25
bütün əməkçi miqrantların və onların ailə üzvlərinin hüquqlarının müdafiəsi
haqqında Konvensiyasının 56
-
cı maddəsi). Kənara çıxarma əmrlərinə qarşı
edilmiş çağırışların təxirəsalıcı təsiri yoxdur (Miqrasiya Məcəlləsinin 79.
8-ci
maddəsi). Bunun nəticəsi olaraq əcnəbi işçilər işə götürənlərdən çox asılı
vəziyyətdə olurlar. ECRI həmçinin əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin
"dini təbliğat aparması"na qoyulan istisnasız qadağanın (Miqrasiya Məcəlləsinin
76.6-
cı maddəsi)
88
və siyasi partiyaların üzvü olmalarına icazə verilməməsi
barədəki rəsmi bəyanatın
89
əssassız olduğunu və ayrı
-seçkilik yaradan bu
müddəaların çıxarılmalı olduqlarını düşünür. Yeni hüquqi çərçivə ilə bir çox
əcnəbinin təhsil hüququ kvotalarla və təhsil müəssisələri tərəfindən imzalanmış
razılaşmalarla məhdudlaşdırılıb (Təhsil haqqında qanunun 44.1
-
ci maddəsi). Bu
məhdudiyyət təhsil hüququna qarşı edilən ayrı
-
seçkiliyin qadağan edilməsilə
ziddiyyət təşkil edir (BMT
-
nin bütün əməkçi miqrantların və onların ailə üzvlərinin
hüquqlarının müdafiəsi haqqında Konvensiyasının 30, 43 və 45
-
ci maddələri).
90
50.
Azərbaycanın immiqrasiya dövlətinə çevrildiyini xatırladaraq ECRI yuxarıda qeyd
edilmiş bütün məqamların aydın göstəricilərə və dəqiq statistik məlumatlara
əsaslanan müfəssəl inteqrasiya siyasətinə ehtiyacı olduğunu düşünür.
51.
ECRI dövlət orqanlarının miqrant əsilli şəxslər üçün müfəssəl inteqrasiya
strategiyası hazırlamalarını və həmçinin məxfilik prinsiplərinə və könüllü qaydada
müəyyənləşdirilməyə riayət edərək statistik məlumatları təşkil etmələrini və
onların təhsil, əmək bazarına çıxış, səhiyyə və mənzil kimi əsas sahələrdə
inteqrasiyasını və həyat şərtlərini dəyərləndirmək və yaxşılaşdırmaq məqsədilə
bir sıra göstəricilər müəyyən etmələrini tövsiyə edir.
52. Qeyri-
rəsmi məşğulluq Azərbaycanda geniş yayılıb. 2014
-
cü ildə dövlət orqanları
sənədləri yerində olmayan təxminən 37 420 əcnəbini müəyyən edib.
91
Sənədləri
yerində olmayan miqrantların kifayət qədər yüksək sayı və işə götürənlərin ucuz
işçi qüvvəsi axtarması və
müvəqqəti yaşamaq üçün icazəyə hər işçiyə görə ildə
1000 AZN (təxminən 850 €) ödəmək istəməməsi faktı arasında əlaqənin
olduğunu düşünməyə tutarlı əsas mövcuddur.
92
Bu rüsumu ödəmədən işə
götürülən miqrantların xidmətlərə çıxışı olmur və dövlət orqanları qarşısındakı
prosedurlarda etibarnamə belə verə bilmirlər. Çünki notariuslar sadəcə müvəqqəti
yaşamaq üçün icazəyə sahib olan şəxslər üçün etibarnamə hazırlayır. İşə
götürənlərin bu vəziyyətlə bağlı məsuliyyətini nəzərə alaraq ECRI Dövlət
Miqrasiya Xidmətinin bu cür praktikaların üstünü açmaq üçün təftişlər həyata
keçirməsi faktını alqışlayır. Eyni zamanda dövlət orqanlarının əməkçi miqranların
qeydiyyata alınmasına olan maneələrin, məsələn yaşamaq üçün icazəyə tələb
edilən yüksək rüsumu azaldaraq, aradan qaldırılması istiqamətində fəaliyyət
göstərməli olduqlarını düşünür (BMT
-
nin bütün əməkçi miqrantların və onların
ailə üzvlərinin hüquqlarının müdafiəsi haqqında Konvensiyasının 68
-
ci və 69
-cu
maddələri).
