Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
Afaq Yusifli İshaqlı 376 dünyəvi səadət haqqındakı arzulardan, sevinc, şadlıq duyğularından, hər cür əsarətə qarşı etirazdan əl çəkməyə məcbur etdi. İnsan özünün gücsüzlüyünə, həyatın mənasızlığına, dünyanın dərkedilməzliyinə inandı, axirət düşüncələri qarşısında sarsıldı. Tamaşaçının, xalq kütlələrinin dünyagörüşündə, baxışlarında, həyatında əmələ gələn bu dəyişiklik Lope de Veqanın şən, nikbin, oynaq, günəşli, döyüşkən, insan qüdrətinə himn yaradan dramaturgiyasını istəmədi, ona yadlaşdı. Belə bir dövrdə Kalderonun ecazkar barokko dramaturgiyası meydana çıxdı. O, müasirlərini riqqətə gətirən, onların qəlbini və ruhunu oxşayan yeni bir teatr yaratdı. Kalderon Lope de Veqa qədər yüksək istedad sahibi deyildir, onun əsərlərində realist sənətin nailiyyətləri azalır. Lakin o öz dramaturgiya sənəti ilə elə simlərə toxunur, elə havalar çalır ki, müasirlərini həyəcana və riqqətə gətirir. Kalderonun əsərlərində nadir bir şeiriyyətlə bəd- binlik, ümidsizlik, kədər fəlsəfəsi tərənnüm olunur. Həyatı ancaq ani bir yuxu, həyatla ölüm arasındakı məsafəni ancaq bir addım sayan, hər şeyin məhvə, heç olmağa məhkum olduğunu göstərən sənətkar insanın iztirab çəkmək və itaət göstərməkdən başqa bir əlacı, çıxış yolu olmadığını irəli sürür. Lakin onu belə nəticəyə gətirib çıxaran zaman və mühit idi. Ancaq amansız bir mühit onun şadlıq, sevgi, etiraz səsini boğmuş, ona gülməyi, sevinməyi, mübarizə etməyi unutdurmuşdur. Kalderonun xidməti isə ondadır ki, dövrün ümumi bədbinlik, küskünlük, ümidsizlik əhval-ruhiyyəsini özünə məxsus incə, orijinal bir sənətkarlıqla əks etdirmişdir. Don Pedro Kalderon de la Barka Enao de la Barreda- Rianyo 1600-cü il yanvarın 17-də Madriddə zadəgan ailəsində doğulmuşdur. İlk təhsilini Madriddə yezuit kollecində alır, sonra Alkana-de-Enares və Salamanka universitetlərində oxuyur. Həyatının ilk çağlarında bir hərbçi XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 377 kimi tanınan Kalderon İtaliya və Flandriya hərbi səfərlərində iştirak edir. Sant-Yaqo yezuit ordeninin cəngavəri olur, Kataloniyada qiyamın yatırılmasında igidlik göstərir. Bir neçə dəfə dueldə döyüşmüş, bir keşişin təmtəraqlı moizəsinə güldüyü üçün həbsxanaya salınmışdır. Həyatının ikinci yarısını o, kilsəyə xidmətdə keçirir. 1651-ci ildə keşiş rütbəsi alan Kalderon 1653-cü ildə Toledoda kral kapellanı vəzifəsinə irəli çəkilir, 1666-cı ildə isə müqəddəs Pyotr kilsəsinin baş keşişi olur. Kalderon çox yaşamış və 1681-ci ildə 81 yaşında vəfat etmişdir. Kalderon ilk komediyasını mənzum formada 1622- 1625-ci illərdə yazmışdır. Lakin 1622-ci ildə müqəddəs İsidor bayramı münasibətilə şairlərin yarışında iştirakı ona ilk uğurlar gətirmişdir. Lope de Veqa gənc şairi öz tərifi ilə yaradıcılığa