Dərslik 1994-cü ildə nəşr edilmiş ali məktəblər üçün «Azərbaycan tarixi»nin (I cild) davamıdır və xalqımızın tarixinin
Yüklə 3,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
1907-
ci il ölkəmizdə tətil hərəkatının güclənməsi ilə förqlənirdi. İlin birinci yansında Bakı fəhlələrinin 82%-dən çoxu tətil etmişdi. Təkcə Bakıda deyil, Şuşada, Gəncədə, Nuxada, Gədəbəydə, Kür çayı sahillərindəki Bankə qəsəbəsində və digər yerlərdə də tətil hərəkatı geniş vüsət alımşdı. Fevralda ipəkçi fəhlələrin, metalçılann və mədənçilərin əzəmətli tətili baş verdi. İqtisadi və siyasi tələblər irəli sürülmüşdü. Mayın sonu-iyunun əvvəllərində tətil hərəkatı yenidən gücləndi. Fəhlələrin tə- ləbnamələrinə 8 saatlıq iş günü, əməkhaqqının artırılması və bir çox başqa tələblər daxil edilmişdi. Nuxada və Şuşada tətilçilərin sayı 2 min nəfəri ötmüşdü. İyunda Nuxa və Şuşa fəhlələrinin yeni tətili oldu. Bakı neftçilərinin və Gədəbəy metalçılannm tətilləri də ara vermirdi. Xəzər ticarət donanması dənizçilərinin əzəmətli mart-aprel çıxışlan may ayında bütün balıq sənaye fəhlələrini ayağa qaldırdı. Bu dövrdə Azərbaycanda milli-azadlıq hərəkatının tərkib hissələrindən biri də kəndli hərəkatı idi. Kəndli hərəkatı Gəncə quberniyasında daha kəskin şəkildə gedirdi. 1905-ci ilin fevralında Dəllər və Alabaşlı kəndlərinin camaatı qolçomaqlann mülklərini dağıtdılar. Bunun əvəzinə kəndlər top atəşinə tutuldu, evlər dağıdıldı. Qaradolaq kəndində Abasqulu bəy. Hacı Süleyman bəy və Rəhim bəyin silahlı dəstələri ilə kəndlilər arasında silahlı toqquşma baş verdi. Kəndlilərin bir neçə nəfəri öldürüldü. Avqust ayında Cavad qəzasında kəndlilər Əbdürrəhman bəy Kərim bəy oğlunu öldürüb naxınnı və qoyun sürüsünü ələ keçirdilər. Yenə həmin qəzada 800 nəfər kəndli mülkədarlardan Cavad oğlu və Surxay İsmayılbəylinin malikanələrini dağıtdı. Payızda Qazax qəzasında Haqverdibəyli kəndinin kəndliləri mülkədann torpaqlannm bir hissəsini tutdular. Bəyin silahlı dəstəsinə ciddi müqavimət göstərildi. Şuşa və Qaryagin qəzalannda kəndli hərəkatı geniş miqyas almışdı. Zaqatala dairəsində də kəndli çıxışlan güclü idi. Burada aqrar hərəkatın mərkəzi olan Qabaqçöldə kəndlilər hökumət nümayəndələrinə və sahibkarlara daha ciddi müqavimət göstərirdilər. Qabaqçöl kəndliləri toplarla silahlanmış hökumət hissələrinin \*ə torpaq sahiblərinin həmlələrini böyük mərdliklə dəf edirdilər. Şamaxıda, Qubada, Lənkəranda, Göyçayda, Ağdaşda və digər qəzalarda kəndlilər bəylərə, qolçomaqlara və mülkədarlara qarşı daha inadla mübarizə apanrdılar. 1905-ci ildə Azərbaycanın hər yerində xalq intiqamçılanmn - qaçaqların hərəkatı geniş miqyas almışdı. İmperiyanın hər yerində olduğu kimi, Azərbaycanda da kəndli hərəkatının ənənəvi mübarizə formala- 45 rmdan: hökumətin sərəncamını yerinə yetirməkdən boyun qaçırmaq, xəzinəyə vergi verməkdən, mülkədann xeyrinə mükəlləfiyyətləri yerinə yetirməkdən imtina etmək, mülkədar malikanələrini yandırmaq, meşələri qırmaq, çar məmurlarına, kazaklara və bəylərə silahlı müqavimət göstərmək və s. istifadə edilirdi. XX əsrin ilk 5 ilində Bakı quberniyasında kəndlilər 2650 və Gəncə quberniyasında 2450 dəfə yanğın törətmişdilər. 1906-
çıxışlarından biri Bahadur bəy Qalabəyovun mülklərinin dağıdılması ilə başladı. Bir müddət sonra bu çıxışın təsiri ilə qonşu qəzalarda da kəndlilərin mülkədar-bəylərə və çar məmurlarına qarşı mübarizəsi genişləndi. İnqilab dövründə Azərbaycanda qaçaq hərəkatı geniş vüsət almışdı. Qaçaq hərəkatının görkəmli rəhbərləri Kərəm, Dəli Alı, Məşədi Yusif, Məşədi Qədir, Qandal Nağı, Qaçaq Zahid və onlarca başqalarına rəsmi dairələrdə böhtanlar, iftiralar atılır, onlan yolkəsən quldur, qa- rətçi kimi qələmə verməyə, gözdən və nüfuzdan salmağa çalışırdılar. Əslində qaçaqlar mənsub olduğu xalqın təəssübünü, qeyrətini çəkən namuslu, qorxmaz və igid adamlar idilər. Onlar müstəmləkəçi çar məmurlarının, harmlamış mülkədarlann və bəylərin özbaşınalığına, acgözlüyünə, ədalətsizliyinə qarşı mübarizə apanrdılar və xalqı qoruyurdular. Ona görə də xalq qaçaqları sevir, onlan himayə edir və saxlayırdılar. Əslində qaçaqlann gücü xalqa arxalanmalannda idi. Göyçay və Şamaxı qəzalannda qaçaq Zahidin, Zaqatala dairəsində Yusifin, Gəncə və Qazaxda Qandal Nağının və Həsən Ləzgi oğlunun dəstəsi daha böyük şöhrət qazanmışdı. Dəfələrlə sürgündən qaçan və xalq arasında «Qandal» ləqəbi qazanan Nağı təkcə mülkədarlan, bəyləri deyil, pristavı və çar məmurlanm da vahiməyə salmışdı. Döyüşlər zamanı pristavı və onun strajniklərini öldürmüş və yaralamışdı. Qaçaqlıq yolunu seçənlərin hamısı cəsur adamlar idi. Bütün müsbət cəhətlərinə baxmayaraq, kəndli çıxışlan və qaçaq hərəkatı ölkəmizdə özünü müstəqil və mütəşəkkil qüvvə kimi göstərə bilmədi. Muğandakı rus kəndliləri istisna olmaqla, başqa qəzalarda yaşayan azərbaycanlı kəndlilər içərisində sosial-demokrat işi yox dərəcəsində idi. Bolşevik ideologiyası isə onlann ruhuna yad idi. ölkənin siyasi həyatında baş verən hadisələr əsgərlərin də əhvalına təsir göstərirdi. İnqilabi hərəkatın genişləndiyi şəraitdə Bakıda və Gəncədə hərbi dəstələr içərisində iqtisadi və siyasi tələblər irəli sürən nümayişlər və mitinqlər baş verirdi. 1905-ci il iyunun 18-də Gəncədə 46 Yüklə 3,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|