Əsmər Sadıq qızı Bədəlova
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.Sinifd ənxaric işin növləri.
254 l ərdən daim istifadə etmişlər. Bu barədə elmi –pedaqji ədə- biyyatda çox sayda materiallar v ə fundamental tədqiqatlar mövcuddur. Lakin zaman d əyişdikcə tələbatlar dəyişir; bu gün bütün dünyada qloallaşma prosesi gedir. Bir zaman möv- cud olmuş dövlətlər indi xəritədə yoxdur. Təbii ki, onun gənc n əslin böyüməsi ilə bağlı qarşıya qoduğu tələblər də işləmir. İndi ümumdünya təhsil sisteminin modeli yaranmaqda- dır. Bütün bunlar sinifdənxaric işlərə, onun təşkili və aparıl- ma sına da yeni baxış tələb edir. Sinifd ənxaric iş təlim və təhsilin təşkili formalarından biri olmaqla z əngin məzmun və mündəricəyə malikdir. Qeyd etdiyimiz kimi, onun faydası həm təcrübədə, həm də elmi – n əzəri müddəalarla sübuta yetirilmişdir. Sinifd ənxaric işlərlə bağlı çox sayda tədqiqatlar və zən- gin m əktəb təcrübəsi məlumdur. Lakin iş bununla tamam- lanmayıb və tamamlanmayacaq. Çünki həyat inkişafdadır və o, pedaqoji prosesi, t əlim və tərbiyə işini daim özünə tabe etmişdir və edəcəkdir. Tarixin ən qədim qatlarından günümüz ədək olan m ərhələləri nəzərdən keçirsək, bunun şahidi olarıq. Baxmayaraq ki, tarixd ə sinif –dərs sistemi şex peda- qoqu Yan Amos Komenskinin adı ilə bağlıdır (XVII əsr), amma ən qədim dövr məktəbləri belə əsas verir deyək ki, kahinl ər, ustadlar, öyrədənlər uşaqlara atəşgahda, hücrədə, ha- radasa oturaq bir yerd ə təlim verirdilərsə, yəqin ki, onlara t əlim ocağından kənardakı faktları da göstərməyə çalışır və göst ərirdilər. Ana kitabımız adlandırdığımız “Kitabi –Dədə Qorqud” dastanlarında (“Qazan bəyin oğlu Uruz bəyin dustaq olduğu boy”) Qazan xan oğlu Uruza baş kəsib qan tökmək, haqqın (intiqam, qisas) alıb ad qazanmaq təcrübəsinin olmamasını irad tutur. Uruz cavabında deyir ki, sən məni haçan götürüb kafir s ərhəddinə çıxdın, baş kəsib qan tökdün ki, mən də s əndən öyrənəm. Qazan razılaşır və oğlunu götürüb ova gedir. 255 Dastanın ümumi məzmunundan bəllidir ki, qədim oğuzlar həm oğlanlara, həm də qızlara mükəmməl tərbiyə verm əklə bərabər, təlimlərinə də xüsusi diqqət yetirirdilər. Heç olardımı ki, Qazan xan tək mötəbər şəxsin oğlu təlimdən, t ərbiyədən kənarda qalsın? Bu mümkün deyildi. Əgər belə ol- say dı, Qazan, yay çəkib ox atmağı, at çapmağı, qılınc işlətməyi bacarmayan bir cavanla necə ova gedərdi? Olardımı? Xeyir. Uruz, şübhəsiz, mükəmməl təlim və tərbiyə almışdı; çatışmayan “sinifdənxaric” yönüm idi: atanın onu daha da kamill əşdirmək üçün özü ilə səfərlərə, ovlara, döyüşlərə aparmaması. Əgər ata şəxsiyyətin formalaşmasında bu istiqam əti unutmasaydı, sabahkı gün özü dünyda olmayanda oğlunun bacarıqsızlığı səbəbindən taxt –tacın ona verilm əyəcəyindən narahat olub ağlamazdı. Dem ək, böyüyən nəslin şəxsiyyət olaraq həm ailəsi, həm d ə mənsub olduğu xalqın, dövlətin layiqli, güvəncli təmsilçisi olması üçün o, mükəmməl təlim və tərbiyə prosesi ilə əhatələnməlidir. Bu prosesi tamamlayan, ona qüvvə verən iki bir -birind ən ayrılmaz xətt var: 1)sinif d ərs prosesi; 2)sinifd ənxaric işlər. T əhsil hər zaman mənsub olduğu dövlətə xidmət etdiyinə gör ə dövrün tələbləri dəyişdikcə təhsilin məzmunu da dəyişir. Bununla yanaşı, sinifdənxaric işlər də zamanın tələbinə müva- fiq t ərz alır, məzmun yenilikləri ilə səciyyələnir. İndi pedaqoji kollektivlərin üzərinə düşən vəzifə Müs- t əqil Azərbaycan üçün kamil şəxsiyyətlər yetişdirməkdir. Onun bir yolu da şagirdlərun asudə vaxtlarını düzgün və səmərəli t əşkil etməklə bağlıdıır. Bel ə düşünmək səhv olar ki, sinifdənxaric iş ancaq t ərbiyə edir. Xeyir. O həm də təlim vasitəsidir. Ona görə də müvafiq t əlim materialı ilə, həyati hadisələrlə, tarixi məqam- larla əlaqəli hazırlanan sinifdənxaric iş mahiyyət etibarilə pedaqoji prosesi z ənginləşdirən, şagirdlərə həm əqli, həm də 256 m ənəvi zövq verən, onları məktəbin cazibəsində saxlayan, ziyanlı vərdişlərdən uzaqlaşdıran təlim və tərbiyə vasitəsidir. M əktəbdə sinifdənxaric tədbirlərin keçirilməsindən məqsəd d ə budur. M əqsədi həyata keçirmək üçün müəllim dövrün və şə- raitin t ələblərinə uyğun prinsiplər seçməlidir. Prinsiplər həm ümumi –bütün kollektivl ərə şamil edilə bilən, həm də spesifik –m əktəb və məktəb mikrorayonunun imkanlarına uyğun ola bil ər. Onları aşağıdakı kimi təsnif etmək olar: -sinifd ənxaric işin həyatla, inkişafla əlaqələndirilməsi prinsipi; -sinifd ənxaric işin təlim materialları ilə əlaqələndirilməsi prinsipi; -sinifd ənxaric işin müvafiq təlim materialına fayda gətirə bil əcək məqamda (ondan əvvəl, onunla paralel, ondan sonra) keçirilməsi prinsipi; -sinifd ənxaric işin tərbiyəedici prinsipi; -sinifd ənxaric işin inkişafetdirici prinsipi; - şagirdlərin sinifdənxaric işlərə cəlb olunmasında onların meyl, maraq, istedad v ə bacarıqlarının, fərdi xüsusiyyətlərinin n əzərə alınması prinsipi; - şagirdlərin sinifdənxaric işlərə cəlb olunmasında kö- nüllülük prinsipi; -sinifd ənxaric tədbirlərin hazırlanmasında şagirdlərin yaş fərqlərinin nəzərə alınmaması prinsipi; -sinifd ənxaric işlərin təşkilində şagird t əşəbbüskarlığının nəzərə alınması prinsipi; -sinifd ənxaric işlərin hazırlanması və keçirilməsi zamanı xüsusi istedadlı şagirdlərə diqqətlə yanaşılması, yaradıcı müst əqillik verilməsi prinsipı və s. 2.Sinifd ənxaric işin növləri. Sadalanan prinsiplər nəzərə alınmaqla şagirdlərin sinifdənxaric işlərdə iştirakı fərdi, qrup Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|