Dərs vəSAİTİ Sumqayıt Dövlət Universitetinin

T.D.Ağayev,Ş.Ə.Əhmədov,T.A. Xəlilov 
 
13 
ortalarından  başlanmışdır.  Ümumi  qlobal  ekoloji  təhlükə 
barəsində biliklər tədricən inkişaf etmişdir. 
Ekoloji  böhranın  səbəbləri  həm  qlobal,  həm  də  lokal 
səviyyələrdə araşdırılmalıdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, qlobal və 
lokal səviyyələrdə ekoloji müvazinətin pozulması bir – biri ilə sıx 
bağlıdır və çox tez – tez bir – birinə nüfuz edir. Məsləhət görülür 
ki, aşağıdakı məqamlar ayrıca təhlil olunsun: 
1. Əhali artımı. Konkret faktlar bu problemin kifayət qədər 
ciddi  olduğunu  təsdiqləyir.  8  min  il  bundan  əvvəl  Yer  üzərində 
cəmi 5 milyon adam yaşayırdı.   B.e.-nın ancaq 1650 – ci ilində bu 
rəqəm  təxminən  500mln.  nəfərə  çatmışdı.  1850  –  ci  ildə  bütün 
dünyada əhalinin sayı 1 milyard nəfər olmuş, yəni əhalinin sayının 
iki  dəfə  artması  üçün  200  il  vaxt  lazım  gəlmişdi.  1930  –  cu  ildə 
bütün  dünyada  2  milyard  əhali  yaşayırdı,  yəni  əhalinin  sayca 
yenidən  2  dəfə  artması  üçün  80  il  vaxt  keçmişdi.  1970  –  ci  ildə 
Yer  kürəsi  əhalisinin  sayı  3,5  milyard  nəfər  idi.  Ümumdünya 
Bankının  proqnozlarına  görə  2050  –  ci  ildə  əhalinin  sayı  8,3 
milyard  nəfər  olacaqdır.  İqtisadi  cəhətdən  inkişaf  etmiş  və  zəif 
inkişaf  etmiş  ölkələrdə  əhalinin  təbii  artım  sürətində  əhəmiyyətli 
fərqlər özünü göstərir. Məsələn, Avropada əhalinin orta illik təbii 
artımı  0,8  %,  Latın  Amerikası  ölkələrində  və  Asiyada  2,3%, 
Afrikada isə 3% təşkil edir. Əsasən inkişaf etməkdə olan ölkələrin 
yerləşdiyi bu üç qitədə Yer kürəsi əhalisinin təxminən 4/5 hissəsi 
yaşayır.  Yeri  gəlmişkən  qeyd  edək  ki,  əhalinin  sayı,  sıxlığı  və 
insanın  böyük  sıxlığa  adaptasiyası  probleminin  ekoloji  və  sosial- 
iqtisadi  tərəfləri  vardır.  İnsanların  Yer  üzündə  yaşaya  bilməsi 
müəyyən  fiziki  hüdudları  keçməməlidir.  Hazırda  bəşəriyyət  artıq 
ərzaq  problemi  ilə  qarşılaşmışdır.  Hər  il  bütün  dünyada  aclıqdan 
təxminən  20  milyon  nəfər  dünyasını  dəyişir.  Əhalinin  sayının  və 
sıxlığının  artması  başqa  problemlərin  də  (məsələn,  insan 
münasibətlərinin  deqradasiyası,  münasibətlərdə  dözümsüzlüyün 
artması və s.) meydana gəlməsinə səbəb olur. Deməli, demoqrafik 
artım  ətraf  mühitin  həm  təbii,  həm  də  ictimai  komponentinin 
deqradasiyasını gücləndirir. 
2. İnsanın öz mövcudluğunun təbii əsasını, deməli, həm də 
təbii  potensialını  dəyişdirməsi.
 
Bu,  yeni  xammal  növlərinin 

---