Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 24. 05. 2016-cı il tarixli 354 №-li əmri ilə təsdiq olunmuşdur
Yüklə 3,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- • Ş i f a h i x a l q ə d ə b i y ya t ı i n c i l ə r i • 1
- O x u d a a y d ı n l a ş d ı r ı n
22 1. Sözlərin məcazi mənada işləndiyini bilirsiniz. Məsələn: yüngül çanta – yüngül xasiyyət, şirin meyvə – şirin söz. Dilimizdə işlənən belə məcazi mənalı sözlərə – məcazlara aid nümunə- lər söyləyin, cümlədə işlədin və mənalarını müzakirə edin. 2. Bədii təsvir vasitələrinin – məcazın növlərindən biri epitetdir. Epitet yunanca “əlavə” deməkdir. Bədii əsərdə sözün mənasını qüvvət- ləndirmək, fikri qabarıq ifadə etmək üçün ona məcazi sözlər (sifətlər) ar- tırılır. Məsələn, Hüseyn Arifin aşağıdakı misrasında “şirin” sözü “arzu” sözünə əlavə olunaraq epitet yaratmışdır: Dağların sinəsində Şirin arzular yatar. Bu nümunədə “şirin” sözü həqiqi yox, məcazi mənada işlənmiş, fikri bədii cəhətdən qüvvətləndirmişdir. 3. Oxuduğunuz əfsanədə fərqləndirilmiş hissələrdə işlənmiş epitetlə- rin fikrin təsir gücünü necə artırdığını müzakirə edin. 4. Mətndə məqsədəuyğun saydığınız bir neçə sözə epitet artırın, baş verən dəyişikliyi izah etməyə çalışın. Mövzulardan birini seçib işləyin. a) Əfsanənin sizdə yaratdığı təəssüratı əks etdirən şifahi təqdi- mat hazırlayın. Öyrəndiyiniz yeni sözlərdən istifadə etməyi unutmayın. b) “Güc”, “mərdlik”, “dəyanət” kəlmələrinə mənaca yaxın olan sözlər müəyyənləşdirin. Həmin sözləri əfsanədən seçdiyiniz cümlələrdə işlədin. T ә t b i q . M ü z a k i r ә . Y a r a d ı c ı i ş E v d ә i ş Çap üçün deyil 23 • Ş i f a h i x a l q ə d ə b i y ya t ı i n c i l ə r i • 1 Biri var idi, biri yox idi, yoxsul bir ovçu var idi. Ancaq bu ovçu başqa ovçulara bənzəmirdi. Ömrü boyu nə bir heyvan öldürmüşdü, nə bir quş yaralamışdı. Bəli, bu ovçunun qan tökmək- dən xoşu gəlməzdi. Onun min bir hava çalan gözəl tütəyi, bir də at tükündən toxunmuş möhkəm bir cələsi var idi. Gündə me- şəyə gedər, cələni qurardı, özü də bir tərəfdə oturub tütəyi çalardı. Ovçu gözlərdi, elə ki quşların birisi cələyə girdi, ipi çəkərdi, quşu tutub evinə gətirərdi. Beləliklə, onun evi həmişə cürbəcür quşlarla dolu olardı. Həm onları yemlər, bəslər, oxudub qulaq asar, həm də hərdən bir-ikisini satıb çörəkpulunu çıxarardı. Ovçunun İbrahim adlı balaca bir oğlu var idi. Günlərin bir günündə, İbrahim boya- başa çatmamış atası xəstələnib öldü. Dul arvadla balaca İbrahim gündəlik çörəkpuluna da möhtac qaldılar. İbrahim balaca olsa da, səbirli, dözüm- lü, iradəli uşaq idi. Nə qədər çətinlik çək- dilərsə də, İbrahim atasından yadigar qal- mış tütəyi və cələni satmadı. Y a d a s a l ı n – Oxuduğunuz, dinlədiyiniz