yaxud din ilə qovuşaraq teosofiyaya, yaxud elm fəlsəfəsinə (elm
özü-özünün fəlsəfəsidir fikrinə) və yaxud, nəhayət, qlobal
ideologiyalaşmadan keçərək siyasətin nökərinə çevrilmək
imkanı var. Bu axırıncı fikir fəlsəfəni aradan götürməyin ən geniş
yayılmış variantıdır.
Həyat isə göstərir ki, fəlsəfənin yaradıcı imkanlan əsla
tükənməyib.
Fəlsəfənin inkan onun mütləq etiraf edilməsi, tanınması ilə
birləşir. Qədim dövrdəki skeptisizmdən başlayaraq bu günə qədər
fəlsəfənin inkarı ideyasının taleyi belə olmuşdur. İş ondadır ki,
fəlsəfənin inkar edilməsinin nəzəri cəhətdən əsaslandırılması bütün
hallarda yeni fəlsəfi nəzəriyyənin təsdiq edilməsinə gətirib çıxanr.
Başqa sözlə, fəlsəfənin inkarı, onun məzmununun tənqidi təhlili,
tezislərinə qarşı antitezis, dəlillərinə qarşı əks dəlillər gətirilməsi
zəruri olaraq inkarın inkan olur, yəni fəlsəfənin yeni əsas üzərində
dirçəlişi olur. Fəlsəfənin belə inkannın ən parlaq nümunəsi Kantın
öz fəlsəfəsi haqqında dediyi sözlərdir. Onun fikrincə, ona qədər
guya ümumiyyətlə
j
heç bir fəlsəfə olmayıb. Kantın banşmaz
düşməni Feyerbax qətiyyətlə deyirdi ki, «Heç bir din yoxdur! -
Mənim dinim budur; heç bir fəlsəfə yoxdur! - Mənim fəlsəfəm
budun>. Göründüyü kimi, burada da fəlsəfənin (və dinin) inkarı
onun eyni zamanda qəbul edilməsi ilə paradoksal şəkildə birləşir.
Müasir ispan filosofu X.Orteqa-i-Qasset (1883-1955) hesab
edir ki, fəlsəfə - Universumu və yaxud bütün mövcudatı dərk
etməyə can atır. Universum mahİ
3
^ətcə bizim bilmədiyimiz
şeydir. «Deməli, filosof başqa alimlərdən fərqli olaraq öz-
özlüyündə məlum olmayan bir işə girişir».'^ «...Başqa elmlərə
onların obyekti verilir, fəlsəfənin obyekti... verilə bilməz; bu
bütöv bizə verilmədiyi üçün, o əsl mənada
axtanimalıdır,
daim
axtarılmalıdır».'^ Bu barədə hələ qədim Yunanıstanın böyük
filosofu Aristotel demişdir ki, fəlsəfə həmişə özünü axtaran
elmdir.
Dostları ilə paylaş: 
