Epilepsiyanın diaqnostika və müalicəsi üzrə klinik protokol

 39

ES-dən çıxdıqdan sonra (tutmaların aradan qaldırılması, 

düşüncənin aydınlaşması) adekvat epilepsiya əleyhinə terapiya təyin 

edilməlidir (ehtiyac olduqda nazoqastral zond vasitəsilə). 

KONTRASEPSİYA, HAMİLƏLİK VƏ ƏVƏZEDİCİ 

HORMONAL TERAPİYA 

Hamiləliyin qarşısını alan vasitələrin tətbiqi 

Kombinə olunmuş oral kontraseptivlər (KOK)  

Qara ciyər fermentlərinin induktorları olan EƏP-lərlə birlikdə 

tərkibində ən azı 50 mkq estrogen olan KOK təyin etmək lazımdır.  

Qara ciyər fermentlərinin induktorları olan EƏP-lər: 

karbamazepin, okskarbamazepin, fenobarbital, fenitoin, primidon, 

topiramat. 

Hamiləliyin planlaşdırılması 

Anada olan epilepsiyanın döl üçün riski 

Nəzarət edilməyən tutmaların həm qadının özü üçün, həm də döl 

üçün yaratdığı risklə bağlı hamilə qadını məlumatlandırmaq lazımdır 

(B). 

EƏP-lərin tətbiqinin döl üçün riski 

►

 

Döldə anomaliyanın inkişaf etmə riski orta hesabla təxminən 

2%-ə bərabərdir 

►

 

Bir EƏP-nin qəbulu zamanı risk 2-3 dəfə artır 

►

 

Karbamazepin və ya lamotricinə nisbətən valproatların tətbiqi 

zamanı anomaliyaların inkişaf etmə riski daha yüksəkdir 

►

 

EƏP-lərlə politerapiya zamanı risk dəfələrlə artır 

►

 

Mümkün olduğu qədər mayalanmanı bir EƏP-nin  ən aşağı 

effektiv dozada qəbulu fonunda həyata keçirmək lazımdır 

Fol turşusu 

Bütün epilepsiyalı qadınlara mayalanma dövründən  əvvəl 

başlayaraq hamiləliyin I trimestrinin sonuna qədər 5 mq/sut dozada 

fol turşusu təyin etmək lazımdır (B). 

K vitamini  

Anaları  EƏP qəbul edən bütün yenidoğulmuşlara doğulduqdan 

dərhal sonra 1 mq dozada K vitamini (ə/d) təyin etmək lazımdır (C). 

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 40

Hamiləlik 

EƏP qəbulu bir çox hallarda döldə anomaliyalara gətirib çıxara 

bilər, ona görə  də gestasiyanın 18-ci həftəsində dölün mümkün 

inkişaf anomaliyalarının aşkar olunması  məqsədilə USM aparılması 

tövsiyə edilir. 

Hamiləlik zamanı 

EƏP-lərin dozası 

və qanda 

konsentrasiyasının monitorinqi 

Hamiləlik zamanı çox vaxt EƏP-lərin qanda konsentrasiyasının 

aşağı düşməsi müşahidə edilir. Lakin  hamiləlik zamanı  EƏP-lərin 

dozasını hökmən qaldırmaq tələb olunmur; bu zaman EƏP-nin 

dozasını yalnız xəstəliyin klinik gedişindən asılı olaraq korreksiya 

etmək lazımdır (B). 

Doğuş 

Doğuş zamanı  və doğuşdan sonrakı dövrdə peroral EƏP-lərin 

qəbulunu adi qaydada davam etdirmək lazımdır. EƏP-nin peroral 

qəbuluna qarşı dözümsüzlük olduqda, digər daxil etmə üsullarının 

tətbiq olunması lazımdır (B). 

Doğuş zamanı tutmalar 

Doğuş zamanı tutmaları mümkün olduğu qədər tez bir vaxtda 

lorazepam və ya diazepamın venadaxili inyeksiyaları vasitəsilə 

aradan qaldırmaq lazımdır.  Əgər tutmaları aradan qaldırmaq 

mümkün olmasa, epileptik statusda olan xəstələrin aparılması ilə 

bağlı tövsiyələrə əməl etmək lazımdır (B). 

