172
məşğul olmaq şərti ilə 4-5 ay məşğul olmaq lazımdır. Bəzən idmançı bu məşqlər nəticəsində
istədiyini əldə etmədikdə problemin əsas səbəbini unudaraq psixi tənzimlənmə məşqlərini
əhəmiyyətsiz bilib dayandırırlar. Əsasən boksçular psixi tənzimlənmənin növlərindən biri olan
“relaksasiya”dan istifadə edirlər.
Relaksasiya psixi sakitliyə əzələ boşalması halını sürətləndirir ki, bu da idmançının öz-
özünü təlqin etməsinə yəni inandırmasına çox böyük kömək edir. Hippozdan bu metodun fərqi
ondadır ki, bir insan sənə öz fikrini qəbul etdirməyə çalışmır yəni sən gördüyünə yox özünə daha
çox inanırsan.İkincisi isə bu məşqdə peşəkar psixoloqa ehtiyac da görülmür və heç bir əlavə
maliyyə xərcləri də tələb olunmur. Relaksasiya metodundan harda və nə vaxt istəsən məşğul olmağa
imkan olur.
Autogen məşq-boksçunun yarışda qələbə qazanmasında böyük rol oynayan psixi tərbiyədir.
Bu metod iyirminci əsrin əvvəllərində alman həkimi İqaan Şuls tərəfindən işlənib hazırlanmışdır.
Autogen məşq orqanizmdə olan gərginliyi aradan qaldırmaq üçün ondan azad olmaq üçün çox
böyük vasitədir. Psixi gərginlik daha çox start qabağı boksçunun həddən artıq həyəcan hissinin
toplaşması nəticəsində meydana gəlir ki, bu da idmançını sərbəst düşünməyə, özünü toplayaraq
döyüşünü aparmasına ciddi maneə olur.
Autogen məşqi etmək üçün boksçu özündə bir neçə hissiyat yaratmağı bacarmalıdır. Bunlara
ağrı hissi (qollarda və ayaqlarda), istilik hissi qollar və ayaqlarda yaxşı yeməkdən sonra əmələ gələn
və bədəndə hiss edilən boşalma, qarın nahiyəsində xoşagələn bir istilik, alında isə xoşagələn sərinlik
yaratmaq, ürəyin döyüntüsünü saymaq və sakitliyi tənzim etmək. İnsanda bu hissiyyatları özündə
hiss etdirməyi bacarmaqdan ötrü gündə üç dəfə məşq etməlidir. İlk dəfə məşqə başlayanda boksçu
daha çox hansı əlini işlədirsə ondan başlaması daha yaxşı olardı. Bunun üçün rahat bir yerdə
uzanmaq və ya oturmaq lazımdır. Bu məşqdə bir əldə ağırlıq hissini yaratmaq üçün diqqətini 65-85
saniyə ərzində həmin fikrin üstünə toplayırsan. Hissləri gözüyumulu vəziyyətdə keçirməlisən və
ürəyində təkrarlamalısan (mənim sol əlim ağrıyır, mən tam sakitəm). Sonra “bir” deməklə əlin
vəziyyətini dəyişir “iki” deməklə dərindən nəfəs alır “üç” deməklə gözünü açırsan. Bir dəqiqədən
sonra bütün proses təkrarlanır. Boksçu artıq bu hissiyatın bədənində hiss etməyi vərdiş halına salır.
Buna baxmayaraq dörd aydan tez olmayaraq bu elementlər ayrı ayrılıqda hər ay bir ətrafın (sağ-sol
əllər və ayaqlar, məşqi davam etdirilməlidir. Bu məşqlər öyrənildikdən sonra 90 saniyə ərzində
ətrafların hissi birlikdə təkrarlanmalıdır. “Mənim əllərim və ayaqlarım ağrıyır və istidir, ürəyim
sakit və ritmik vurur, qarın nahiyəsində xoşagələn bir istilik, alın nahiyəmdə isə sərin bir şeh
soyuqluğu duyuram”.
Boksçuya lazımdır ki, yarış zamanı bir psixi gərginliyini azaldıb mübarizəyə
başlasın.Mübarizə zamanı bədənində öz psixi və əzələ gərginliyini azalda bilməsi bacarığı əsas
problemlərdən biridir.
Bu problemi boksçu ayaq üstə nə vaxt azlığı şəraitində də keçirməsi mümkündür. Bu cür
bacarığa malik boksçular başqalarından daha üstün olurlar. Onlar tez bir zamanda özlərini həm
əsəbi vəziyyətdən həm də qorxu hissindən azad edə bilirlər. Diqqəti əsas məsələyə cəmləşdirsən
səndə bu metod tam normal səviyyədə alınacaq.
ƏDƏBİYYAT
1.
Babanlı.T.X. Boksçuların psixoloji-emosional halın təzahürü və nizamlanma xüsusiyyətləri.
2.
