Fonemalarning differensial va integral belgilar fan: hozirgi o’zbek adabiy tili : fonetika

FONEMALARNING DIFFERENSIAL VA INTEGRAL BELGILAR

FAN: HOZIRGI O’ZBEK ADABIY TILI :FONETIKA

• TOPSHIRDI: MAMATQULOVA MUXLISA
• QABUL QILDI: ISROILOVA SAODAT

REJA:

1.Fonemalar haqida umumiy ma’lumot

2.Fonemalarning differensial belgilari

3.Fonemalarning integral belgilari

4.Fonemalarning farqlovchi va birlashtiruvchilariga misollar

Asosiy tushunchalar:

Fonema, fonologiya, differensial belgi, integral belgi, semasiologik vazifa, fonologik oppozitsiya, fonologik relevant, fonologik norelevant

FONEMA VA FONOLOGIYA TUSHUNCHALARI

• Fonema(yunoncha-phoneme-tovush)-til tovush qurilishining ma’noli birliklar-morfemalarni tanib olish va farqlash uchun xizmat qiladigan birligi. Fonemalar o’z navbatida ,morfemalarning eng kichik tarkibiy qismi sifatida so’zlarni ham o’zaro ajratadi va farqlaydi. U faqat so’zlar tarkibidagina muayyan ma’noga , ma’no farqlash xususiyatiga ega bo’ladi. Masalan, o’zbek tilida b fonemasi lab-lab, portlovchi jarangli tovush bo’lib, o’zining jarangsiz jufti p, til oldi d, til oldi jarangsiz t va boshqa shu kabi tovushlardan turli jihatiga ko’ra farqlanadi. Fonema qandaydir eng sodda element emas, chunki u bir paytning o’zida mavjud bo’ladigan belgilardan iboratdir.

FONOLOGIYA

• FONOLOGIYA-tilshunoslikning bir bo’limi bo’lib , u tilning tovush materiyasi taraqqiyotini va shu materiyaning fonologik sistemaga uyushish qonuniyatlarini hamda tildagi vazifalarini tadqiq qiladi. Fonologiyaning xulosalari fonetikaning fizik-akustik, anatomik-fiziologik va perseptiv aspektlarida to’plangan tajriba va ma’lumotlariga asoslanadi. Bu hol ham fonologiya bilan akustik fonetika, artikulatsion fonetika va perseptiv fonetika o’rtasida uzviy aloqa borligidan dalolat beradi. Fonologiyaning o’rganish obyekti fonemalar hisoblanadi.

FONEMALARNING DIFFERENSIAL BELGILARI

Fonemalarning differensial(farqlovchi) va integral(birlashtiruvchi) kabi belgilar mavjud.