31
müvəffəq olur, yoldaşları təyyarənin yanına yüyürüb kabi
nəyə qalxırlar, lakin cəsur təyyarəçini ölmüş görürlər. Onun
yaralarını yoxlayırlar, bu yaraların bir neçəsi elə həmin an
insan üçün ölüm demək idi. Lakin cəsur təyyarəçi Vətənə və
xalqına olan məhəbbətinin nəticəsində bütün iradəsini top
layıb öz məqsədinə nail olmuşdu... Təyyarəni sağsalamat
yerə endirmişdi. Buradan belə nəticə çıxarmaq olar ki, in
sanın xarici təsirlərə olan müqavimət qüvvəsinin gücü onun
daxilində olan saf hisslərin bir məqsəd uğrunda səfərbərliyə
alınmasından asılıdır.
Cisminin bəzəyi, canı ürəkdir,
Atəşsiz bir ürək nəyə gərəkdir?
İnsana iradə, mətinlik verən,
Ürəkdə yaşayan arzu diləkdir.
Axıtdım bir zaman çeşmi giryanı,
Komaya bərabər qoydum cahanı.
Bir vədə ayıldım bunlar əbəsmiş,
İradə yaşadır ancaq insanı.
İnsanın öz məqsədinə çatmaq üçün gördüyü iş həyatla
mübarizə deməkdir. İnsan, birinci növbədə, öz daxilindəki
mübarizədə müsbət hisslərinin qələbəsini təmin etməlidir
ki, həyatda yaxşı mövqe tuta bilsin. Öz daxili hissləri
üzərində hökmranlıq etməyi bacarmayan kəslər ən aciz in
sanlardır.
Öküz tək qalınlıq varsa gönündə,
Əli bizli kəsin dayan önündə.
Özünü tənhalıq giri tutarsa,
Belini bizləyən olsun sənin də.
Kilim tək döşənmə ayaq altına,
Satılma qızıla, pula altuna.
32
Saf, təmiz ömür sür ki, sən,
Bir vaxt söyülməsin sənin zatına.
Ümumiyyətlə, materiyanın bütün növləri öz varlıqları
nı qorumaq üçün mübarizə aparır. Bu mübarizədə birinin
məhvi digərlərinin yaranması, yaşaması deməkdir. Elə
həyatın da əsas qanunu bundan ibarətdir ki, bu mübarizədə
o, irəliyə doğru inkişaf edir.
Zaman hüdudsuzdur, günlər tükənməz
Bu qoca dünyaya heç kim güvənməz.
Spiral şəkilli inkişafı biz
Qəti söyləyirik geriyə dönməz.
Həyata gəlmisənsə yaşa, yarat, hər yerdə yeniliklər ax
tarmağa çalış. İrəliyə doğru can at, geriyə yol yoxdur.
Ey insan övladı, acizlik həyatın sənə verdiklərini sədəqə
kimi qəbul etmək deməkdir. Əgər müəyyən bir şeyin əldə
edilməsində imkan və şərait daxilində öz məqsədinə çat
maq üçün mübarizə aparmırsansa, demək həyatda sürdüyün
ömür puç və mənasızdır.
Yerində işlət ki, cəsarəti sən
Ziyan görməyəsən cəsarətindən.
Aslandan dovşan da bac alar inan,
Bu asılı imkandan, şəraitindən.
İmkan və şərait daxilində öz arzu və istəklərini həyata
keçirməyə çalış. Bunun üçün birincisi vaxtdan istifadə
et. Çünki zaman hər gün sənin həyatından qəlpələr qopa
rır. Əgər sən müəyyən bir işi görməkdən ötrü məqam və
fürsətdən istifadə etməmisənsə, bir də ayılıb görəcəksən
33
ki, qocalıq səni haqlayıb, hər şey arxada qalıb. Yaşanmış
günləri isə bir daha geri qaytarmaq mümkün deyildir.
Ömrünün üstündən keçən hər bir an,
Alacaq canını sənin bir zaman.
Ömrünün üstündən keçən hər anın,
Qədrini biləsən gərək ey insan.
Həyatı oyuncaq sanarsa insan,
Onu da oyuncaq eyləyər zaman.
Ümmandan bir parça ömür payını,
Nə üçün axı sən yaratmayasan.
Ey insan övladı, həyatla mübarizədə acizlik sənə yaraş
maz. Sən öz maddi və mənəvi ehtiyaclarını təmin etməyin
müxtəlif yolları olduğunu bilməlisən. Bu yollardan ən
müsbətini seç. Və əlbəttə ki, öz imkan və fəaliyyətini nə
zərə alıb fəaliyyətə başla. Bax bu zaman həyatda öz istə
diyinə nail ola bilərsən. Əks təqdirdə, vəziyyətin aşağıdakı
təmsildəki kimi olar.
Uca palıd ağacında bir dələ,
Oynayırdı, gördü onu qurd lələ.
Qurd düşündü: – Əcəb işdir bir bax ha,
Olsam belə dərdim olmaz bir daha.
Ağacda da öz ovumu taparam,
Bu talanı tamam çalıb çaparam.
Mən həyata keçirməkçün bu işi,
Gərək əvvəl öyrənəm bu vərdişi.
Bunu deyib qurd dırmaşdı ağaca,
Bu an keçdi boğazına bir haça.
Əlləşsə də o haçadan çıxmağa,
Ölüm güzəşt eyləmədi axmağa.
34
İnsanın həyatda can sağlamlığını qoruması və yaxşı
ya şaması öz əlindədir. Qədim Yunan filosoflarından biri
çox gözəl demişdir. Sağlam bədəndə sağlam da ruh olar.
Öz xoşbəxt yaşayışını təmin etmək istəyirsənsə, birinci
növbədə, öz sağlamlığını qorumağa çalışmalısan. Sağlam
bədən sənin arzu və istəklərin üçün apardığın mübarizənin
birinci şərtdir.
Qızıldır həyatın hər keçən anı,
Həyat yaşamağa səslər insanı.
O vaxt həyatından gileylənməzsən,
Ağrıdan, acıdan qorusan canı.
Ümman qətrə-qətrə heçliyə dönər,
Məlumdur qaralan ocaq tez sönər.
Könül gülzarına xəzan gəlibsə,
Şənlik də insana qəmli görünər.
Cəmiyyətlə ayaqlaşmağı bacar. Gerilik cəhalət deməkdir.
Cəmiyyətdən ayrı düşən şəxs öz yaşayışını təmin edə
bilməz. Aşağıdakı bir təmsilə nəzər salaq.
Qamış olmamaq üçün başqa bitkilərə tay,
Boyunu uzadırdı qarış-qarış, ay ba ay.
Bir vədə baxıb gördü hamıdan yüksəkdədir,
Kiçicik külək belə onu tir-tir titrədir.
Bunu görüb keçirdi fikrindən bu hikməti: –
Cəmdən ayrı düşənin acı olar qisməti.
Çünki həyatla mübarizənin ən yaxşı formaları cəmiyyətin
ümumi fikrində öz əksini tapır. Bir təmsilə nəzər salaq.