Tutmaların səbəbinin epilepsiya və ya eklampsiya olduğunu 

müəyyən etmək mümkün olmadıqda, bunları yerinə yetirmək 

göstərişdir: bir dəfəyə 4 qram maqnezium-sulfatın v/d yeridilməsi və 

(əgər göstəriş varsa) əlavə olaraq 24 saat ərzində  hər bir saat 

maqnezium-sulfatın 1 qram dozada v/d yeridilməsi.   

Əvəzedici hormonal terapiya 

Menopauza dövründə tutmaların patterninin dəyişə bilməsi 

haqqında qadınlara xəbərdarlıq etmək lazımdır (B). 

Epilepsiyalı qadınlarda  əvəzedici hormonal terapiyanın təyin 

edilməsi ilə bağlı göstərişlər epilepsiyası olmayan qadınlardakı ilə 

eynidir (B). 

 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---

 41

XÜSUSİ FORMALAR  

Uşaqlar və böyüklərdə ən çox rast gəlinən epileptik sindromlar 

 

Yenidoğulmuşların xoşxassəli qeyri-ailəvi tutmaları 

Etiologiya: güman edilir ki, xəstəliyin inkişafında aparıcı rol 

onurğa beyni mayesində sink defisitinə məxsusdur. Lakin bu nəzəri 

müddəa statistik cəhətdən etibarlı  tədqiqatlarla öz təsdiqini 

tapmamışdır. 

Başlandığı yaş dövrü, rast gəlmə tezliyi: yenidoğulmuşların 

xoşxassəli qeyri-ailəvi tutmaları (YXQT) və ya başqa deyimlə 

“beşinci gün tutmaları” yenidoğulmuşlarda nisbi yaxşı  vəziyyət 

fonunda postnatal həyatın 3-7-ci günü (ən çox 5-ci sutka) meydana 

çıxır. Onlar yenidoğulma dövründə əmələ gələn bütün tutmaların 2-

7%-ni təşkil edirlər. 

Klinik mənzərə: gövdə, üz və  ətrafların ayrı-ayrı hissələrinin 

əzələlərinin asinxron klonik yığılmalarından ibarət olan yayılmış 

multifokal klonik tutmalar. Multifokal klonik paroksizmləri 

fərqləndirən cəhət – onların miqrasiya edici xüsusiyyətidir, bu zaman 

klonik yığılma həddən artıq yüksək sürətlə  bədənin bir hissəsindən 

digər hissəsinə keçir. Uşağın şüurunda adətən pozulma olmur. Tonik 

neonatal tutmaların olmaması – beşinci gün tutmalarının digər 

epileptik ensefalopatiyalardan fərqli xüsusiyyətidir. Sianozla 

müşayiət edilən paroksizmal apnoe dövrlərinin mövcudluğu onlar 

üçün tipik vəziyyətdir. Tutmaların davam etmə müddəti, adətən 1 

sutkadan artıq olmur. 

Nevroloji müayinədə, adətən nə tutmaların başlamasından əvvəl, 

nə  də onların kəsilməsindən sonra pozuntular aşkar edilmir. Bəzi 

müəlliflər tutmaların dayanmasından sonra yuxululuq, nisbi əzələ 

hipotoniyası dövrünün olmasını qeyd edirlər. 

EEQ meyarları: tutmalararası dövrdə “növbələşən teta-aktivlik” 

patterni meydana çıxır, o özünü kəskin dalğalarla qeyri-müntəzəm 

şəkildə növbələşən diffuz areaktiv teta-aktivliklə büruzə verir. Həm 

oyaqlıq, həm də yuxu zamanı qeyd olunur. Tutma EEQ-sində pik-

dalğa və ya ritmik yavaş-dalğa aktivliyi müşahidə olunur, həmin 

aktivlik başlanğıcda unilateral, daha sonra isə yayılmış ola bilər və 

rolandik bölgədə ən çox ifadə olunur. 

Neyrovizualizasiya: spesifik dəyişikliklər olmur. 

Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin

İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.

---