Dijital Aktivizm
[30]
Dijital aktivizmden bahsedebilmek için öncelikle teknolojik
altyapının var olması gereklidir. Bir ülkede kişi başına düşen kişisel bilgisayar
oranı ve internet penetrasyonu dijital aktivizm içim kritiktir. Birbirine internet
ağıyla bağlı ne kadar bilgisayar varsa bu iletişim ve etkileşimin, dolayısıyla
dijital örgütlenmenin gücünü yansıtır. Altyapıyla ilgili diğer önemli bir nokta
ise internetin bağımsızlığıdır. İnternetin bağımsızlığından kasıt internet
iletişimini hükümet ya da başka otoritelerin kısıtlamamasıdır. Bazı gelişmekte
olan ya da az gelişmiş ülkelerde internet bağlantısı hükümet ya da özel bir
şirket kontrolündedir ve bu otoriteler istedikleri zaman interneti
kapatabilmektedir. Gelişmiş ülkeler de zaman zaman, özellikle terör
olaylarında belli uygulamaları kapatma, ya da interneti tamamen kapatma
yoluna gitmektedir. İnternetin kapatılmasının çok sıradan ve kolay olduğu
ülkelerde dijital aktivizm uygulamaları sekteye uğramaktadır.
Dijital aktivizm için diğer önemli temel sosyal ve siyasal yapıdır.
Sosyal ve siyasal yapı teknolojik altyapının nasıl kullanılacağını ve ne denli
etkili olacağının da belirleyicisidir. Demokratik ülkelerde dijital aktivizm
sosyal değişim sağlamada önemli bir enstrüman olabilirken, demokrasinin
oturmadığı ülkelerde baskıcı yönetimler dijital aktivizmi tehdit unsuru olarak
görebilir ve teknolojik altyapı kullanımını kısıtlamaya gidebilir. (Burada tabii
ki terör olaylarında hükümetlerin güvenlik amacıyla yaptığı internet
kısıtlamaları ya da yavaşlatmaları kastedilmemektedir.) Demokrasinin
yerleştiği toplumlarda hükümetler halkın yönetime katılımına önem
vermektedir. Sosyal aktivizm böyle bir atmosferde daha etkili sonuçlar
doğurabilmekte, politika yapımında etkili rol oynayabilmektedir.
Demokrasilerin gelişmediği toplumlarda ise yönetimler müdahaleye açık
olmadığı gibi değişim taleplerini de varlıklarına bir tehdit olarak
algılamaktadırlar. Bu sebeple bu tip toplumsal atmosferde dijital aktivizmin
gelişimi ve etkili olması güçtür.
Dijital aktivizm için diğer önemli unsur ekonomik şartlardır.
Ekonomik olarak gelişmiş ülkelerde aktivistlerin teknolojik aletlere ve alt
yapıya daha kolay erişmesi, çok sayıda internet kullanıcısının olması dijital
aktivizmi kolaylaştırmaktadır. Neredeyse her bireyin cebinde akıllı telefon ve
sınırsız internet bağlantısının olduğu bir ülke ile insanların günde 1 saat
internet kafeden internete erişebildiği bir ülke arasında dijital aktivizm
potansiyeli açısından büyük fark vardır. Aktivistlerin maddi gücü de aktivizm
kampanyalarının kaderini etkilemektedir. Ünlü film yıldızlarını ve sporcuları
kampanyasında kullanabilen aktivist gruplar ya da pahalı teknolojik alt yapıyı
oluşturabilen aktivist gruplar tabii ki daha güçlüdür. Bu sebeple ekonomik
koşullar da dijital aktivizm için önemli bir faktördür.
3.
Dijital Aktivizm Türleri
Durmuş
Gökhan TURHAN
[31]
Aktivistlerin amaçları ve seçtikleri yöntemlere göre dijital aktivizm
türleri vardır. Taraf olma/farkındalık aktivizmi, kliktivizm/slaktivizm,
hacktivizm, vatandaş gazeteciliği ve kaynak oluşturma şu ana kadar dijital
aktivizm türü olarak sınıflandırılmış kavramlardır. Teknolojinin gidişatına
göre muhakkak yeni dijital imkanlar ortaya çıkacaktır ve yeni türler
eklenecektir ama şu anda dijital aktivizm türleri denildiğinde akla bu alt
başlıklar gelmektedir.
3.1. Taraf Olma/Farkındalık Aktivizmi (Advocacy)
Taraf olma olarak adlandırılan aktivizm türü sosyal sistem içinde
kurumların ya da kişilerin kararlarını etkilemek için bireysel ya da grup olarak
yapılan her türlü aktiviteyi kapsar. İnsanlar fikirlerini duyurmak, farkındalık
yaratmak, haklarını korumak ve tehdit olarak algıladıkları şeylerden kaçınmak
için taraf olma tarzı aktivist hareketlere girişirler. İmza kampanyaları, sosyal
medya hesapları ve grupları, sosyal medyada (özellikle twitter’da) en çok
konuşulan konu olma kampanyaları, medya kampanyaları ve benzeri
aktivitelerin tamamı taraf olma aktivizm türünün başlıca icraat
konularındandır.
Bu aktivizm türü son dönemlerde “hashtag aktivizmi” olarak daha çok
anılmaktadır. Sosyal medyada açılan başlıklar ve bu başlıkla ilgili çok sayıda
yazılan ileti konuya ilgi çekmek için yapılır. Amerika’da polis tarafından
öldürülen bir bayan için açılan #sayhername, BM tarafından kadın erkek
eşitliğine vurgu yapmak için başlatılan #heforshe, Özgecan Aslan
cinayetinden sonra açılan #ozgecanaslan başlıkları binlerce ileti almıştır ve
günlerce dijital ortamda en çok konuşulan konular olmuşlardır.
(
http://www.elle.com.tr
) Ülke ve dünya gündemine göre her gün yeni
hashtag’ler açılamaktadır ve bu hashtagler farkındalık yaratmak adına gayet
etkili olmaktadır.
3.2. Slaktivizm/Kliktivizm
Slaktivizm kelime kökeni olarak İngilizce tembel anlamına gelen
“slacker” kelimesinden gelmektedir. Benzer şekilde kliktivizm de İngilizce
tıklama anlamına gelen “click” kelimesinden gelmektedir. Kelime
köklerinden de anlaşılacağı üzere slaktivizm ya da kliktivizm kavramlarına
göre insanlar dijital platformlarda bir şey yapmış olmak için pasif eylemlerde
bulunurlar ve vicdanlarını rahatlatırlar. Bir terör eyleminden sonra profil
resmine siyah kurdele koymak, çeşitli konularda lehte veya aleyhte iletiler
yazmak, hashtag açmak ya da gruplar kurmak gibi icraatlar en çok karşılaşılan
slaktivizm örneklerindendir.
Dijital aktivizme yönelik eleştirel yaklaşımların başında slaktivizm
gelmektedir, çünkü slaktivizmin insanları aktivizme değil pasifizme ittiği
iddia edilmektedir. Bir konuda vicdanını rahatlatmak adına insanların online