Hüseynov.E.A. Şəxsiyyətin psixologiyası.Gənc tədqiqatçıların əsərləri-jurnal BDU, №1,
Bakı-1998
3.
Hüseynov.E.A. Boksçuların psixoloji hazırlığında məqsədqoymanın rolu. Humanitar
elmlərin öyrənilməsinin aktual problemləri-jurnal №3, Bakı-2000
4.
Hüseynov.E.A. İdmançıların yarışqabağı psixoloji hazırlığı. Pedaqoji Universitetin xəbərləri
jurnal, №2, Bakı-2002
5.
Əliyev.R.O. İdmançının qələbə psixologiyası, qələbə andı, Bakı-2008
173
ABSTRACT
Oktay Rzayev
Alikhanov Valeh
Formation of psychological characteristics of boxers
Along with all other sports, boxing is a kind of sport which requires hard fighting and is
played on his own by the boxer without any assistance. The development of the victory psychology
of the sportsman reflects itself mostly in this kind of sport compared to other sports.
During the trainings, psychologists must teach them, first of all, persistence, decisiveness,
psychological endurance and patience, self-confidence and hope, even how to avoid extra cares
other than trainings in their families in order to develop the boxer’s victory psychology.
During the competitions, first of all, boxers attach great attention to the achievements of the
rival. The lower the rival’s victory indicators are, the harder the boxer’s fighting is. On the contrary,
if the rival is either local, or European, or world champion, the boxer fights against him very
carefully, even sometimes he tries to stay a bit away from him.
In most cases the boxer sacrifices his victory to his great achievements. To avoid such cases
during the competitions the boxer should train persistence, decisiveness, in general psychological
endurance and patience inside him and start his fight resolutely. Even the researches suggest that in
cases when the boxer promises his trainer, team players and friends to win, he feels more
responsible, fights decisively and wins.
The article substantially analyzes the opinions of experienced psychologists, physiologists,
pedagogues and professional trainers about the psychological preparation happening with the
boxers in the training, competitions and training- education meetings.
РЕЗЮМЕ
Октай Pзаев
Алиханов Валех
Формирование психологических качеств боксеров
На ряду со всеми видами спрота, вид спорта по боксу является спортивным видом
единоборства, носящим характер наряженной борьбы. В сравнении с другими видами спорта
развитие психологии победы спртсмена в этом виде спорта ощущается еще более.
Во время тренировок психологи с целью развития психологии победы спортсмена в
первую очередь должны научить его упорству, мужеству, психологическому выносливости,
веру и надежду в себя и даже умению отвлечься от правил вне тренировок.
Во время соревнований боксеры в первую очередь строго обращают внимание на
достижения своих соперников. Боксер с большой охотой вступает в соревнование, если у его
соперника показатели оказываются столь низкими. Наоборот, если соперник является
чемпионом страны или Европы, то боксер ведет с ним борьбу очень осторожно, даже в
некоторой степени боится его.
В большинстве случаев боксер пожертвует своей победой высоким достижениям
соперника. Чтобы избежать подобных случаев во время соревнований, он должен перед
соревнованием воспитать в себе уверенность, настойчиво броситься на борьбу.
Исследования показывают, что если спортсмен обещает своим друзьям и своему тренеру
слово победить, тогда в себе чувствует большую ответственность и в соревновании
настойчиво ведет борьбу и побеждает.
В статье в обоснованной форме анализируется психологические рекомендации
опытных
психологов,
физиологов,
педагогов,
профессиональных
тренеров
по
психологическим состояниям спортсменов, возникающим у них на тренировочных сборах,
соревнованиях, тренировках.
174
NDU-nun Elmi Şurasının 26 aprel 2016-cı il tarixli qərarı ilə çapa
tövsiyə olunmuşdur (protokol № 09)
Məqaləni çapa təqdim etdi: Pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Bəhruz Məmmədov
MÜNDƏRİCAT
BİOLOGİYA
1.
Saleh Məhərrəmov. Çaşır-acılıq bitkilərinin heyvanların bədən temperaturuna təsiri...............3
2.
Əliyar İbrahimov, Fatmaxanım Nəbiyeva. Naxçıvan Muxtar Respublikasının subalp
bitkiləri ( monocotyledonae) və onların iqtisadi əhəmiyyəti.........................................................7
3.
Kəmalə Alkişiyeva, Süsən Abdullayeva. Bakı şəhəri ərazisində yayılmış chaetomium cinsli
toksigen göbələklər və növlərin ekoloji xarakteristikası..............................................................15
4.
Afaq Əliyeva. Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində boraginaceae juss. fəsiləsi
bitkilərinin araşdırılması prosesində əldə edilən nəticələr............................................................19
5.
Əzizə Hüseynova. Lamiaceae fəsiləsinə aid olan efir yağlı bitkilərin antioksidant
xüsusiyyətləri.................................................................................................................................23
6.
