hallarda balans ehtiyatlarının tərkibində pula çevrilə
bilməyən və çətin satılan ehtiyatlar da daxil olur. Bundan
əlavə ehtiyatlann müəyyən hissəsi ola bilər ki, pula çevrilə
bilən olar, lakin müəssisənin bu günkü fəaliyyəti üçün lazım
olmaya bilər.
Ödəmənin ümumi əmsalının faktiki və normal
səviyyəsi arasındakı asılılığın nəzərdən keçirilməsi mühüm
əhəmiyyət kəsb edir. Bunun üçün aşağıdakı işarələnməni
qəbul edirik:
Mf - müəssisənin balansında qeyd edilən faktiki
ehtiyatlar (gələcək dövr xərclərindən başqa);
Mp - çətin satılan və pula
çevrilə bilməyən ehtiyatlar;
Mı - pula çevrilə bilən, lakin müəssisənin konkret
fəaliyyət sferasında lazım olmayan
ehtiyatlar;
Dt, - ümidsiz borclar çıxılmaqla il ərzində ödənilə
bilən
debitor borclar;
- pul vəsaitləri və qısamüddətli maliyyə
qoyuluşları;
müəssisənin qısamüddətli borcları;
Kf - ödəmənin faktiki ümumi əmsalı;
K„- ödəmənin normal ümumi əmsalı.
Bu əmsallar aşağıdakı kimi hesablanır:
------ F ----------- >
(
2
.
1
)
24
Ä
:„
=
(2
.2
)
Müəssisə
0 halda ödəniş
qabiliyyətli hesab edilir ki,
Kj-
olsun. Yəni
Mf-M, + D, + D^ >Mf~Mı+B,j (2.3)
buradan
D b - ^ D q - M p - ^ Mı
(2.4)
Sonuncu formula onu göstərir ki, müəssisəni o zaman
ödəməqabiliyyətli hesab etmək olar ki, əgər debitor borcları,
pul vəsaitləri və qısamüddətli maliyyə qo)mluşları, habelə
pula çevrilə bilən ehtiyatlar cemindən çətin satılan və pula
çevrilə bilməyən ehtiyatlan çıxdıqdan sonra yerdə qalan
məbləğ müəssisənin qısamüddətli borclarından çox və ya
ona bərabər olsun. Göstərilən metodika üzrə müəssisənin
ödəmə qabiliyyətini qiymətləndirmək üçün aşağıdakı cədvəl
melumatlarından istifadə edirik (Cədvəl 2.2). Cədvəldə
göstərilən
rəqəmlər
baxılan
dövrün
axına
olan
məlumatlandır.
25
Cədvəl 2.2
Ödəmə qabiliyyətinin
qiymətləndirilməsi
№
G ö s t ə r i c i l ə r
Ölçü
vahidi
Göstəricilərin
səviyyəsi
1.
Gələcək dövmn xərcləri daxil olmamaqla
faktiki ehtiyatların dəyəri (Mf)
min man
965
2.
Pula çevrilə bilməyən və çətin satılan ehtiyatlar
(M,)
200
3.
Pula çevrilə bilən artıq ehtiyatlar (M„*)
78
4.
Ümidsiz borclar çıxılmaqla debitor bordan
m
2500
5.
Pul vəsaitləri \'ə qısamüddətli maliyyə
qoyuluşları
(A,)
84
6.
Müəssisənin qısamüddətli bordan (5„)
1363
7.
Borcu ödəmənin faktiki ümumi əmsalı (/Q
-
2,457
8.
Borcu ödəmənin normal ümumi əmsalı (AT„)
-
1,651
Cədvəldən göründüyü kimi, hesablanan əmsalın
faktiki səviyyəsi normal səviyyədən xeyli
3mksəkdir. Buna
görə də müəssisənin bu vəziyyətini nonnal hal hesab etmək
olar. Lakin bununla yanaşı müəssisənin balansında müəyyən
dəyişikliklər baş verərsə, hər iki göstəricinin səviyyəsi
deyişə bilər. Bu zaman araşdırmalann daha da
dərinləşdirilməsi lazım gəlir.
2.2.
Mövzuya aid praktiki məsələlər və
işgüzar situasiyalar
MƏSƏLƏ 2.2.1.
İlkin verilənlər:
Hesabat ilinin sonuna müəssisə aşağıdakı balans
məlumatlarına malikdir:
26