nağıllarda diqqətinizi daha çox çəkən nə olub? D ü ş ü n ü n – Nağıl qəhrəmanlarının çətin sınaqlardan üzüağ çıxmasına səbəb nə ola bilər? O x u d a a y d ı n l a ş d ı r ı n – Əsərdə tanış olmayan sözlərin mənasını lüğətlərin, sorğu kitablarının köməyi ilə aydınlaşdırın. YETİM İBRAHİMİN NAĞILI (ixtisarla) ••• 1 ••• • Bu parçada nağıla məxsus hansı cəhətlər var? • İbrahimin atası başqa ovçulardan nə ilə fərqlənirdi? • İbrahim haqqında sizdə hansı təsəvvür yarandı? Çap üçün deyil 24 Çap üçün deyil 25 • Ş i f a h i x a l q ə d ə b i y ya t ı i n c i l ə r i • 1 Ay keçdi, il dolandı, İbrahim böyüyüb cavan bir oğlan oldu. Çox yoxsul və atasız olduğundan ona yetim İbrahim deyirdilər. Elə ki İbrahimin on beş yaşı tamam oldu, anasına dedi: – Ana, mən daha uşaq deyiləm. Gətir atamdan qalan tütəyi, bir də cələni mənə ver, sabahdan ova gedəcəyəm. Anası gətirib tütəyi də, cələni də ona verdi. İbrahim tezdən durub meşəyə getdi. Axşam qaranlıq düşəndə əliboş, yorğun halda evlərinə qayıtdı. Günlər keçdi, həftələr dolandı. İbrahim tütəyi çalmağı, cələni qurub pusquda durmağı öyrəndi. Birinci gün İbrahimin cələsinə çox gözəl bir quş düşdü. Quşun hər tükü bir rəngə çalırdı. İbrahim sevinə-sevinə quşu evə gətirib qəfəsə saldı. Gecəni yat- dılar. Səhər durub gördülər ki, quş rəngbərəng bir yumurta yu- murtlayıb. İbrahim yumurtanı götürüb şəhərə çıxdı. Bu şəhərdə çox acgöz və hiyləgər bir tacir var idi. Yumurtanı İbrahimin əlində görcək çağırdı ki: – Ay yetim! O yumurtanı neçəyə deyirsən? Sat, alım. İbrahim tacirin necə pis adam olduğunu bilirdi. Odur ki, qəsdən yumurtanı çox baha dedi. Tacir heç bir söz danışmayıb pulu verdi, yumurtanı aldı. Sabahısı yuxudan durub gördülər ki, quş bir yumurta da yumurtlayıb. İbrahim bu yumurtanı da aparıb tacirə satdı. Bundan sonra quş hər gün bir yumurta yumurtlayırdı. İbra- him də aparıb tacirə satırdı, dolanırdılar. İbrahim çox ağıllı oğlan idi. O bilirdi ki, tacir bu yumurtadan xeyir götürməsə, belə baha qiymətə almaz. Buna görə də o, taciri güdməyə başladı. Gördü ki, hiyləgər tacir yumurtanı aparıb birə-on baha qiymətə padşaha satır. Bu gündən İbrahim yumur- taları daha tacirə satmayıb birbaşa pad- şahın yanına aparmağa başladı. Beləliklə, müftə gəlir tacirin əlindən çıxdı. O, İbrahimdən inti- qam almaq üçün padşahın yanına gəlib dedi: – Padşah sağ olsun, sən niyə hər gün bu qədər pul verib bu yu- murtaları alırsan? Yetim İbrahimin evində gözəl bir quş var, bu yumurtaları verən həmin quşdur. Quşu İbrahimin əlindən al, quş da sənin olsun, yumurtaları da. • Bir övçu kimi İbrahim atasına bənzəyirdimi? • Bu hərəkətinə görə İbrahimə haqq qazandırmaq olarmı? Çap üçün deyil Yüklə 3,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|