178
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Sou – səhəng
Sov – kuzə
Soya (birin) – arı səbəti
Subrariş – ağsaqqal
Sulo – deşik
Sulo-dərə – dəlmə-deşik
Sumoği – sumağı rəng
Sundum – zindan (alət)
Surxunic – suraxanlı
Suvor biran – atlanmaq, minmək
Suvor birə – atlanmış
Suzundan – yandırmaq
Sük – yüngül
Sülünbə – nərdivan
Sümər – kövşən, saman, küləş
Sümərdun – samanlıq
Süpürləmiş saxtən – süpürləmək
Sürg – buynuz
Sürvə – öskürək
Södəgər – alverçi, sovdagər
Söykənmiş biran – söykənmək
Ş
Şəlbəh – dağ keşnişi
Şinox – tanış
Şinoxundan – tanış etmək
Şaband – çarıq bağı
Şadluq saxtən – şadlanmaq
Şağalduna – pətənək
Şaxs – şəxs
Şaqaraq zərən – şaqqıldamaq
179
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Şaqum – axşam
Şaquminə – axşamkı
Şalaband – tumanbağı
Şalabandboft – tumanbağı toxumaq üçün dəzgah
Şalbof – şaltoxuyan
Şalgərdən – şərf
Şalqam-şalqam – gildir-gildir; müq.et: azərb. şalqam lamaq
Şarə-şar – sevinə-sevinə
Sarm birən – xəcalət, çəkmək, həya etmək
Şast – altmış
Şatur – qasid, poçtalyon; müq.et: azərb. köhn. satır
Şe – köynək
Şeş – altı
Şe-şalvor – şalvar-köynək
Şəft – əyri
Şəhəkü – arı pətəyinin içində olan çarpaz ağac
Şəmələ – şam
Şənə – kürək
Şəngüm – axşam
Şəngüminə – axşamkı
Şərbəti – kasa
Şəş – altı
Şəştə – altı dənə
Şırta qılın – sulu kartof, kartof şorbası
Şib – əyri
Şibçin – almadərən
Şimər – zaman
Şimərdən – saymaq
Şimərdun – samanlıq
Şing – yemlik
Şiniran – eşitmək
180
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Şiləsər – eyvan, artırma
Şir – süd Şirdüş
– sərnic Şirəng
– səhəng
Şirəxak – doşab şirəsi
Şirəpust – (divarı, döşəməni) şirələmək üçün dəri
Şirəvo – südlü sıyıq
Şirxar – südəmər
Şiristan – yoğurmaq
Şiriş – yapışqan
Şirnəsib – şirin alma
Şişirən – basmaq, tapdalamaq, yıxmaq
Şiğəmədərd – qarınağrısı
Şogird – şagird
Şokər – şakər
Şokər biran – şakər olmaq
Şokəri – şakərlik
Şor – şad
Şö – gecə
Şö buror – qayın
Şöçiraği – şəbaraq (gecə quşu)
Şö xuvar – baldız
Şöürüz – gecə-gündüz
Şubuc – bit
Şubənd – eni bir sm.-ə qədər olan, yundan toxunmuş uzun çarıq
bağı
Şud – taxtabiti
Şuqar – yarğan
Şum – tarı şanı
Şunandən – tullanmaq
Şundan – atmaq
181
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Şunə – daraq
Şunuxtagor – tanıyan
Şunuxtan – tanımaq
Şuri – qaraquş
Şüküm – hirs, qəzəb
Şükümüm – hirsli, qəzəbli
Şünaxtən – tanımaq
Şünəbəsər – şanapipik
Şürçə – şor (ağartı növü)
Şüri – yağ tortası
Şürqaqol – şorqoğal
Şüştan – yumaq
Şüştə – yuyulmuş
Şökuri – toyuq korluğu
Şöpara – yarasa
Şüvər – ər
Şüvərli – ərli, ərdə olan (qadın)
Şüvərsiz – ərsiz
T
Tağısta – dammış
Taxtavəy – yunu telləndirən alət
Taxtaçol – quş üçün qurulan tələ
Taxsır – təqsir
Taxsırkor – təqsirkar
Taxsirkorsoxtagor – təqsirləndirilən
