GeçMİŞİ, bugüNÜ ve geleceğİ

Asef ORUCOV 

U L U S L A R A R A S I   S E M P O Z Y U M  

“AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI” 

(Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih) 

 

boncuğu,  yılan  boynuzu  asılarmış.  İnanca  göre  nehre  çalxalıyanda  av  (dağ 

keçisi) onun üstüne gelse yağı bereketli olur. Anadolu da ise Hıdırellez bayramı 

günü kadınlar  dışarıdan  yeşil  ot  ve  yaprak  toplayıp  eve  getirir  onlarla  nehrəni 

süleyerler (Kartal: 1997, 274). 

Alay gittikten sonra damızlık qoyunlarım bala düşürdü, dölüm tutmadı, 

kuzum  kalmadı,  Tanrının  hoşuna  gitmeyib,  Alayı  incitmişem.  Nezir  diyorum, 

akşam yetim kuzuları, doğar koyunlara teliyecem belki geldi. 

-Diləyin başa varsın dediler ..... Koyunların kuyruğunun altına tuz döküp, tuzlu 

su  vurup  fırladılar.  Atlılar  atlarını  qamçılayıb  kişnetdiler,  köpekler  ulaştı, 

kadınlar ağı kurup ağlaşdılar. Çocukların bir bölüyü gevreği yakıp şeytan oyunu 

oynadılar. (Süleymanlı: 1984, 105-106). 

Bundan elave yazar romanda gelen musibetler sırasında icra edilen eski 

inançlar sistemine de değinmiştir. 

Çen,  duman  geldi.  On  gün  göz  gözü  görmedi.  Geceyi  gündüzden  seçmek 

olmadı. Kapıda kurban kestiler, her kapıda erkek çocukların alnına kandan işare 

koydular,  alın  yazısıdır,  dediler.  Çocuklar  çen-dumanın  içinde  görünmeye-

görünmeye yüzünü göğe tutup bağırdılar. 

                                                         Çen karısı, çen eyleme! 

Sana yumurta vereceğim, 

                                                         Ben yaptım, sen eyleme! 

                                                         Dağ geç, dere geç! " 

                                                          Geldiğin yere git ... (Süleymanlı: 1984, 

158). 

 

Qarakəllə  tayfasının  düşdüyü yurt  yerini  şiddetli  çen-çiskinin  basması, 

öncelikle  uzun  uzun  süren  nem,  daha  sonra  ise  şiddetli  rüzgar  ve  kuraklığın 

insanları ağır imtihan edip çıkılmaz duruma düşürmesi hoş olmayan, başarısızlık 

-  mutsuzluk  getirebilecek  bir  işaret  sayılırdı.  Adamlar  üstlerine  gelen 

mutsuzluğun  önüne  önceden  almak  için  sadağa  çıkarır,  kurbanlar  keserler 

(Eliyeva:  2003,  8).  Bugün  eski  inanç  sistemine  bakarak  görürüz  ki, 

Azerbaycanın  hemen-hemen  bir  çok  bölgesinde  bir  dertden,  baş  vere  bilecek 

müsübetden  kurtulmak  için  "Müselliye  çıkmak"  merasimi  teşkil  edilir.  Bu 

zaman  belli  ayinler  icra  edilir  ki,  bu  da  hemen-hemen  romanda  seslenen, 

yukarıda belirttiğimiz inanç sistemi ile uyumluluk, benzerlik teşkil etmektedir. 

Sayfa 27 / 847

---

Mevlüt Süleymanlının “Göç” Romanında Eski  İnanç Sistemleri 

U L U S L A R A R A S I   S E M P O Z Y U M  

“AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI” 

(Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih) 

 

Romanda hayvandarlık teserrüfatı ile bağlı eski inanç sistemlerine de raslaırık ki 

bunada bir göz atalım. 

