V
FƏSİL. EKOLOJİ SİSTEMLƏR ..................................................... 75
5.1.
Ekosistemin bioloji'məhsuldarlığı ........................................ 77
5.2.
Ekoloji piramidalar .............................................................. 79
5.3.
Əsas ekoloji konsepsiyalar ................................................... 82
5.3.1.
Azərbaycanın ekoloji konsepsiyası ...................................... , 82
VI
FƏSİL. BİOSFER ............................................................................ 85
6.1.
Canlı maddə və biosferdə həyatın paylanması ..................... 85
6.2.
Təbiətdə maddələrin dövranı ............................................... 90
6.2.1.
Təbiətdə maddələrin böyük (geoloji) dövranı .................... 90
6.2.2.
Biosferdə maddələrin kiçik (biogeokimyəvi) dövranı ......... 92
6.3.
Ən mühüm biogen maddələrin biogeokimyəvi
dövranı ................................................................................
94
6.3.1.
Oksigenin dövranı ................................................................
94
6.3.2.
Karbonun dövranı ................................................................ 96
6.3.3.
Azotun dövranı .....................................................................
97
6.3.4.
Kükürdün dövranı .................................................................. lOO
6.3.5.
Fosforun dövranı ............... : ................................................. lOi
6.3.6.
Kaliumun dövranı ...................................................................
103
6.4.
Biotexnologiya və noosfer ......................................................
104
6.4.1.
İnsanın biosferə təsiri ..............................................................
104
6.4.2.
Biotexnosfer ............................................................................ IO
9
6.5.
Noosfer haqqında təlim ............................................................
111
6.6.
Biosferin təkamülü ...................................................................
113
6.6.1.
Ətraf mühitin dəyişilməsi meyli ..............................................
117
V
KƏND TƏSƏRRÜFATI
FƏSİL. İSTEHSALININ TƏBİİ-RESURS
POTENSİALI VƏ ƏRZAQ PROBLEMİ ............................. 120
7.1.
Təbii resurslar .........................................................................
12
o
542
7.2.
Ərzaq probleminin gərginliyi ........................................... ... 125
7.3.
Əhali ................................................................................. .. 127
7.4
Azərbaycan Respublikasında urbanizasiyanın
vəziyyəti ........................................................................... ... 130
7.5.
Əhalinin qidalanma problemi ........................................... ... 137
7.5.1.
Ərzağın çatışmazlığı səbəbləri ......................................... ... 137
7.6.
Kadastrlar ......................................................................... .... 140
7.6.1.
Azərbaycanın torpaq kadastrının ekoloji
xüsusiyyətləri.................................................................... ... 144
VIII
KƏND TƏSƏRRÜFATI EKOSİSTEMLƏRİ
FƏSİL. (AQROEKOSİSTEMLƏR).............................................. ... 149
8.1. .
Aqroekosistemin tipləri, strukturu və funksiyaları ........... ... 155
8.1.1.
Aqroekosistem anlayışı .................................................... ... 155
8.1.2.
Aqroekosistemin tipləri ................................................... .... 156
8.2.
Təbii və aqroekosistemlərin müqayisəli
xarakteristikası.................................................................. ... 160
8.3.
Aqroekosistemlərdə maddələr mübadiləsi
və enerji axını ................................................................... .... 163
8.3.1.
Aqroekosistemlərdə maddələr mübadiləsinin
xüsusiyyətləri.................................................................... ... 164
IX
TEXNOGENEZ ŞƏRAİTİNDƏ
FƏSİL. AQROEKOSİSTEMİN FƏALİYYƏTİ ........................... ... 168
9.1.
Texnogenez .................................................................... .... 168
9.2.
Ətraf mühitin çirklənməsi ................................................ ... 169
9.2.1.
Çirklənmə..- ...................................................................... ... 169
9.2.2.
Çirkləndirici faktorların təsnifatı ...................................... ... 175
9.2.3.
Texnogenezin nəticələri (təzadları) ................................. .... 174
X
TORPAQ BİOTİK KOMPLEKSİ
FƏSİL. (TBK) AQROEKOSİSTEMİN ƏSASIDIR .................... ... 182
10.1.
Torpaq biotik kompleksi - bio(aqro)senozun
bütöv maddi-energetik yarımsistemidir........................... .... 182
543