Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilmişdir. B a k I 1
Yüklə 84,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
. İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------28------------------------------------ intensivliyini kəskin şəkildə artırır. Belə ki, hər addımda yeni keyfiyyət dəyişikliyinin meydana çıxması üçün daha az vaxt tələb olunur. Bu isə o deməkdir ki, düşünən alət, başqa sözlə, sökülüb-yığılan şüur daha intensiv dəyişikliklər törədib, insanın əbədi-əzəli arzularını görünməmiş böyük sürətlə reallaşdıracaqdır. Bugün tam məsuliyyətlə təsdiq etmək olar ki, düşünən alət, sökülüb-yığılan şüur üçün lazımi şərait və minimal mövcudluq mühiti yaranmaqdadır (Компьютер становится полноценным живым существом. «Техника-молодежи», октябрь, 1999 г. c.15). Lakin həm şərait, həm də minimal mövcudluq mühiti dinamik xarakterlidir. Odur ki, sökülüb-yığılan şüur bugün-sabahın yarada biləcəyi şəkildə yaranmaya da bilər. Lakin yeni şəraitə uyğunlaşmaq imkanları tükənmədikcə, qlobal süni intellekt tez-gec mümkün olan şəkildə və münasib biçimdə meydana çıxacaqdır. Bundan əlavə, enerji mühiti olan sahədən düşünən alətə, sökülüb-yığılan şüura qədərki məntiqi mülahizələr heç də o demək deyildir ki, bu proses biristiqamətli, birbaşa, sadədən mürəkkəbə, ibtidaidən aliyə keçid prosesidir. Xeyr! Yuxarıda təsvir etdiyimiz prosesin hər mərhələsində geriyə qayıdış baş verir. Belə ki, enerji sıxlığı intensivliyi artaraq müəyyən həddi keçib plazma yaratdığı andan plazmanın sönməsi prosesi də başlanır. Bu prosesin qanuni nəticəsi kimi meydana çıxan qaz yarandığı məqamdan öz yekcinsliyini və maddəsini itirməyə başlayır, nəticədə qazın biri digərində yanıb suya çevrilir. Su da yaranan andan həm reduksiyaya məruz qalır, yenidən hidrogen və oksigenə parçalanır, həm də . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------29------------------------------------ torpağın meydana gəlməsində iştirak edərək, sərf olunur və s. Odur ki, bütövlükdə varlıq ümumi kütləsi dəyişməz olan enerjinin müxtəlif sıxlıqlarla və daimi dəyişmələrdə mövcud olmaq xassəsinin təzahürü kimi meydana çıxır. Lakin fəlsəfə tarixində heç də həmişə İnsanın mahiyyətinə bioloji, sosial və mənəvi-psixoloji amillərin vəhdəti kimi baxılmamışdır. Antik fəlsəfə insanı “mikro- kosm” adlandıraraq ona kainatın bir hissəciyi kimi baxmışdır. İslam, xristian və digər dini fəlsəfədə insana ruh və bədənin vəhdəti kimi münasibət bəsləmişlər. İdealist fəlsəfə bütünlükdə insana ideal, ruhi, mənəvi tamlıq kimi baxmışdır. Materialist fəlsəfə isə insana biopsixo-sosial varlıq kimi baxır, onu bəşər cəmiyyətinin yaratdığı ən qiymətli sərvət hesab edir [71, s.167]. Gördüyümüz kimi, insanın gah bu, gah da digər cəhəti qabardılır, ön plana çəkilir. Buna görə də insan bir bütöv olaraq olduğu kimi təsvir edilmir. Odur ki, İnsan problemi öz bitkin həllini gözləməkdədir. İnsan kimdir? Dünyada onun yeri və məqsədi, cəmiyyətdə borcu və vəzifələri nədən ibarətdir? Dünyanın ən böyük müdrikləri insanı gah ağıllı varlıq (“homo sapiens”), gah yaradıcı varlıq (“homo faber”), gah şüurlu fəaliyyət göstərən varlıq (“homo agens”), gah emosiyalı, təbəssümlü varlıq (“homo ludens”), gah da əxlaqlı varlıq (“homo moralis”) və s. adlandırmışlar. Yunan sofisti Protaqorun fikrincə, ”bütün şeylərin meyarı insandır”. Sokrata görə insan “xeyri dərk edən və yaradandır”. Demokrit hesab edir ki, “İnsana lazım olan nə varsa hamısını insan təbiətdə və özündə tapmalıdır”. Platona görə insan ruhla bədənin vəhdətidir, lakin bunlar bir- . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------30------------------------------------ birinə ziddir: ruh insanidir, yüksəkdir, bədən isə yalnız aşağı və ruha düşmən olan materiyadır. Aristotelin təsəvvüründə insan bu dünyaya təbiətlə vəhdətdə, onunla daxilən bağlı olan vücud kimi gəlir və vahid üzvi təbiətin inkişafı prosesində cismani-mənəvi təkamül yolu ilə irəliləyir. Aristotelə görə insanı ruhu, təfəkkürü, yaddaşı, dərk edilmiş iradəsi və incəsənətə meyli fərqləndirir. Aristotel insanı ictimai heyvan sayır. İnsan özünə cəmiyyət və dövlət yaradıb, orada yaşayır. Lamerti: “insan maşındır”- fikrindədir. Hobbs insanı “zəkaya malik heyvan” hesab edir. C.Lokkun fikrincə, insan “mənəvi və ictimai heyvandır”. Holbaxa (1723-1789) görə, “insan özünü mühafizəyə və səadətə səy edəndir”. Fransız materialistlərinin fikrincə, “insan yalnız duyğu məcmusudur”. Helvetsi (1715-1771) göstərir ki, “fiziki həssaslıq insanın özüdür, insan nədirsə, onun hamısının mənbəyidir”. Hegelə görə insan cəmiyyəti, bəşəriyyət əsil ”ruh səltənətidir”. Feyerbax (1804-1872) inanır ki, insanın həqiqi varlığı onun məhəbbətidir, qarşılıqlı münasibətidir, işidir, əməlidir. Fransız materialistləri insanın həqiqi varlığını əsasını hissi həzz təşkil edən zövqdə görürdülər [71, s.175]. Bizim fikrimizcə, İnsan təbiətin alt sistemi olmaqla, təbii resursları maddi və mənəvi sərvətlərə çevirən böyük, mürəkkəb, dinamik, idarəediləbilən, təbiət tərəfindən müəyyən bir məqsədə doğru yönəldilən fiziki, bioloji, sosial, ehtimallı, dövri (dönərli), qeyri-xətti, mükəmməl, etibarlı, açıq, özü-özünü tənzimləyən, öyrədən, təşkil edən, təkmilləşdirən inteqrasiya edilmiş fəal bir sistemdir [89, s.22-23]. Yüklə 84,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|