən  və  xalq  arasında  yayılmış  bir  iş,  onu 

toplamamaq isə eyb hesab olunarsa xümsü yoxdur.

3

 

Təbrizi:  İzdivac  ilində  toplanan  hissənin  xümsü 

yoxdur.  Əvvəlki  illərdə  hazırlanan  hissənin  isə  vacib 

ehtiyata  əsasən  xümsü  verilməlidir.  Bəli,  yetkinlik  yaşına 

çatmazdan öncə ona bağışlanan əmlakın xümsünü vermək 

qıza vacib deyil.

4

 

Sual  62:  İl  tamamlandıqdan  sonra  cehiz  almaq 

üçün  ehtiyat  saxlanmış  qazanc  puluna  (bir  dəfəyə  cehiz 

almağa imkan olmadığı üçün) xüms düşürmü? 

İmam  (r),  Təbrizi,  Safi,  Sistani,  Məkarim  və 

Vəhid: Bəli, xüms düşür.

5

 

                  

 

1

 

“Tovzihul-məsaili mərace”, 1777-ci məsələ; Xamenei, “Əcvibə”, 

səh.905, 917; Nuri, “Tovzihul-məsail”, 1773-cü məsələ; Vəhid, 

“Tovzihul-məsail”, 1785-ci məsələ. 

2

 Safi, “Camiul-əhkam”, 1-ci cild, səh.748; Behcət, “Tovzihul-

məsail”, 1391-ci məsələ. 

3

 

Məkarim, “İstiftaat”, 2-ci cild, səh.548; “Tovzihul-məsaili mərace”, 

777-ci məsələ. 

4

 

Təbrizi, “Tovzihul-məsail”, 1786-cı məsələ; “İstiftaat”, səh.822. 

5

 

İmam (r), “İstiftaat”, 1-ci cild, səh.25; Təbrizi, “İstiftaat”, səh.836, 

891; Safi, “Camiul-əhkam”, 1-ci cild, səh.748; Məkarim, “İstiftaat”, 

---

 

52 

Nuri: Xümsü yoxdur.

1

 

Fazil  və  Behcət:  Əgər  ehtiyat  yığılmış  pul  qısa 

müddət  ərzində  saxlanarsa  (məsələn  üç  ilə  qədər)  xümsü 

yoxdur.

2

 

Xamenei:  Əgər  yaxın  gələcəkdə  (məsələn,  xüms 

ilindən  iki-üç  ay  sonrayadək)  cehiz  almaq  üçün  ehtiyat 

pulu  yığılarsa  və  onun  xümsünü  verdikdə  cehiz  almaq 

mümkün olmazsa, xümsü yoxdur.

3

 

BƏYLİK ƏŞYALARININ XÜMSÜ 

Sual  63:  Oğlanların  toydan  öncə  izdivac  üçün 

topladığı əşyalar cehiz kimidirmi və xümsü yoxdurmu? 

İmam (r), Xamenei, Fazil, Behcət və Nuri: Əgər 

ehtiyacları  olduğu  şeyləri  lazım  olan  vaxtda  hazırlaya 

bilmirlərsə  və  bu  şeyləri  həmin  ilin  gəlirindən 

hazırlayırlarsa, xümsü yoxdur.

4

 

Təbrizi və Safi: Xüms düşür.

5

 

Məkarim,  Sistani  və  Vəhid:  Əgər  bu  iş  qızın 

cehizinin  hazırlanması  kimi  xalq  arasında  yayılmış  və  adi 

xərc hesab olunarsa, xümsü yoxdur.

1

 

                                   

2-ci cild, səh.516; Vəhid, “Tovzihul-məsail”, 1783-cü məsələ; Sistani, 

xüms, ş.8. 

1

 Nuri, “İstiftaat”, 2-ci cild, səh.380. 

2

 Fazil, “Camiul məsail”, 1-ci cild, səh.748; Behcət, “Tozvihul-

məsail”, səh.391. 

3

 Xamenei, “Əcvibə”, səh.860, 987. 

4

 

İmam (r), “İstiftaat”, 1-ci cild, səh.23; Xamenei, “Əcvibə”, səh.917, 

905; Fazil, “Camiul məsail”, 1-ci cild, səh.748; Behcət, “Tovzihul-

məsail”, 1391-ci məsələ; Nuri, “İstiftaat”, 2-ci cild, səh.334. 

5

 

Təbrizi, “İstiftaat”, səh.880, 903; Safi, “Camiul-əhkam”, h.1, 

səh.747. 

---