Tan – bədən, tən
Tana – sırğa
Tapançü – belə bənzər alət
Tapun – alçaq
Tar – yaş
182
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Tare kələm – kələm qovurması
Tariki – qaranlıq
Tartü – ağac yonqarı, talaşa
Tarustan – qaşımaq
Tasirə – boğulmuş
Tastən – bilmək
Tasirən – boğulmaq
Tasma – qabın ağzına çəkilən dəri və ya parça; belə
Tat – tat
Tatari – şallaq, qamçı
Tati – tatca
Tə – istiqamət bildirən önqoşma
Tədi – tələsik
Tədorük soxtan – tədarük görmək (etmək)
Təhl – acı
Təhli – acılıq
Təhləpusi – çöl sarımsağı
Təhləsir – sarımsaq
Təhnö – tənha
Təhnöyi – tənhalıq
Təhr – təhər
Təhsirə – çürümüş
Təxil – taxıl
Təxilküftəgor – taxıldöyən (maşın)
Təxilxişksoz – taxıl qurudan qurğu
Təkbənd – toqqa
Təkror birə – təkrar olunmuş
Təkror soxtan – təkrarlamaq, təkrar etmək
Tələbsoz – tələbkar
Təli – tikan
Təli qətqəli – çaytikanı
183
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Təmbü – tənbeh
Təmizdili – təmizürəkli, açıqürəkli
Təmiz soxtan – təmizləmək
Təməhsür – tamahkar
Tənbinəhrə – çılpaq
Tənəkə – xammal, misin xam forması
Təng – dar
Təngəş – müvaziləşmək
Təngdil – təngənəfəs
Təngdili – təngənəfəslik
Tənür – təndir
Tərçiq – danaqıran
Tərək – nişastadan hazırlanmış xörək
Tərg saxtən – tərgitmək
Tərsəqun – qorxaq
Tərsi – qorxu
Tərsiran – qorxmaq
Təsür saxtə – təsir olunmuş
Təsür saxtən – təsir etmək
Təşnə – susuz
Təşənəyoği – həvəcüvə (müalicəvi ot növü)
Tı – sən
Tırkəmə – ildırım
Tic – iti
Ticəçim – itigözlü
Ticədandun – itidişli
Ticədunduq – itidimdik
Tilat – ağzı yeyilmiş və sapı çürümüş, işlənmiş bıçaq
Tihi – boş
Tihisoz – boşaldan
Tikun – dükan, mağaza
184
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Tirax/türax – çarıq
Tirə çu – oxlov
Tiriq-tiriq – oyun adı
Tirtir – keşiş
To – dənə, ədəd Torıki
– qaranlıq Tosiran –
boğulmaq Tosirə –
boğulmuş Tosundan –
boğmaq Tou – ocaq,
buxarı Tousdum – yay
(fəsil) Toykirşə – kirşə
tayı
Tö – metalın qızdırılıb soyudulması prosesi (misg.)
Tö – tay
Tö biran – allanmaq
Tö doran – yolundan çıxarmaq
Tölərzə – qızdırma
Töü – qızdırma
Tşo – doşab
Tuğ – alın
Tumar darən – tumarlamaq
Tumeçidi – balqabaq tumu
Tup biran – toplaşmaq
Tup soxtan – toplamaq
Turmux – yumurta
Tüğ – damcı
Tülə – yunu təmizlənmiş dəri
Tümo – zökəm
Tünik – nazik
Türəmə – törəmə
Tüvəlos – quymaq
185
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
U
Uf – uf (ədat)
Ufsoz – ufuldayan
Ux – ox
Uxşəmiş – oxşayan
Uxşamiş birən – oxşamaq
Uxşamiş soxtan – oxşatmaq
Uxşor – oxşar
Uxşori – oxşarlıq
Uxşun – oxatan
Ux şundan – ox atmaq
Ulduzi – ulduzşəkilli naxış növü
Umhəl – o vaxt
Umhəlin – o vaxtkı
Umhəli – o vaxtlar
Umoran – gəlmək
Umruz – bu gün
Umruzin – bugünkü
Umsol/ümsal – bu il
Umuc – qatışıq
Umun – biz (əvəz.)
Un (von) – o (əvəz.)