93
88
Daha ətraflı məlumat
üçün aşağıda bax. §
68
və Venesiya Kommissiyası və ATƏT/DTİHB 2012, §§ 12
və bəndlər.
89
http://www.azerbaijans.com/content_1777_en.html
, 9 sentyabr 2015-
ci ildə baxılıb.
90
AİHK
-
nın 1 saylı Protokolun 2
-
ci maddəsi və BMT
-nin bütün miqrant-
işçilərin və onların ailə üzvlərinin
hüquqlarının müdafiəsi haqqında Konvensiyasının 30
-
cu və 45
-
ci maddələri ilə paralel oxunmuş AİHK
-
nın
14-
cü maddəsi. Bütün abzas üçün bax. Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatı 2013b: 66 və bəndlər.
91
Qeyri-
rəsmi məşğulluq xüsusən də paytaxtdan kənarda geniş yayılıb. Əhalinin sadəcə 33%
-
i rəsmi
əmək müqaviləsinə sahibdir və bunun
da 60%-
i Bakıdadır. Dünya Bankı Qrupu 2014: 7.
92
Daha çox detal üçün Dövlət Xərcləri Qanunun 14.8
-
ci və 18.58
-
ci maddələrinə və Miqrasiya Məcəlləsinin
64.0.15-
ci və 74
-
cü maddələrinə baxın.
93
Bütün abzas üçün bax. Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatı 2013b: 52 və bəndlər. Bu məsələ ilə bağlı ECRI
-
ın illeqal miqrantlarla bağlı gələcək ÜST
-
nə baxın.
26
53.
ECRI dövlət orqanlarının iş verənlərin bütün əməkçi miqrantları bəyan etmələri və
əməkçi miqrantların qeydiyyata alınması qarşısında duran əngəllərin aradan
qaldırılması üçün səylərini artırmalarını tövsiyə edir.
54.
Ölkədəki qaçqınlar və sığınacaq axtaranların (2015
-
ci ilin sonunda təxminən
1500 nəfər)
arasında ən böyük qrup əfqanlar sonra isə çeçenlər və
pakistanlılardır. Tanınan qaçqınların sayı (təxminən 4%) aşağıdır. Sığınacaq
proseduruna çıxış çeçenlərə rədd edilir və subsidiar mühafizə haqqında
müddəalar
mövcud
deyil.
94
BMT-
nin
qaçqınların
statusu
haqqında
konvensiyasının mühafizəsi altında olan şəxslər əmək bazarına çıxmaqda
çətinliklərlə üzləşirlər və dövlət orqanları bu konvensiyanın 17
-
ci maddəsi və
onun bəndlərində qeyd edilən yerli inteqrasiyaya icazə verməyə tərəddüd
edirlər.
95
Buna görə də ECRI dövlət orqanlarını
51-
ci maddədə tövsiyə edilən
inteqrasiya strategiyasını hazırlayarkən bu konvensiyanın mühafizəsi altında olan
bütün şəxsləri əhatə etməyə və bu strategiyanın BMT
-
nin sözügedən
konvensiyasına və AİHM
-
nin subsidiar mühafizə sahəsindəki presedent
hüququna uyğunluğunu təmin etməyə çağırır.
96
Eyni zamanda o, subsidiar
mühafizə ilə bağlı Miqrasiya Məcəlləsinə edilən dəyişikliyin hazırlanmasını
müsb
ət qiymətləndirir.
-
Tarixi etnik, dini və dil azlıqlar
55.
Tarixi etnik, dini və dil azlıqlarının kimliyinin qorunması ilə bağlı məsələlərə
97
Milli
azlıqların qorunması haqqında Çərçivə Konvensiyası ilə Avropa Şurasında
yaradılmış ixtisaslaşmış monitorinq mexanizmi ilə baxılır. Buna görə də ECRI
onların sosial inteqrasiyası siyasətinə olan ehtiyac üzərində dayanacaq.
