Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Planetar ötürməli başlıqlar
- Planşayba-çubuq mexanizmi
Planetar dişli çarx ötürməsi 65
oxuna əsas ox deyilir. Satellitlərlə təmasda olan, əsas oxla tuşoxlu olan dişli çarxlara mərkəzi dişli çarxlar deyilir (a, b). Əsas oxla üst-üstə düşən, yükü qəbul edən bənd əsas bənd adlanır. Əsas bəndlərdən hər üçü a, b və h ilişmədə iştirak
edərsə, belə
ötürmə diferensialdır. Adətən planetar ötürmədə iştirak edən dişli çarxlar radial qüvvəni kompensasiya etmək məqsədilə xarici səth boyunca bərabər pay- lanır. Bu ötürməni quraşdırmaq üçün mərkəzi çarxların dişlərinin cəminin satellitin sayına nisbəti tam ədəd olmalıdır.
Şəkil 1. Planetar ötürmənin sxematik təsviri
Planetar ötürmədə dişlərin yüklənməsi adi silindrik dişli çarxlarda olduğu kimi hesab- lanır. Bu ötürmənin aşağıdakı üstün cəhətləri vardır:
Ümumi güc satellitlər arasında bölüşdürül- düyündən ötürmənin ölçüsü kiçik, ötürmə ədədi isə böyük alınır.
Ötürmə səlis və səssiz işləyir. Valların dayaqlarına yük az düşür və bu səbəbdən f.i.ə. yüksək olur. Çatışmayan cəhətləri isə bunlardır:
Hazırlanması və yığılması yüksək dəqiqlik tələb edir.
Ötürmə əmsalı böyüdükcə f.i.ə aşağı düşür. Planetar ötürmədən avtomobil, traktor, dəz- gah və cihazların differensialları, güc ötürmə- lərin reduktorları və sürət qutularında geniş tət- biq olunur. Planetar ötürmələrdə ötürmə ədədi Villis üsu- lu ilə tapılır. Bu üsul mexanizmə bütünlükdə aparıcının bucaq sürətinə bərabər və onun ək- sinə yönəlmiş bucaq sürəti verməyə əsaslanır. Aparıcı bənd (h) hərəkətsiz olmaq şərtində, mərkəzi çarxların bucaq sürətlərinin ötürmə nisbəti belə tapılır:
Şəkil 2. Planetar dişli çarx ötürməsi
( alm. die Planetengetriebe, ingl. Planetary gear)
→ metalkəsən dəzgahlarda emal üçün lazım olan mexaniki hərəkətləri müxtəlif vəziyyətlərdə ötürümək üçün işlədilən qurğudur. Onlar kompakt hazır- lanaraq ötürməni yüksək dəqiqliklə icra et- məyə imkan verirlər. Çox vaxt bu başlıqlar müxtəlif dövrlər sayını təmin etmək üçün pil- ləli ötürməyə malik konstruksiyada hazırla- nırlar. Çoxkoordinatlı dəzgahlarda emal prosesini həyata keçirmək üçün planetar ötüməli başlıqlarda avtonom işləyən əlavə oxlar inteqrasiya olunur. Məsələn, 5 koordinatlı →frezləmə dzgahında 4 və 5-ci koordinatlar dəzgahın şaquli oxunda bərkidilmiş planetar struktura malik, avtonom →mühərriklərlə hə- rəkətə gətirilən başlıqlar tərəfindən real- laşdırılır. Bu başlıqların tətbiqinin üstün cəhəti bun- lardan ibarətdir:
İşçi sahədən optimal istifadə olunur, Müxtəlif kombinasiya imkanları onların dəzgaha yaxşı uyğunlaşmağına imkan verir,
Dəzgahda digər komponentlərlə qovuşma yerlərinə dəqiq uyğunlaşdırıla bilir,
Yüksək dinamikli ötürmədə cüzi ətalət yaradır, a b h b h a h b h a h b h a h a z z n n n n u − = − − = − − = = ω ω ω ω ω ω Planetar ötürməli başlıqlar 66
Pilləli hazırlanması dövrlər sayını tənzim ləməyə imkan verir,
Dəqiq hazırlana bilir, Etibarlıdır,
Yüksək faydalı təsirə malikdir.
Şəkil 1. Planetar strukturlu frez başlığı
(alm. die Fräsköpfe mit Planetengetriebe, ingl. Milling head with planetary gear)
dəzgahlarında üzərində alət və ya pəstah bərkidilərək onlara fırlanma hərəkəti vermək üçün istifadə edilən tərtibatdır (şəkil 1).
Şəkil 1. Üzərində qasnaq (a) və boru (b) bərkidilmiş planşaybalar Adətən planşaybalarda qeyri-simmetrik, mü- rəkkəb və ya böyük hissələr bərkidilirlər. Pəstahın bərkidliməsi tutqac, üçbucaq, altlıqlar və boltlar vasitəsilə aparılır. Planşayba üzə- rində tez-tez 4 və ya 6 dodaqlar bərkidlir. On- ların radial istiqamətdə tənzimlənməsi vintlərlə aparılır. Plaşaybalarda bərkidilən hissələr qey- ri-simmetrik olduğundan emalda radial isti- qamətdə vurmalar yaranır. Bunun təsirini azal- tmaq üçün bu tərtibatdan istifadə zamanı emal aşağı sürətlərdə yerinə yetirilir. Sıxıcı dodaqlar ayrı-ayrılıqda əl ilə tənzimləndiyindən dəzga- hın sazlanma vaxtı böyük olur. (alm. die Planscheibe, ingl. Face plate)
da fırlanan valın hərəkətini irəli-geri hərəkət edən paralel çubuqlara ötürmək üçün tətbiq olunur. Proses əks istiqamətdə, yəni çubuq- lardan vala da ötürülə bilər. Bu mexanizm val- dan, planşayba adlanan iki qasnaqdan və onlar- la oynaqla bərkidilmiş çubuqlardan ibarətdir (şəkil 1).
Şəkil 1. Planşayba çubuq mexanizmi
Əgər planşayba valın oxuna perpendikulyar olarsa, onda valın fırlanması planşaybalardan birinin fırlanmasına gətirib çıxaracaq, bu halda çubuqlar tərpənməz qalırlar. Ancaq plan- şaybanın bu vəziyyətdən azacıq meyillənməsi ona gətirib çıxarır ki, fırlanmayan plan- şaybanın istənilən kənar nöqtəsində yırğa- lanma hərəkəti icra edilir. Planşaybanın valın oxuna nəzərən maillik bucağı böyüdükcə qeyd olunan yırğalanmaların amplitudaları da
böyüyür. Əgər fırlanmayan planşaybaya çubuqlar bağlanarsa onlar da planşaybanın kənar hissəsi ilə birlikdə yırğalanma hərəkətinə məcbur edi- ləcəklər, yəni irəli geri hərəkət alacaqlar də- cəklər. Bu mexanizmin yumrucuqlu mexa- nizmlərlə oxşar əlamətləri çoxdur.
Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|