Unca – ora, orada
Unyekin – o birisi
Urus – rus
Urusiyyət – Rusiya
Uruz – o gün
Usandan – yandırmaq
Usdan – hamilə
Usqu – tonqal
186
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Usdum – ərsin
Ustoran – almaq
Ustuxun – sümük
Uşun – onlar
Utanmiş birən – utanmaq
Utanmiş soxtan – utandırmaq
Uvordan – gətirmək
Ü
Ü – o
Ügə – ögey, doğma olmayan
Ügəi – ögeylik
Ülgüzərəgor – ülgüçü
Üntər – elə
Öpeymun – suölçən
Üşə – meşə Üyetikin –
o birisi Üylodxoh –
övladsevər Üzgi – üzgü
V
Va – fel düzəldən önşəkilçi
Vaburan – əhatə etmək
Vaçandan – qoparmaq, çıxarmaq
Vaçarundan – yıxmaq
Vaçarxıstan – fırlanmaq
Vaçağundan – sıçratmaq
Vaftoran – dəymək, toxunmaq
Vağundən – soxmaq
Vaxardən – baş çəkmək, dəymək
Vaxıştan – durmaq, oyanmaq
187
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Vaxist-nişt – oturub-durma
Vaxişt-nişt soxtan – oturub-
durmaq, münasibətdə olmaq
Vaxsundan – oyatmaq
Vakazirən – bulaşmaq
Vaqunaəhəysoxtagor – qatar sürücüsü
Valağunda – bulaşmış
Valağunda soxtan – bulamaq
Valağundan – bulaşdırmaq
Vamasirə – şişmiş
Vamasirən – şişmək
Var – yel
Varə – sap
Varaftan – dəymək, toxunmaq
Varangərən – xalça dəzgahında çubuq
Varastan – qurtarmaq
Varaşist – toy xərci
Var dorən – çevirmək, dönmək,
hərlətmək
Var dərən – çevirmək
Varə – sap
Varəncil – təzə əncir
Varəndə – yağıntı, yağmur
Var dərən – fırlatmaq; bax: vardorən
Varistə – yağmış
Varistən – yağmaq
Vaspardən – söykənmək
Vassol – bahar
Vehəm – bir-birilə, bahəm
Verixtan – qaçmaq
Verujundan – qaçırmaq
188
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Vese – kimi (önqoşma)
Vəcə – neçə
Vəçə – beçə
Vəçəqundən – çırmalamaq
Vəçənüm – dilənçi
Vəçənümi – dilənçilik
Vəçəyistən – oynamaq
Vəçirəqar – dilənçi
Vəd doran – vədə vermək, söz vermək
Vədoran – itələmək
Vəfo – vəfa Vəfolı –
vəfalı Vəxədnoy – bazar
günü
Vəxəzundan – durğuzmaq, oyatmaq
Vəhş – vəhşi
Vəhş biran – vəhşiləşmək
Vəkə – çəpiş Vəkiran
– yığmaq Vələnd –
hörümçək Vəlg –
yarpaq Vəlistan –
yalamaq Vəngəstan –
salmaq Vəngiran –
doğramaq
Vər – səhəngin boğaza qədər olan hissəsi
Vərd – xalça dəzgahında olan çubuq
Vərdivord – xalçada olan taxtanın hərəkətə gətirilməsi
Vərə – qarğa
Vərəqləmiş soxtan – vərəqləmək
Vərəvurd saxtən – fürsəti əldən
Vermək; müq.et: azərb. dial.
