|
Dinshunoslik Din va dinshunoslik atamalarining ta’rifiOquv qollanma Dinshunoslik2. Din va dinshunoslik atamalarining ta’rifi.
Din so‘zi arab tilidan olingan bo‘lib, uning lug‘aviy ma’nosi «ishonch,
e’tiqod»dir. Istilohiy ma’nosi lotin tilidagi «religion» so‘zi bilan mos keladi.
O‘zbek tili lug‘at adabiyotlarida «din» - ishonch, ishonmoq, e’tiqod, mulk,
hukm, hisob, jazo, tadbir, bo‘ysunish, itoat qilish, ibodat, parhez, yo‘l tutish, odat
qilish, e’tiqod qilish ma’nolarini bildirishi keltirib o‘tiladi.
Islomdan avval turkiy xalqlarning din tushunchasini ifodalash uchun turli
davrlarda «darm», «nom» va «den» kabi so‘zlarni ishlatganlari ma’lum.
O‘zbek tilidagi «din» ma’nosini beruvchi atamalar barcha tillarda mavjud.
Jumladan, zardushtiylarning manbasi «Avesto»da «din» sifatida «daena», qadimgi
fors pahlaviy tilida «den», «din», «dena», «daena» so‘zi ishlatilib, «yo‘l»,
«mazhab», «marosim», «uslub», «tarz» kabi ma’nolarni bildirgan. Ibroniy tilida
istifoda qilinadigan «dath» so‘zi «din» tushunchasini ifodalash uchun umumiy
termin bo‘lib, «hukm», «amr» va «qonun» ma’nolarini anglatgan.
Rus tilida din ma’nosini anglatadigan «religiya» so‘zining kelib chiqishi
borasida lug‘atlarda bir qancha yondashuvlar keltirib o‘tilgan. Ulardan ba’zilariga
ko‘ra mazkur atama lotincha «religio» so‘zidan kelib chiqib, «diyonat, dindorlik,
taqvodorlik, xudojo‘ylik, mo‘minlik, taqvo, muqaddas narsa yoki joy, qadamjo,
ziyoratgoh, ibodat-topinish-sig‘inish va u bilan bog‘liq diniy marosimlar» degan
ma’nolarni anglatadi.
Ikkinchi guruh tilshunoslar «religio» so‘zi semantik, ma’no va morfologik
jihatdan «relegere» so‘zi bilan bog‘liq bo‘lib, «yangidan to‘plamoq, yangidan
tanlashga kirishmoq, qayta ishlab chiqish uchun oldingi sintezga qaytish» kabi
ma’nolarni anglatadi, deb ta’kidlaydilar.
Din tabiat, jamiyat, inson va uning ongi, yashashdan maqsadi hamda taqdiri
insoniyatning bevosita qurshab olgan atrof-muhitdan tashqarida bo‘lgan, uni
yaratgan, ayni zamonda insonlarga to‘g‘ri, haqiqiy, odil hayot yo‘lini ko‘rsatadigan
va o‘rgatadigan ilohiy qudratga ishonch va ishonishni ifoda etadigan maslak,
qarash, ta’limotdir.
Din
muayyan ta’limotlar, his-tuyg‘ular, toat-ibodatlar va diniy
tashkilotlarning faoliyatlari orqali namoyon bo‘ladi. U olam, hayot yaratilishini
tasavvur qilishning alohida tariqasi, uni idrok etish usuli, olamda insoniyat paydo
bo‘lgandan to bizgacha o‘tgan davrlarni ilohiy tasavvurda aks etishidir. Din
9
insonni tarbiyalashda asosiy tarbiyalovchi qudratga ega bo‘lgan ma’naviy-axloqiy
kuchdir.
Din asli nima ekanligi turlicha izohlansa-da, umumiy nuqtai nazar shuki, din
ishonmoq tuyg‘usidir. Ishonmoq tuyg‘usi insoniyatning eng teran va ruhiy-
ma’naviy ehtiyojlaridandir.
Din tushunchasiga olimlar tomonidan yuzlab ta’riflar berilgan. Bunda, turli
soha va dunyoqarash egalari, o‘z sohalari va qarashlaridan kelib chiqib dinga ta’rif
berishgan.
Umuman olganda, olimlar muayyan e’tiqod din deb atalishi uchun
Dostları ilə paylaş: |
|
|