56.
ECRI dövlət orqanlarının tarixi azlıqların ictimai xidmətlərə və əmək bazarına
çıxışı üçün böyük cəhdlər etməsi faktını alqışlayır. Amma kənd və
dağlıq
zonalarda yaşayan bir çox azlıq hələ də çox yüksək səviyyəli yoxsulluqdan və
aşağı səviyyəli səhiyyə və təhsil xidmətlərindən əziyyət çəkir.
98
Bundan əlavə
azlıqların üzvlərinin ayrı
-
seçkiiklə qarşılaşdıqları və rəsmi şəxslərin bəzi azlıqları
ölkə üçün təhlükə kimi gördükləri hesabatlarda qeyd edilib.
99
Ümumi götürdükdə
məktəbəqədər təhsilin səviyyəsi aşağıdır. Bu, çox vaxt ibtidai sinifə getmədən
öncə ana dillərindən əlavə rəsmi dili çox yaxşı öyrənməli olan azlıqlara aid
uşaqlar üçün zərərlidir..
100
Q
afqazın ucqar kəndlərinə yolların çəkilməsini və
orada məktəblərin tikilməsini, ombusdmanın təhsildə ayrı
-seçkiliyi aradan
qaldırmaq üçün apardığı kampaniyasını
101
və desantralizasiya siyasəti və
məhkəmələr, hüquqi klinikalarının və ombudsman aparatının yerli şöbələrinin
tarixi azlıqların sıx yaşadığı zonalarda açılmasını müsbət fəaliyyətlərə misal kimi
94
ABŞ Dövlət Departamenti 2014: 23. Dövlət orqanları ECRI
-
yə çeçenlərin ölkədən xaric edilmədiyi
barədə məlumat verib.
95
Dövlət orqanları ECRI
-
yə BMT
-
nin qaçqınların statusu haqqında konvensiyasının mühafizəsi altında
olan şəxslərin iş icazəsi olmadan işləyə bildiklərini və sığınacaq axtaranların səhiyyə sisteminə və dil
kurslarına çıxışlarının olduğunu bildirib.
96
AİHM 2013.
97
Əhalinin 2009
-
cu ildə həyata keçirilmiş ən son siyahıya alınması zamanı 8
922 milyonluq əhalının
8 172
800 nəfəri azərbaycanlı (91.6%), 180
300 nədəri ləzgi (2%), 120
30
0 nəfəri erməni (1.3%),
119 300
nəfəri rus (1.3%), 112
000 nəfəri talış (1.3%), 49
800 nəfəri avar (0.6%), 38
000 nəfəri t
ürk
(0.4%), 25
900 nəfəri tatar (0.3%), 25
200 nəfəri tat (0.3%), 21
500 nəfəri ukraynalı (0.3%) və
12 300
nəfəri saxur, 9
900 nəfər gürcü, 9
100 yəhudi və 6
100 nəfər kürddür (hər biri 0.1%), BMT
-nin irqi
ayrı
-
seçkiliyin bütün formalarının aradan qaldırılması haqqında Konvensiyası 2015: 15. Alternativ
mənbələrə görə 600 000
-
dən 800 000
-
ə qədər ləzgi bə 500 000
-
ə qədər talış var. UNPO 2013: 20 və
bəndlər. Qaraçıların 2
000 və 10
000 nəfər arasında olduğu düşünülür.
98
Dünya Bankı Qrupu 2015: 5; BMT, Kənd təsərrüfatının Beynəlxalq Inkişaf Fondu 2014 və 2015.
99
Misallar üçün bax. War & Peace Reporting 2012a; UNPO 2013: 23. Talış şairin doğum gününün qeyd
edilməsinin Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi tərəfindən ləğv edilməsi barədə də ECRI
-
yə məlumat verilib.
100
AT
ƏT 2012a: § 42.
101
İnsan Hüquqları üzrə Milli Fəaliyyət Planının 4
-
cü fəslinə baxın. Azərbaycan Respublikası 2011.