vərəvurd eləmək «qoz qaymağ»
189
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Vərəzə – yoxuş
Vərf – qar
Vərfin – qarlı
Vəristan – asmaq
Vərhəm biran – bulanmaq
Vərhəm soxtan – bulamaq
Vərmoran – qalxmaq
Vərzəndən – dağıtmaq
Vəs – bəs
Vətöyistan – dözmək
Vəşmərdən – söymək
Vəşundan – qusmaq, öyümək
Vəyiftan – götürmək
Vəyəsiran – yapışmaq
Vırt-vırt – deyinmə, donquldanma
Vırt-vırt soxtan – deyinmək,
donquldamaq
Vic – yelkən
Vicə – qarış
Vidalaşmış əbirən – vidalaşmaq
Vin – bax ( görmək felinin III şəxs əmr forması)
Vini – burun
Vir – itki
Vir biran – itmək
Virbirəhon – itirilmişlər, yox olmuşlar
Vir soxtan – itirmək
Vobərdan – yoğurmaq, daramaq
Voçirəqar – yığımjıl Vodaştən
– götürmək Vodkərdən –
qovlamaq Vodkərdə saxtən –
qovlatmaq
190
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Vodmaran – qalxmaq
Vodvardən – çıxarmaq
Voğundan – soxmaq
Vogəh biran – oyanmaq
Vokərdən – açmaq
Voləndən – göstərmək
Vomosiran – şişmək
Vomosirə – şişmiş
Vomuxta – öyrənmiş
Vomuxtan – öyrətmək
Vomunda – yorğun
Vomundan – yorulmaq
Vonçüm – sarmaşıq
Vor – yel
Vorə – sap, ip
Voriş – yağış
Voz – açıq
Vozi – oyun
Vozi bərdan–udmaq (oyunda)
Vozi saxtən – oynamaq, rəqs etmək
Voyistən/vöyüstan – istəmək, arzulamaq
Voyərdundan – qaytarmaq
Vuxardən – dəymək
Vuşvərdən – söymək
Vülö doran – uduzmaq
Vürşi – çörək ovuntusu
Vürü – umac
Y
Ya – gəl
Ya – ya (bağ.)
191
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Yaiş – ya da (bağ.)
Yağini – yəqinlik
Yahudi – yəhudi
Yaqi – yağı, düşmən
Yaqin – yəqin
Yalğuz – tək, yalqız
Yaltağ – yaltaq
Yaltaği – yaltaqlıq
Yaltağgəri – yaltağlıq
Yaltağgəri soxtan – yaltaqlıq etmək
Yani – yəni
Yaraş birən – yaraşmaq
Yaraş saxtən – yaraşdırmaq
Yarış – yarış
Yarışmiş birən – yarışmaq
Yaşamış biran – yaşamaq
Yavoşlə – yavaşca
Yayılmış biran – yayılmaq
Yazığ – yazıq
Yazıği – yazıqlıq
Yazığgəri – yazıqlıq, tağırlıq
Yazığgəri soxtan – yazıqlıq etmək
Yazığıyi umoran – yazığı gəlmək
Ye//yeki – bir, biri
Ye bicə – bir azca
Ye xərə – bir xeyli
Yedönə – bir dəfə, bir dönə (dan.)
Yeimci – birinci
Yekəm – bir az, bəzi
Yekəmi – bəziləri
Ye qoş – bir az
192
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Yeta – bir dənə Yetayi
– biri, birisi Yetək –
bircə, tək bir Yetim –
yetim Yetimgəri –
yetimçilik Yetimi –
yetimlik
Ye to – bir az, bir qədər
Yeznə – yeznə, kürəkən
Yəbirdən – birdən
Yəciqə – yerli; həmyerli
Yədanduni – birdişli
Yəxə – yaxa
Yəxəhərza – yaxasıaçıq
Yəkəma – bəziləri
Yəqəd – bir qat
Yəni – yəni
Yəmanota – manatlıq (bir manat)
Yəpoyi – birayaqlı
Yərangi – birrəngli, yekrəng
Yəva – pis, yava
Yəvər – düyə
Yəvo – pis, yava
Yəvogəri – pislik
Yəvoşlə – astaca, yavaşca, yungulcə
Yiğindərin – yır-yığış
Yiki – biri(si)
Yod – yad
Yodgəri – yadlıq
Yodi – yadlıq
Yof biran – tapılmaq
Yof soxtan – tapdırmaq
193
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Yoftan – tapmaq
Yol – yal, yalman
Yonzəh – on bir
Yos – yas
Yos giriftan – yas tutmaq
Yosin – yasin
Yos nohran – yaş qoymaq