Həbib Hüseynov, Səxavət Bayramov, Leylabəyim Seyidova. Naxçıvan Muxtar Respublikası
şəraitində dənli bitkilərin əsas zərərvericilərinə qarşı mübarizə üsulları.....................................28
7.
Hilal Qasımov. Naxçıvan Muxtar Respublikası florasında qırmızı və qəhvəyi rəng verən
boyaq bitkiləri...............................................................................................................................33
8.
Zülfiyyə Salayeva. İridalis sırasına daxil olan bitkilərin tədqiqi vəziyyəti..................................41
9.
İsmayıl Sadıqov, Hüseyn Novruzov. Naxçıvan florasının vələmir (avena l) cinsinin
növ tərkibi....................................................................................................................................46
10.
Daşqın Qənbərov, Musa Piriyev. Naxçıvan Muxtar Respublikası ərazisində yayılan
astracantha cinsinin kol və kolcuq növləri...................................................................................50
11.
Nazim Bababəyli, Səadət Əliyeva. Naxçıvan Muxtar Respublikasında yüksək dağlıqda bitki
örtüyünün spektral xüsusiyyətlərinin tədqiqinə dair....................................................................57
KİMYA
12.
Tofiq Əliyev, Yaşar Hasanoğlu. Alifatik monoaminomonokarbon turşularının
(ALMAMKT) bəzi nümayəndələrinin 0,1 N HCl məhlulu mühitində C
t
-3 markalı
poladın korroziyasına qarşı inhibitor təsirinin Elektrokimyəvi İmpedans Spektroskopiyası
( EİS ) üsulu ilə tədqiqi...........................................................................................................63
13.
Hədiyyə Xəlilova. Abşeron yarimadasının antropogen təsirə məruz qalan ərazilərində su
hövzələrinin ekoloji vəziyyətinin qiymətləndirilməsi................................................................70
COĞRAFİYA
175
14.
Mübariz Nuriyev, Şəmsəddin Kazımov, Validə Hacıyeva, Sevinc Novruzov. Külək
enerji ehtiyatları..........................................................................................................................77
15.
Али Гасанов, Улвия Искендерова. Земли, неиспользуемые в сельском хозяйстве и
Проблемы их использования Введение................................................................................81
16.
Sona İmanova. Abşeron yarımadasının torpaqlarının çirklənməsinə təsir edən amillər...........84
TİBB ELMLƏRİ
17.
Malikəjdər İbrahimov. Böyrək çatışmazlığı ilə ağırlaşmış hipertoniya xəstəliyinin
müalicəsində qeyri-dərman üsullarının effektliyi........................................................................89
18.
İsa Abdullayev. Sitokin profili mediatorlarının yayılmış peritonitlərin patogenezində və
müalicəsində rolu........................................................................................................................94
19.
Gültəkin Əliyeva. Fizioloji və cərrahi doğuşdan sonraki metroendometritin risk faktorları,
diaqnoz və müalicəsi..................................................................................................................101
20.
Cəbi İsmayılov, Azər İsmayılov. Naxçıvan MR-də öd daşı xəstəliyinin yayılması və cərrahi
müalicəsi....................................................................................................................................109
21.
Mətləb İbrahimov. Anadangəlmə inkişaf qüsurlarının əmələ gəlməsinin səbəbləri.........114
22.
Şəhla Quliyeva, Gültəkin Əliyeva. 20-55 yaşlı qadınlar arasında mastopati yanın rastgəlmə
tezliyi.........................................................................................................................................124
23.
Bəxtiyar Hüseynov. Xroniki böyrək xəstəliyi zamanı anestezioloji metodlar........................131
24.
Abdulla Babayev. Radiasiya və şüa xəstəliyi haqqında qısa məlumat. Rentgen kabinetlərində
radioloji təhlükəsizliyin təmin edilməsinə dair sanitariya norma və qaydaları..........................136
BAYTARLIQ
25.
Etibar Məmmədov. Naxçıvan Muxtar Respublikasında camışların anoplosefalyatozları...141
26.
Elsevər Əsədov, Əli Tahirov. Azərbaycanda arıçılıq məhsullarının istehsalının mövcud
vəziyyəti və perspektivləri (Naxçıvan iqtisadi rayonu üzrə)......................................................146
27.
Nuranə Hacıyeva, Elşad Əhmədov. Balakən rayonunun fərdi təsərrüfatlarında
ev donuzlarının eimeria və isospora cinsinin koksidiləri ilə yoluxması....................................152
METODİKA
28.
Mirnazim Seyidov, Akif Əliyev. «Fermentlər» mövzusunun tədrisi metodikası...................158
29.
Zərövşən Babayeva. Biologiyanin tədrisində müasir texnoloji innovasiyalara inteqrasiya
problemləri................................................................................................................................164
30.
Oktay Rzayev, Валещ Ялиханов. Боксчуларын психолоъи кейфиййятляринин
fормалашмасы.....169
Dostları ilə paylaş: |