Do‘stlik-oltindan qimmat Reja

Nizomulmulk. ,Siyosatnoma yoki
Si'yar ul m uluk “ dan)
T O ‘G ‘R IL IK
In so n d a g i ajoyib x u lq lard an biri t o ‘g ‘rilikdir. T o ‘g ‘riIik
o d a m d a g i h a m m a ish iarn in g ta rtib va m aro m d a ketishini
t a ’m in la y d i. T o ‘g ‘rilik izd an c h iq d im i, d em a k , h a m m a
ish la r ta rtib i buziladi. X oh k a tta va ulug1 ishlar b o ls in ,
x o h k ic h k in a va a rz im a s a m a lla r b o l s i n , a g a r d iq q a t
k o ‘zi b ila n q arasang, u lard a to ‘g ‘rilik b o ‘lm asa, h am m asi
x a ro b b o ‘ladi. Barcha turdagi ishiarning bari to kg krilik bilan
b a rq a ro r, shu ishlarni am alga o sh iru v ch ilar esa t o ‘g ‘rilik
b ilan b a rd a m va ustuvordir.
{Gaz.)
Q o ‘shim cha topshiriqli bayon
0 ‘q itu v c h in in g to p sh irig ki bilan qisqa bayon yoziladi.
77-
topshiriq. Okqituvchining aytib yoki o ‘qib bergan hikoya
yoki ertakning qisqa mazmunini yozma bayon qiling.
DIKTANT
f t p ? Bilib oling. D ik ta n tn in g
ko ‘rsatish, eshittirish, say-
lanm a, erkin d ik ta n t kab i tu rla ri aso sa n b o s h -
la n g ‘ic h sin flard a va q ism an y u qo ri sinflarda o ‘tkazilsa
h a m , litsey va ko llejlarda u larn in g ayrim larini tak rorlab,
d ik ta n tn in g saylanm a va n a z o ra t (k o n tro l) turi ustida ham
ish o lib bo riladi.
D ik ta n tla r o d a td a o ‘tilgan til q o id alarin i o kq u v ch ilar
q a n c h a lik o ‘zlashtirganini bilib olish va shu orqali o ‘tilgan
til q o id a la rin i m u stah k am lash u c h u n o ‘tkaziladi.
f f j B f Bilib oling. S ay lan m a d ik ta n t o 'tilg an ayrim til
q o idalari b o ‘yicha b o lib , tanlang an qoidalarga o ‘qi-
tu v c h i m is o lla r (so kz, ib o ra , g a p , m a tn ) to p ib , o kquv-
64
ch ila rg a y o z d ira d i yoki o ‘q itu v c h in in g to p sh irig ‘i b ila n

o 'q u v c h ila r y o d d a n yozadilar.

78- topshiriq. 0 ‘zbek alifbosi sirasini yozing. H arflarni
izohlang.
79-
topshiriq. kesma, osma, qatlama, bosma, moslama,
qovurma, yozma, olma, o ‘sma, suzma, yigitcha so‘zlaridagi
urg‘uning o ‘rnini o ‘zgartirib, mazmuniga mos gaplar tuzing.
80- topshiriq. Quyidagi so'zlar tarkibidagi ng harflarining bir
yoki ikki tovush ifodalashiga qarab, ikki ustunga ajratib yozing
(si-ngil va sin-gan kabi)
A n g la m o q , an g o r, a n g is h v o n a , o h a n g , o h a n g i, b u -
gungi, b u ru n g i, gangim oq, d a n g a l, d an g asa, kito bin giz,
dinga, d o n gd or, durang, tajang, k o 'rin g a n , lagan, ja n g o -
var, ja r a n g li, z a n g , z a n g o ri, in g ic h k a , in g ra m o q , i n -
d in g a, k ey ingi, k engroq, k e n g a y m o q , k en g ash , k u n g a ,
k o ‘ngil, m an g , m ing, m ingan, m u n g li.
81- topshiriq. So‘zlami bo‘g‘inlarga ajratib yozing.
televizor, tea ír, opasi, o n a n g iz , u y u sh q o q , m u d o fa a ,
m u d d a o , r a d io , ta n g a , o n g i, m e n g a , s in g il, m a ’n o ,
ju r 'a t, q a d r, vaqt, sabr, 2003- yil.
82- topshiriq. So‘z)arning imlosiga diqqat qilib yozing.
A c h c h iq -c h u c h u k , e rta -in d in , m a y d a -c h u y d a , b irin -
k e tin , c h a r s - c h u r s , k a m - k o ‘s t, k e c h a - k u n d u z , o t a -
o n a , o c h in - to ‘q in , o c h -y a la n g ‘o c h , k e tm a -k e t, k o kr p a -
y o stiq , s e k in - a s ta , sovg‘a -s a lo m , a ft- b a s h a r a , s h a r a q -
s h u ru q .
83- topshiriq. Berilgan so‘zlarni tahlil qilib, birinchi ustunga
qo'shib yoziladigan qo'shma so‘zlarni, ikkinchi ustunga ajratib
yoziladigan qo ‘shma so‘zlami, uchinchi ustunga juft so‘zlarni
guruhlab yozing.
Saylanma d ik ta n t
ASALARI
Asal a s a la ri uyasidagi m u m k a ta k la rid a n o lin is h in i
h a m m a y a x sh i b ila d i. A s a la rila rn i b o la r ila r d e b h a m
5 — G ‘. A bdurahm onov, D. Xo'jayeva
6 5
a ta sh a d i. A sa la ri n e ’m atidan q a d im z a m o n la rd a n beri

fo y d alan ib k e lin a y o tg a n ig a q a ra m ay , y a q in -y a q in g a c h a

o d am u n ing fe ‘l-a tv o ri haq id a deyarli h e c h narsa bilm as
edi. K u z a tis h la rd a n shu narsa m a ’lum b o ‘ldiki, „razved-
k a c h i“ a s a la r ila r n in g raqsga tu s h is h ig a q a ra b b o s h q a
asalarilar u y a d a n q a n c h a m asofa u z o q d a g u lzo r borligini,
u lar q an d ay g ui ekanligini va o z -k o ‘pligini bilib olishar
ekan! B o ‘la ja k o n a a sala rin i b o q a d ig a n m ax su s a ra -
lashm a — a sala ri su ti ham q im m a tb a h o shifobaxsh dori
hisoblanib, u y u ra k faoliyatini yaxshilaydi.
DASHT
D a s h tn in g q a y e r ig a q a ra m a n g , h a m m a y e rd a o ‘t -
o ‘lan la m i k o ‘rasiz. N a m yetishm asligidan u y erda d arax t-
la r o ‘sm ay d i. E r ta b a h o rd a , q o r e rish i b ila n d astlab k i
o ‘sim lik lar p a y d o b o ‘ladi. U la r y irik e m a s, b o 'y i atigi
10—20 s a n tim e tr, ildizi ham qisqagina — 10 san tim etrga
y aq in . B ir o y m o b a y n id a b u o ‘tla r riv o jla n ib , gu llab,
u ru g 4 tu g ib , q o v jira sh g a h am ulgurad i. K e y in c h alik bu
o ‘tla r o ‘rn in i u y q u li o ‘tla r, su m b u l, m u s h u k o ‘t eg al-
laydi. U la rn in g g u lla ri och rangli, k o 'rk a m .