Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilmişdir. B a k I 1
Yüklə 84,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
. İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------14------------------------------------ Albert Eynşteyn (almanca Albert Einstein) nəzəriyyəçi fizik, müasir fizika nəzəriyyəsinin yaradıcılarından biri, Nobel mükafatı laureatı, siyasi xadim, humanist insan, 20-dən çox aparıcı universitetlərin fəxri doktoru, çoxlu sayda Elmlər Akademiyasının üzvü. Bizim anlamımızda, zaman bir fəlsəfi kateqoriya olaraq mənsəbindən mənbəyinə doğru can atan çay yatağına bənzəyir. Yəni, zaman bir tərəfdən formadır - tərsinə də olsa, axar su dolu çay yatağıdır, digər tərəfdən isə prosesi - axını ifadə edir. Zamanın birinci aspekti fəlsəfi, ikinci aspekti isə fiziki mahiyyət daşıyır. Bununla yanaşı, informasiyanın antipodu olan qeyri-müəyyənlik problem mühiti olaraq, həm də gerçəklik məkanı kimi çıxış etdiyindən, qeyri-müəyyənliyin məkan xassəsinin olduğu da aydınlaşır. Bu da bir daha göstərir ki, informasiyanın zaman xassəsi mövcuddur. Digər tərəfdən isə, . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------15------------------------------------ informasiya mahiyyətcə, inkar edilən qeyri-müəyyənlikdir. Deməli, zaman - inkar edilən məkandır. Bu məntiqlə məkan da – inkar edilən zamandır. Yəni, zaman məkanın, məkan isə zamanın törəməsidir. Zaman – kanaldır (Canalis - latınca, boru, nov deməkdir [7, s.244]). Çünki kanal onda baş verən dəyişikliyin məzmununa laqeyddir. Bütün dəyişikliklər, yəni hər cür hərəkət bu kanalda baş verir. Lakin kanal olaraq zamanın əsas xüsusiyyəti odur ki, bu kanaldakıların hərəkəti yalnız geriyə sürüşmədən ibarətdir. Bu baxımdan bütövlükdə Kainat mahiyyətcə həm də zamandır. Kainat məhz zaman olduğu üçün məkandır. Zaman kanal olmaq etibarı ilə çoxnaqillidir. Burada naqillərarası assosiativ keçidlər, dizyunktiv düyünlər və radial şaxələnmələr mövcuddur. Odur ki, zaman ən müxtəlif hərəkətlərin baş verməsini mümkün edə bilir. Kanal həm də mahiyyətcə təsir ötürücüsüdür. Deməli, zaman həm də təsir ötürücüsüdür. Ötürücüdürsə, zaman dildir. Dildirsə, zaman informasiya ötürücüsüdür. İnformasiya ötürücüsüdürsə, zaman qeyri-müəyyənlik daşıyıcısıdır. Daşıyıcıdırsa, zamanın məkan olmaq xassəsi vardır. Odur ki, gerçəklik tədricən, ardıcıl, ziddiyyətli dərk edilir. Beləliklə, fəlsəfi mənada, zamanın sürəti ilə zamandakıların sürətini eyniləşdirmək və ya qarışıq salmaq yolverilməzdir. Mövcud təsəvvürlərə görə, İnsan nə yaratmışdırsa, hamısı onun şüurlu fəaliyyətinin məhsuludur və bu səbəbdən də ta qədimlərdən şüur ilahiləşdirilib, mütləqləşdirilib. Şüura “ruh”, “mənəvi varlıq”, bədəndən . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------16------------------------------------ kənarda mövcud olan “gözəgörünməz qüvvə” kimi baxan ibtidai insan ona sitayiş etmişdir [71, s.150]. Fəlsəfi ədəbiyyatda şüura materiyanın - insan beyninin xassəsi, gerçəkliyin ancaq insana məxsus məqsədli inikası kimi baxılır. Lakin artıq heç kimə sirr deyil ki, süni intellekt yaratmaq mümkündür. Bu, şüurun tədricən insandan alətə keçidi demək deyilmi? Axı şüur həm də davranışın keyfiyyət göstəricisidir! Bu halda yüksək davranış nümunəsi nümayiş etdirə biləcək texnikaya şüursuz demək nə dərəcədə məqbul sayıla bilər? Bizim fikrimizcə, şüur fenomeni insan beyninin bir informasiya sistemi olmaqla kəmiyyət dəyişmələrinin keyfiyyət dəyişməsinə keçməsi hadisəsinin birbaşa məhsuludur. Çünki informasiya sistemində toplanan informasiyanın miqdarı müəyyən həddi keçdikdə informasiya sistemi tamamilə yeni keyfiyyətlər nümayiş etdirmək qabiliyyəti qazana bilir. Belə ki, yaddaş yalnız müəyyən tezaurus səviyyəsinə çatdıqda yaradıcılıq imkanı yaranır [89, s.120]. İNSANIN BAŞ MİSSİYASI Təbiət insanı çoxalabilən, lakin “sökülüb-yığıla” bilməyən şəkildə yaratmışdır. Bu sonuncu onun ən zəif yeridir. Odur ki, təbiət öz səhvini düzəltməyi İnsanın özünə həvalə etmiş, ona şüur verib, alət düzəltmək qabiliyyəti vermişdir. Alətin əsas fərqləndirici cəhəti və üstünlüyü onun modul prinsipində qurulanlığı, başqa sözlə, sökülüb-yığılanlığı, təyinatı isə gücləndirici olmasıdır. Ən sadə alət üç elementin – funksional . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------17------------------------------------ elementin, ötürücünün və birləşdiricinin inteqrasiyası olan ağac saplı daş baltadırsa, ən mürəkkəb alət də çoxformalı dünyagörüşüdür. Elm – dünyagörüşü formalarından biri olmaqla, həmin “alət”in ən vacib və ən aktiv elementidir. İnsan sivilizasiyasının inkişaf tarixi primitiv alətlərin (həmçinin, silahların) meydana çıxmasından ta nəhəng yaşayış məkanlarına – binalara, şəhərlərə, dövlətlərə və sairəyədək olan süni yaşayış mühitinin yaradılması və təkmilləşdirilməsi ilə sıx bağlıdır. Təbiətin dəyişdirilməsi yolu ilə süni ətraf mühitin formalaşdırılması prosesi bu və ya digər problemin, məsələn, böyük fiziki qüvvə və ya yüksək sürətlə hərəkət etmək tələb edilən hallarda meydana çıxan insan orqanizminin bioloji məhdudluqları ilə bağlı olan problemlərin tam və ya qismən həlli üçün nəzərdə tutulan obyektlərin - alətlərin, binaların, nəqliyyat vasitələrinin və s. yaradılmasından başlamışdır. Mexaniki ləvazimatları və mühəndis qurğularını insan öz orqanizminin mexaniki imkanlarını genişləndirmək üçün yaratmışdır. Əmək alətləri və silahlar insan əllərinin funksiyalarını genişləndirirsə, binalar, tikililər, paltar və s. də orqanizmin, o cümlədən, dərinin müdafiə qabiliyyətini artırır, skelet və əzələlərin möhkəmliyini tamamlayır, həmçinin süni və təbii nəqliyyat vasitələri isə orqanizmin yerdəyişmə funksiyasını gücləndirir, ayaqların imkanlarını genişləndirir. Yaradılmışların istifadəyə münasibliyinin artırılıb maksimuma çatdırılması üçün onları mümkün qədər hərəkətli (mobil), yüngül və erqonomik düzəltmişlər. Sonra həmin qurğular tədricən orqanizmə calaq edilir: Yüklə 84,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|