Karı fikre gitti. Bira azda diksinib gənəçi gerekir, - dedi 

Kalkıp  arxaca  gitti.  Yüz  koyundan  yüz  maldan  yedi  kene  tapdı.  Qamış  kesip, 

kamışın içine doldurdu, ağzını mumladı, Getirib direğin dibine koydu ... .. Yedi 

gün əzində  keneler  birbirini  yedi,  sadece  bir  tanesi  kaldı,  o  güçsüzleri  yiyip 

şişmiş  dama  dönmüştü.  Karı  sık  sık  kamışı  suya  batırıp  çıkarıyordu.  Yedi 

günden sonra  gelinin  sancısı  tuttu.  Bir  oğlan  cocuğu  doğdu  .....  Karı  cocuğu 

büküp  yüyrüyə  koydu,  gelinin  ağuz  sütünden  bir  üsküyə  sağdı,  barındırdığı 

geneyi  alıp  bir  üsküyə  de  keneyi  düşürdü.  Yedinci  gene  kamıştan  çıkan  gibi 

kene patladı, karı kenenin sütünü ağız sütüne karıştırdı, bir çimdik yarpız, kekik 

otu, .... bir tane çeten tohumu ezip karıştırıp kaynattı, damla damla çocuğa verip 

mayalandırdı ..... Kırkı çıkana kadar çocuğu sakladı. Gündüzler arxacları, koyun 

kuzuyu,  malı-atı  terpede  terpede  kene  topladı,  kızartılmış  yağ  ile  çocuğun 

gövdesini  yağladı.  Kırkıncı  gün  çocuğun  üstüne  getirildiği,  gənələr  çocuğun 

korkusundan  çatlayıp  öldü  (Süleymanlı:  1984,  164).  Çocuk  gənəçi  olmuştur. 

Halk arasında toplanan etnografik malzemelerine göre özel gənəçilər olmuştur. 

Onların ağzını kene kanı ile açmışdılar. İnanca göre bu çocuklar hangi hayvanın 

üstüne aparılarsa, hayvanda bulunan gənələr tökülərmiş. Bu da halk arasında var 

olan eski inanç sistemlerinden biri olmuştur. 

           Sonuç  olarak  belirtmek  isteriz  ki,  romanda  yazar  "Göç"  ün  şahsında 

halkımızın, eski türklerin, köklü tarihini, kültürünü, günlük kaygılarını, gelenek 

ve göreneklerini, eski inanç sistemlerini şekillendirmiştir. Bu hem de toprak, su, 

doğa  kadar  eski  bir  halkın  manevi  değerlerini,  yaşam  tarzının  ve  görünmeyen 

katlarının aynasıdır. 

 

KAYNAKÇA 

 

Eliyeva  R,  2013,  Mövlud  Süleymanlı  yaradıcılığında  folklor  motivləri, 

(avtoreferat), Bakı, s.22  

Kalafat  Y,  1998, Kuzey  Azerbaycan-doğu  Anadolu  ve  Kuzey  İrakda  eski  türk 

dini  izleri  (dini  folklorik                tabakalaşma).  Ankara:  Kültür 

Bakanlığı, 240s. 

Sayfa 28 / 847

---

Asef ORUCOV 

U L U S L A R A R A S I   S E M P O Z Y U M  

“AZERBAYCANŞINASLIK: GEÇMIŞI, BUGÜNÜ VE GELECEĞI” 

(Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih) 

 

Kalafat  Y,  Ahmet  D,  1995,  Kuzey  İrakta  karşılaştırmalı  türk  halk  inançları. 

Ankara: Ecdad yayınları, 62 s. 

Kartal  N,  1997,  Kocacıkta  Hıdırellez  gelenekleri  /  V  MTHKK  Gelenek, 

Görenek,  İnamlar  Seksiyonu  bildirileri.  Ankara:  Kültür  Bakanlığı 

Yayınları,  s. 272- 281. 

Qədirzadə  T,  2008,  İslamaqədərki  adətlər,  inamlar  və  mərasimlər  (Naxçıvan 

materialları  əsasında).  Naxçıvan,  tarix  elmləri  namizədi  alimlik 

dərəcəsi  almaq  üçün  təqdim  olunmuş  dissertasiya.  AMEA 

Naxçıvan bölməsinin kitabxanası.  

Гордлевский В.А, 1962, Избранные сочинения: в 4 томах. III том. Москва: 

Издательство восточной литературы,  587 с. 

Süleymanlı M, 2006, Seçilmiş əsərləri. Bakı: Şərq-Qərb, s. 158 

Süleymanlı M, 1984, Göç. Bakı: Elm, 278 s. 

Seyidov  M,  1989,  Azərbaycan  xalqının  soykökünü düşünərkən.  Bakı:  Yazıçı, 

496 s. 

Söylemezd M, 1998, Gümrülerin Nevruzda sulaşma geleneği. Milli folklor, sayı 

37, Ankara: Feryal Matbaacılk, 105-106 s. 

 

 

Sayfa 29 / 847

---