Fənn: reologiyanin əsaslari müəllim: dosent. F. R. Zeynalova

64 

 

 

qiymətdən 12% fərqlənirdi. 

Vaxtında  nizamlanma  prosesinə,  yəni  dinamik  nizamlanmaya  müəyyən  tələblər  irəli 

sürülür.  Nizamlayıcının  seçilməsi  və  onun  qurulması  zamanı  onun  t/T  nisbəti  ilə  xarakterizə 

olunan  xassələrini  nəzərə  almaq  vacibdir.

  (

t  –nəqliyyatın  gecikmə  zamanı,  s;  Т  –  obyektin 

zaman sabiti,s) 

t  kəmiyyətini  yayılma  əyrisinə  üzrə 

obyektə  təsir  anından  bu  təsirə  konsistensiya 

vericisinin  reaksiyası  anınadək  keçən  zaman 

kəsiyinin  ölçülməsi  yolu  ilə  təyin  edirlər. 

Nəqliyyatın  gecikmə  zamanı  xəmirin  qabda 

orta 

qarışma 

sürətindən 

asılıdır. 

Konsistensiyanın 

dəyişmə 

intensivliyini 

xarakterizə edən zaman  sabitini də  bu əyriyə 

görə müəyyən edirlər. 

Xəmir 

yoğuran 

maşından 

və 

dozalayıcı 

stansiyadan 

ibarət 

olan 

nizamlayıcı  obyekt  üçün  izodrom  qanun 

tətbiqü  edilə  bilər.  İzodrom,  yəni  mütənasib-

inteqral  qanuna  əsasən  nizamlayıcı  iki 

qurulma parametrindən ibarətdir: nizamlayıcının К

Ö

 ötürmə əmsalı və Т

İZ

 izodrom     

                                                                     müddəti. К

Ö

 ötürmə əmsalı: 

 

К

R

 = К

S

 / К

OB 

 kimidir, 

 

                                                                      (4.3) 

burada: К

S

 – nizamlayıcı sistemin ötürmə əmsalı; 

К

OB

 – obyektin ötürmə əmsalı. 

Mexaniki  nizamlanmanın  quruluş  sxemi  şəkil  4.3-də  göstərilmişdir.  Maşının  boru 

xəttinin  çıxışında  işçi təzyiqin qiymətinə  mütənasib olan  səs  siqnalları D  vericisindən elektron 

nizamlayıcıya  daxil  olur.  Nizamlayıcının  ölçmə  bölməsində  ÖB  elekton  siqnallar  sabit  əmsala 

vurulur  və  verilmiş  qiymətlə  müqayisə  olunur.  Nizamlanan  parametrin  verilmiş  qiymətinin 

qurulması  adətən  naqilli  potensiometrlə  NP  həyata  keçirilir.  Ölçmə  bölməsi-  çıxışı  faza-həssas 

gücləndirici ilə birləşdirilmiş dəyişən cərəyan körpüsüdür.  

Verilmiş  qiymətdən  fərqli  qiymət  alındıqda  xəbərdarlıq  siqnalı  elektron  bölməyə  EB 

daxil  olur,  burada  güclənir,  müvafiq  tənzimlənmə  qaydası  yaradılır  və  çıxış  elementi  ÇE 

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

-20

-10

0

10

20

∆G

M

, % 

∆р, % 

                    Şək. 4.2. ∆η = ∆η(∆G

M

)  

                   nizamlanma obyektinin 

                     statik xarakteristikası 

 

---

65 

 

 

vasitəsilə  icraedici  mexanizmin  İM  start  qurğusuna  SQ  təsir  edir.  Bundan  başqa  elektron 

bölməyə naqilsiz vericidən mövqe üzrə siqnallar daxil olur ki, onlar da nizamlayıcı orqanla əks 

əlaqəni ƏƏ təmin edir. 

Elektrik icraedici mexanizmin əsas elementləri elektrik mühərriki, reduktor, nizamlayıcı 

orqanla NO mexaniki əlaqə üçün çıxış qurğusu və mühərrik söndükdə öz-özünə tormozlanmanı, 

fövqəladə vəziyyətlərdə  və s. mexanizmin dayanmasını təmin edən əlavə qurğudur. Nizamlayıcı 

orqan – maşının boru xəttinin  çıxışında işçi təzyiqin qiymətindən asılı olaraq, maya dozatorunun 

qabında  müəyyən  səviyyədə  dayanan  porşendir.  Sxemdə  həmçinin  nizamlayıcı  orqan  üçün 

mövqe göstəricisi MG də nəzərdə tutulmuşdur. 

 

 

 

 

 

 

 

MÜHAZİRƏ  11 

 

 

FİZİKİ - KİMYƏVİ MÜHƏNDİSLİK 

MEXANİKASININ PRİNSİPLƏRİNİN 

 

NP 

 

V 

 

 

 

ÖB 

EB 

ÇE 

ƏƏ

 

SQ 

NO

 

İM 

MG 

Şəkil. 4.3. Xəmirin konsistensiyasının mexaniki tənzimlənməsi 

sxemi 

---

66 

 

 

PRAKTİKİ TƏTBİQİ 

 

 Boru-kəmər nəqliyyatının hesablanması 

 

Plan: 

 

1.Qida istehsalı sənayesində boru-kəmər nəqliyyatın tətbiq edilməsi. 

2.Boru-kəmər xətlərin parametrləri. 

a)çıxış parametrləri; 

b) seçilən   parametrlər; 

c)  hesablanan parametrlər; 

3. Dozalaşdırma proseslərin hesablanması. 

4.Dozalaşdırmanın üsulları. 

5.Dozalaşdırıcı gurguların layihələndirilməsi. 

 

Süd, çörək, qənnadı və makaron istehsalı sənayesində qida materiallarının emalı zamanı 

əməliyyatlar arasında nəqliyyat vasitəsi kimi boru-kəmər nəqliyyatı tətbiq edilir. 

Boru-kəmər 

xətlərinin 

layihələndirilməsindən 

əvvəl 

aşağıdakı 

parametrləri 

müəyyənləşdirmək  lazımdır:  boru  xəttinin  diametri,  boruya  daxil  olanda  məhsulun  təzyiqi, 

möhkəmlik hesablarının yerinə yetirilməsi və mühərikin gücünün seçilməsi. 

диаметр  трубопровода,  давление  продукта  на  входе  в  трубу  и  мощность  для 

выполнения прочностных расчётов и для подбора двигателя. 

I. 

Çıxış parametrləri. 

1.  Reseptura. 

2.  Boru kəmərinin məhsuldarlığı, М

C

, kq/saat: 

 

p

CM

C

t

M

M





3600

, 

 

 

 

 

(5.1) 

 

burada: М

CМ

 – növbə ərzində istehsal, kq; 

t

s

 – səmərəli iş müddəti, s. 

---