Yuxsul – yoxsul
Yuxsulgəri – yoxsulluq
Yuxsuli – yoxsulluq
Yunca – yonca
Z
Zabt – zəbt
Zabt soxtan – zəbt etmək
Zabtsoxtagor – işğalçı
Zaif – zəif
Zalüm – zalım
Zan – qadın
Zanburo – vurgetsin (silah növü)
Zand – zənn
Zand soxtan – zənn etmək, düşünmək
Zani-mərdi – arvadlı-kişili
Zanuna – qadın üçün, qadına aid
Zanxolu – dayıarvadı
Zan-şüvər – ər-arvad
Zang – zəng
Zang zərən – zəng vurmaq
Zangəri – qadınlıq, arvadlıq
Ziy – yaşa
Ziyod – artıq
194
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Ziyod biran – artmaq
Ziyod soxtan – artırmaq
Ziyodi – artıqlıq
Ziyodgəri – artıqlıq
Ziyon – ziyan
Ziyon saxtən – ziyan etmək
Ziyoni – ziyanlıq
Ziyonkor – ziyankar
Ziyonkori – ziyankarlıq
Ziyonni – ziyanlı
Ziyongəri – ziyanlıq
Ziley – tez
Zimilərz – zəlzələ; müq.et: azərb. dial. Yer tərpənməsi
Zimin – yer
Zindon – zindan, həbsxana
Zində – diri
Zində-zində – diri–diri
Zir – aşağı, aşağı hissə; alt
Zir-zəvər – aşağı-yuxarı, alt-üst
Zirbıği – bığaltı
Zirqurti – boğazaltı
Zirdabon – dabanaltı
Zirin – altdakı
Ziro – aşağı, alt
Zirolat – alt paltarı
Zirpüsti – dərialtı
Zirxoki – torpaqaltı
Zirxərmoni – xırmanda döyülən taxıldan qalmış qalıq: köçəl
Zirçümi – gözaltı
Zirçünə – çənəaltı
Zirşir – südün alt hissəsi
195
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Zirşəlvar – alt tumanı
Ziröyi – sualtı
Zistan – yaşamaq
Zınqavod – mıxın başını girdələmək üçün alət (misg.)
Zuvan – dil
Zuvol – kömür Zuvolkeş – kömürçü
Zuvolsuzundagor – kömür yandıran
Zuvolfürüş – kömürçü, kömürsatan
Zuyiraz – tezliklə
Zumustun – qış
Zumustuni – qarpız
Zuni – diz
Zunə – kilid,qıfıl
Zur – zor, güc(ü)
Zurgəri – güclülük, zorluluq
Zuhun – dil
Zuhunbəbəy – turşəng
Zuhundan – diriltmək
Zuhunlə – dilciyəz
Zuhunşünas – dilşünas, linqvist, dilçi
Zuğol – zoğal
Zuğoli – zoğalı (rəng)
Zü – tez
Zübəzü – tez-tez
Züdirəgor – itigözlü
Züdən – tezdən
Zükəm – zökəm
Zül-züli – zolaqlı, zolaq-zolaq
Zülei – tələsik
Zügirəştəni – tez keçən
196
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Zəvər – yuxarı
Zəvərin – yuxarıdakı
Zəyifi – zəiflik
Zəyifləmiş birən – zəifləmək
Zəyifgəri – zəiflik
Zəmonə – zəmanə
Zəndan – doğmaq
Zəndəgor – doğan
Zəncirəbənd – armud növü
Zənlə – arvadcığaz
Zəngü – üzəngi
Zənən – qadın
Zəpzərd – sapsarı
Zəran – vurmaq
Zərva – aşağı
Zərd – sarı
Zərd biran – saralmaq
Zərdi – sarılıq Zərdə
– yer kökü
Zərdəkülə – sarıkök
Zərdəö–kəsilmiş pendirdən axan su
Zərofət – zarafat
Zərofət soxtən–zarafat etmək
Zərofətcil – zarafatcıl
Zərə biran–vurulmaq, qırxılmaq, çalınmaq
Zərəbəstən – çağırtdırmaq Zərəl–
zərər; müq.et: azərb. dial. zərəl Zərəl
zəran– zərər vurmaq
Zərəl soxtan – zərər etmək
Zərəgov – vurağan inək
Zərəgor – vurağan
197
Gülsüm Hüseynova. Tаt dili lеksik fondunun genealоji təhlili
Zəfru – aşağı
Zəhmət–zəhmət
Zəhmət doran – zəhmət vermək
Zəhmətkəş–zəhmətkeş
Zəhr – zəhər
Zəhfürün – zəfəran
Zəhərin – zəhərli
Zəhərlənmiş biran – zəhərlənmək
Zəhərlənmiş soxtan – zəhərləmək
Zəğri – yemişan
Zouz – yaşıl
Dostları ilə paylaş: |