Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl: 2017/1, Sayı:26, s.26-44
Journal of Süleyman Demirel University Institute of Social Sciences
Year: 2017/1, Number:26, p.26-44
DİJİTAL AKTİVİZM
*
Durmuş Gökhan TURHAN
1
ÖZET
1990’lı yıllardan itibaren yaygınlaşmaya başlayan internet insan
hayatını en derinden etkileyen yeniliklerden biri olmuştur. İlk başta
kullanıcıların pasif konumda olduğu internet günümüzde gelinen noktada
kullanıcılar tarafından içeriği oluşturulan bir olgu haline gelmiştir. Bu durum
insanların etkileşimini, iletişimini ve örgütlenmesini de hızlandırmıştır. Bu
noktada günümüzde
Dijital Aktivizm kavramı sıkça duyulan bir kavram
haline gelmiştir. Çalışmada dijital aktivizm kavramı irdelenerek, örnek olaylar
incelenecektir.
Anahtar Kelimeler: Bilgi Toplumu, İnternet, Aktivizm, Sosyal
Değişim, Sosyal Hareketler, Dijital Çağ.
ABSTRACT
Internet, which began spreading in 1990’s, has been one of the most
influential innovations affecting our life. At first, users were passive but now
content of internet is formed by users. This case affected positively
communication, interaction and organization capabilities of humans. At this
point, currently digital activism is one of the most often mentioned notions. In
this study, digital activism notion is examined and appropriate examples are
given.
Keywords: Information Society, Internet, Activism, Social Change,
Social Movements, Digital Era.
GİRİŞ
Özellikle 1990’lı yılların başından itibaren yaşanan teknolojik
gelişmeler insan hayatını derinden etkilemiştir. Teknolojik gelişmeler ve insan
hayatına giren dijital teknolojiler dünyayı derin bir dönüşüme itmiştir. 1945’li
yıllarda füzelerin koordinatlarını hesaplamak için icat edilen elektronik
*
Bu makale “BAP” projesi kapsamında hazırlanan “Bilgi Toplumu Kavramı Çerçevesinde Dijital
Yerliler ve Dijital Aktivizm” adlı tezden üretilmiştir.
1
Yrd. Doç., Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, Siyaset Bilimi ve
Kamu Yön.,
gokhanturhan32@gmail.com
.
Durmuş
Gökhan TURHAN
[27]
cihazın yarım asır sonra dünyayı bu şekilde dönüştüreceğini şüphesiz kimse
öngörememiştir. 1945 yılından itibaren 1990’lı yıllara kadar sürekli gelişim
halinde olan bilgisayar 1990’lı yıllarda internet ile buluşmuş ve web 1.0 ortaya
çıkmıştır. Web 1.0 teknolojisinde insanlar edilgen konumdadır. Web 1.0
televizyon izlemekten çok farklı değildir, yani insanlar kendilerine internetten
yapılan yayınları sadece takip etmiştir.
Web 2.0 ise bilgisayar ve internet dünyasına yeni bir boyut
kazandırmış, kullanıcıları da internetin bir aktörü haline getirmiştir. Kendi
sitesinden yayın yapan, kendi videosunu yayınlayan, kendisi adına profil açıp
gerçek hayattaki ilişkiler ağını internete taşıyan insanlar bugün sıradan
görünse de, tüm bunları sağlayan web 2.0 hayatı radikal şekilde sanal ortama
kaydırmıştır. Hayatın sanal ortama kaymaya başlaması her alanda olduğu gibi
sosyolojik olarak da derin sonuçlar doğurmuştur. Çalışmanın ana konusu olan
sosyal hareketler ve aktivizm kavramları da bu dönüşümden payını almıştır.
İnsanlığın önüne henüz yeni tanıdığı ama son 10 yıldır gündemi çok meşgul
eden bir kavram çıkmıştır: “Dijital Aktivizm”.
Aktivizm “ toplumsal dönüşüme destek olmak ya da karşı çıkmak
maksadıyla gösterilen çabaların tamamı” olarak tanımlanabilir. Aktivizm
tanımından yola çıkarak dijital aktivizm de “dijital platformu kullanan her
türlü aktivizm örneği” olarak tanımlanabilir. (Sivitanides 2011: 2) Tabii ki net
ve kesin bir dijital aktivizm tanımı yoktur. Kavram henüz çok yeni olduğu için
irdelenmesi ve net olarak tarif edilmesi mümkün olmamıştır. Bir grup dijital
aktivizm kavramının “dijital” kısmına daha çok vurgu yapmaktadır ve dijital
aktivizmde dijital mecraların ve araçların kullanımının önemine vurgu
yapmaktadır. Bu gruba göre dijital aktivizm, normal aktivizm anlayışının
ötesinde yeni bir durumdur. Öte yandan, diğer grup ise dijital aktivizmin,
“aktivizm” kısmına odaklanmaktadır ve onu tek farkı yeni imkanları
kullanmak olan sıradan bir aktivizm örneği olarak görmektedir. Bu grup dijital
aktivizmi geleneksel aktivizm kalıplarıyla ele alır. (Joyce 2010: 9) Bu
çalışmanın iddiası ise şudur: dijital aktivizmin özgünlüğü dijital ya da aktivizm
tanımları içinde saklı değildir, dijital aktivizmin özgünlüğü, uygulayıcısı olan
dijital yerlilerin önceki kuşaklardan çok farklı olmasında saklıdır. Diğer
taraftan, dijital aktivizm tanımlama çalışmalarında olay incelemesi önemli bir
yer tutar. Kavram genelde örnek incelenmesi üzerinden açıklanır. Çalışmanın
sonunda dijital aktivizmin daha iyi idrak edilmesi için önemli dijital aktivizm
örnekleri irdelenecektir.
Sosyolojik olarak ele alındığında dijital platformlar toplumun
geleneksel iletişim ve etkileşim kalıplarını dönüştürmüştür. Ünlüler, sıradan
insanlar, siyasetçiler, farklı kültürden ve ülkelerden insanlar normal şartlar
altında yan yana gelip etkileşime giremezken, sosyal platformlarda kolayca
hepsi iletişim ve etkileşim içine girmişlerdir. Aynı platformlarda kolayca, kısa
sürede milyonlarca insana ulaşabilmek mümkün hale gelmiştir. Bir süre sonra,