Əlyazması hüququnda tanriverdiyev elmir nəSİB oğlu

3-cü sinif 
2-ci sinif 
1-ci sinif 
İşıqlar 
400 
600 
800 
İstilik sistemi 
500 
1000 
1500 
Noutbuklar 
200 
450 
600 
İnternet paylayıcısı 
10 
20 
20 
Telefonlar 
125 
375 
500 
Səs sistemi 
95 
95 
95 
Qəhvə maşını 
800 
800 
800 
Soyuducu 
265 
265 
500 
Ümumi 
2395 
3605 
4815 
Cədvəl 3-də vaqonların hər bir sinfi üçün sərf olunan enerji istehlakı göstərilir. 
Ümumi dəyərlər birinci sinif, ikinci sinif və üçüncü sinif üçün müvafiq olaraq 4815 Vt, 
3605 Vt və 2395 Vt-a bərabərdir. Sonra, hər bir səyahət müddətinə və həftəlik 
səfərlərin sayına əsaslanaraq hər bir vaqona sərf olunan illik enerjini hesablayırıq 
(Cədvəl 4). 
Cədvəl 4-dən göründüyü kimi, üçüncü sinifdən birinci sinfə keçəndə istehlak edilən 
illik enerji əhəmiyyətli dərəcədə artır. Digər tərəfdən, 2-ci halda ildə ən yüksək enerji 
istehlak edilir, hal 3 isə ildə ən az enerji istehlak edir. Bu nəticə hər bir səyahət 
müddətinin həftəlik səfərlərin sayına vurulması ilə bağlıdır. 

---

56 
Cədvəl 3.3. Nümunəvi nümunələr üçün vaqonların hər bir sinfi üçün istehlak edilən 
illik enerji. 
Case 
Study 
3-cü sinif 
(MVts) 
2-ci sinif 
(MVts) 
1-ci sinif 
(MVts) 
Case 1 
8.06 
9.59 
4.98 
5.81 
9.29 
7.26 
12.14 
14.43 
7.50 
8.74 
13.99 
10.93 
16.21 
19.28 
10.02 
11.67 
18.68 
14.60 
Case 2 
Case 3 
Case 4 
Case 5 
Case 6 
Məqsəd qatarın hər bir vaqonunun damında PV günəş panellərinin 
quraşdırılmasının enerji və maliyyə gəlirliliyini təhlil etməkdir. PV günəş panelləri 
köməkçi dizel mühərriki üçün əlavə mənbədir. Bunlar qatarın işıqlandırılması və 
televizor, kondisioner, soyuducu və enerji dolduran telefonlar kimi elektrik alətləri 
kimi qatarın köməkçi enerji tələbatını təmin edir. Nəticə etibarilə, tədqiqat hər bir 
vaqonun istehlakının nə qədər faizinin qatarın yerindən çox asılı olan günəş enerjisi ilə 
təmin olunduğuna diqqət yetirəcək. Bu araşdırmanın nəticələrində RetScreen Expert 
proqramından istifadə edilə bilər. Bu proqram təminatı peşəkarlara və qərar qəbul 
edənlərə potensial enerji səmərəliliyi, bərpa olunan enerji və kogenerasiya layihələrinin 
həyat qabiliyyətini sürətlə müəyyən etməyə və qiymətləndirməyə imkan verən 
hərtərəfli platformadır.
Beləliklə, PV günəş panelləri birinci sinif vaqon üçün ildə istehlak edilən ümumi 
enerjinin təxminən 50%-ni təmin edir. Beləliklə, köməkçi generatorun illik yanacaq 
haqqı 50% azalır. Eyni kontekstdə, PV günəş panelləri üçüncü sinif vaqon üçün sərf 
olunan ümumi enerjinin 100%-ni təmin edir. Əlavə 6% batareyalarda saxlanıla bilər. 
Bu yığılmış enerji digər qatar ödənişləri üçün əlavə mənbə ola bilər. 
Girişdə qeyd edildiyi kimi, qatarın damında PV günəş panellərinin 
quraşdırılması köməkçi dizel generatorları ilə bağlı yanacaq sərfiyyatını azaldır. Şəkil 
10 günəş enerjisi/səyahət (nisbət) ilə təmin edilən hər vaqon istehlakının faizi ilə bağlı 
bu texnikadan istifadənin gəlirliliyini göstərir. Köməkçi generatorların ildə minimum 

---

57 
yanacaq azalması 0,5-dən yuxarıdır ki, bu da bu həllin məqsədəuyğunluğunu və 
etibarlılığını sübut edir. 
Şəkil 3.11-də Avropa, Afrika və Amerikada (Kanada) bu cür qatarlara PV günəş 
paneli quraşdırmaqla hər bir vaqon üzrə günəş enerjisinin paylanması göstərilmişdir. 
Azərbaycanın günəş potensialını nəzərə alaraq Bakı – Sumqayıt sərnişin qatarında 
oxşar nəticələrin olacağı qənaətinə gəlirik. 
Şəkil 3.11-a əsasən, 3 və 4-cü hallar ən yaxşısıdır, bütün vaqon siniflərində 
enerjinin 100%-dən çoxu PV günəş panelləri tərəfindən təmin edilir. Bu performans 
həftədə səfərlərin sayından asılı olan bu iki halda istehlak edilən enerjinin aşağı olması 
ilə bağlıdır. Bununla belə, 4-cü halda enerji istehsalı 3-cü vəziyyətlə müqayisədə xeyli 
yüksəkdir, çünki Misirdəki mövcud günəş resursu (4-cü hal) Kvebekdəkindən (3-cü 
hal) əhəmiyyətli dərəcədə yüksəkdir. Əksinə, 1 və 2-ci hallar daha pisdir. Yalnız 
üçüncü sinif vaqonun enerjisi bu iki halda daha yüksək illik enerji sərf etdiyinə görə 
PV istehsalından 100% ödənilə bilər. 2-ci hal üçün enerji istehsalı 1-ci haldan daha 
yaxşıdır, çünki Kanadanın cənubunda günəş şüalanması Böyük Britaniyadan (1-ci hal) 
daha yüksəkdir (2-ci hal). Bundan əlavə, 5-ci hal yüksək illik enerji istehlakı və 
əhəmiyyətli PV enerji istehsalı ilə xarakterizə olunur. 
Şəkil 3.11. Günəş enerjisinin hər bir vaqon istehlakına nisbəti. 

---

58