həvəsləndirmişdir. Lope de Veqanın öldüyü vaxtdan, yəni 1635-ci ildən ona saray dramaturqu rütbəsi verilir. Kalderon bir tərəfdən saray üçün pyeslər, musiqili komediyalar, o biri tərəfdən Madrid şəhər hakimlərinin sifarişi ilə bir pərdəli dini dramlar – autos sakramentales yazır. Ədibin irsi yüz iyirmi pyes, səksən autos sakramentales və iyirmi intermediyadan ibarətdir. Kalderonun komediyaları oynaq şeiriyyəti, məzmun tutumu ilə seçilir, fikirlərinin gərginliyi ilə diqqəti cəlb edir. Onun dramlarındakı fəlsəfi lirizm ispan poeziyasında əlçatmaz bir zirvə olaraq qalır. Yaradıcılığının ilk çağlarında o, Lope de Veqa ənə- nələrinə sadiq qalır, ondan öyrənir, onun yolu ilə gedərək nikbin, şən komediyalar yaradır. "Gözəgörünməz qadın", "Salamea alkaldı" və başqa əsərləri buna misal ola bilər. Axırıncı komediya məzmunu, süjeti baxımından Lope de Veqanın "Fuente Ovexuna"sını xatırladır. Kənddə alkald /hakim/ seçilən bir kəndli onun qızı İsabelanı ləkələdiyi üçün Afaq Yusifli İshaqlı 378 kral ordusunun kapitanını mühakimə və edam edir. Komediyadakı bu cəsarətli, döyüşkən ruh A.İ.Gertsenin diqqətini cəlb etmiş və o yazmışdır: "Əgər onda belə bir qanunçuluq anlayışı vardırsa, ispan plebeyi böyükdür." Kalderonun bu tipli ilk pyesləri Lope de Veqanı xatırladır, onun əsərləri kimi qarşılanır. Halbuki Kalderonun bir dramaturq kimi simasının müəyyənləşdirən bu əsərlər olmamışdır. Qüdrətli barokko şairi kimi onun əsl siması fəlsəfi dramlarında, dini pyeslərində üzə çıxır. Kalderonun "Valtasarın məclisi", "Müqəddəs Patrik məhşəri", "Xaça tapınma", "Dəyanətli prins", "Həyat bir yuxudur", "Sehrkar əfsunçu" və başqa əsərləri bir dramaturq kimi onun orijinal keyfiyyətlərini daha dəqiq əks etdirir. Kalderon bu dramlarda öz həyat fəlsəfəsini şərh edir, dramaturqun qüdrətli istedad sahibi olduğunu etiraf etməklə, biz onun baxışlarını qəbul edə bilmərik, bu baxış və görüşlər müasir oxucu üçün yad və müəyyən mənada anlaşılmazdır. "XAÇA SƏCDƏ ETMƏ" /1620/. Kalderonun fanatik dindarlığı, gənc yaşlarında yazdığı "Xaça səcdə etmə" dramında aydınca hiss olunur. Bəzi hallarda drama- turqun qəhrəmanlarının xarakterlərində dindarlıq insani qüsurla vəhdətdə göstərilir, düşündürür və qəzəbləndirir. Barokko üslubi cərəyanına mənsub olan bir sənətkar kimi o da dəhşətli səhnələrin təsvirinə meyl edir. Ədibin "Xaça səcdə etmə" əsərində də vəziyyət belədir. Dramın qəhrəmanı Eysebio adlı atası-anası naməlum bir gəncdir. Onu meşədə xaçın altında tapıb kəndə gətirirlər, burada böyüdüb tərbiyə edirlər. Onun sinəsini qırmızı xaç nişanı bəzəyir. Xaç həmişə ona kömək edir, çətinliklərdə dadına çatır. Gənc xaçın bu sirli, sehrli gücü qarşısında heyran qalıb ona səcdə edir. Eysebio Yuliya adlı bir qızı sevir, onunla evlənmək Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|