Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 367 hələ sevmək, kiminsə həsrətini çəkmək meylində deyildir. Özü kimi nəcib kəndli qızı olan Paskuala ilə söhbətində onun meylləri, istəkləri, nədən zövq aldığı yaxşı məlum olur. "Səhər tezdən durub ocaqda bir tikə donuz əti qızardıb kökə ilə ləzzətlə yemək, anamdan xəlvəti küpdəki çaxırı bir qurtum azaltmaq mənə hər şeydən xoş gəlir. Günorta çağı qazanda bir tikə ətlə kələmin köpüklənə-köpüklənə, pıqqa- pıqla oynamasını görmək, vallah, daha yaxşıdır. Ya da bərk acanda, işdən yorulub əldən düşəndə şiş qarınlı badımcanla yağlı donuz ətinə toy tutmaqdan ləzzətli nə ola bilər..." O da rəfiqəsi Paskuala kimi bütün oğlanları, kişiləri yalançı fırıldaqçı sayır. Laurensiya artıq böyümüş, gözəlləşmişdir. Kənd cavanlarından çoxu ona meyl göstərir, məhəbbətini qazanmağa çalışırlar. O, komandorun da diqqətini cəlb etmişdir. Fernan Qomes onu ələ keçirmək üçün Ortunyo, Flores kimi miyançı nökərlərini işə salır. Qıza bəxşişlər göndərir, kəmər, baş darağı, boyunbağı verir. Lakin iş baş tutmayanda hədələməyə keçirlər. Laurensiya inamla bildirir ki, "daha gecdir, lap gec! Gücləri çatmaz ki, Fernando ilə mənim aramda əlaqə yaratsınlar... Nə qədər axmaq cücə olsam belə məni aldadıb yemək o qədər də asan deyil." İlk görüşlərdən birində Laurensiya ilə Paskuala arasında komandorla əlaqədar, ona münasibət, onun qadınlara münasibəti haqqında maraqlı, təbii söhbət edilir. Qızlar bir-birilə məzələnir, atmacalar atır, bir-birinin hislərini yoxlayır. Rəfiqəsi Laurensiyanın komandora meyli olub- olmadığını yoxlamağa çalışır. Laurensiya "Kaş o bir daha qayıtmayaydı" deyə danışanda Paskuala "Bəlkə deyəsən ki, ondan ayrıldığına görə ağır sıxıntılar səni üzəcək?... Aman allah, görürsənmi necə də məğrurdur. Beləsini görəndə qəlbin başlayır yağ kimi əriməyə", deyə kəşfiyyat aparır, yoxlayır, gülür, narahat olur. O, Laurensiyanın komandorun Afaq Yusifli İshaqlı 368 pəncəsindən qurtara biləcəyinə inanmır, belə bir işi möcüzə sayır. Laurensiya isə qətiyyətlə bildirir: "Mən bu biabırçılığa dözə bilmərəm! Şəhərdəki saysız-hesabsız gözəllər komandora inandıqları üçün şərəfsiz qalıblar." Kəndli qızların bu narahat söhbəti Menqo, Barrildo, Frondaso kimi kəndli gənclərin gəlişi ilə daha dərin və fəlsəfi istiqamət alır. Gənclər sevgi haqqında mübahisə edirlər. Sevginin nədən ibarət olması, ümumiyyətlə, sevginin olub-olmaması ətrafında danışırlar. Bu mübahisə, bu söhbət kənddə yaranmış vəziyyətlə də, qızların əvvəlki söhbəti ilə də sıx surətdə bağlıdır. Laurensiya hələ Paskuala ilə söhbətində sevdiklərini, məhəbbət odunda qovrulduqlarını söyləyən yaramazlardan, onların yalnız bir dərdi olmasından, qızları aldadıb atmalarından danışırdı. Yağlı donuz ətinə toy tutmağı bu işdən üstün tutduğunu söyləyirdi. Gənclərin gəlişi ilə söhbət yeni istiqamət alır. Konkret gerçəklik eybəcərlik dairəsindən çıxır, ümumi fəlsəfi məzmun alır. Lope de Veqa kəndli gənclərin sadə, təbii danışığı ilə sevgiyə müxtəlif fəlsəfi məktəblərin münasibətini aydınlaşdırır. Pyesin ən maraqlı, yadda qalan surətlərindən biri olan Menqo sevginin olduğunu inkar edir. Daha çox müəllif mövqeyini ifadə edən Barrildo isə əksinə dünyanın varlığını sevgi ilə əlaqələndirir. Barrildoya görə, "sevgi olmasaydı, dünya özü də olmazdı". Məlumdur ki, sevgiyə yeni fəlsəfi münasibət Lukretsi Karın "Şeylərin təbiəti haqqında" əsərində parlaq bir tərzdə əks etdirilmişdir. Lope de Veqa da Lukretsinin əsərindən bu məsələni yaxşı bilir. Kəndli Barrildo isə Lukretsini bilməsə də, filosof olma- sa da, bu məsələyə əsl filosof kimi yanaşır, sağlam məntiq və düşüncə nümayiş etdirir. Menqo onunla razılaşa bilmir. "Mən filosofluq etmək niyyətində deyiləm, mən yaxşı yazı-pozu bacarsaydım, bu qarşısı alınmaz təbiət qüvvəsindən, çəkişmələrdən bol-bol XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 369 danışardım. Görərdik ki, nifaqdan, didişmələrdən göz açmaq olmur. Bədənimiz şirəni, qəzəbi, qüssəni də ondan alır. Daha burda nə sevgi, nə məhəbbət tapmaq olar, özü də saf olsun?..." Laurensiya müəyyən mənada Menqo ilə razılaşır, "deyəsən axı indiki zamanda vallah, çox yerdə, çox ağıllı deyilib" sözləri ilə ona sanki tərəfdar çıxır. Lakin qızlar daha çox Barrildoya tərəfdar çıxırlar, Paskuala Menqo ilə qətiyyən razılaşmır, onun düz demədiyini söyləyir. "Bax gör kişi qadını, heyvan həmcinsini necə sevir, bir-birinin qayğısına necə qalır." Barrildonun məhəbbəti varlığın əsasını təşkil edən bir harmoniya və ahəngdarlıq kimi götürməsi onun düşüncələrinin XVII əsr alman filosofu Leybnitsin dünya ahəngdarlığı ideyası ilə nə qədər yaxından səsləşdiyini aşkar nəzərə çatdırır. Ancaq yenidən mübahisəyə qoşulan Menqo məhəbbəti indi də xudbin bir hiss, özünü sevmək kimi izah edir. İnsanın təbii özünüqoruma duyğuları özünə qarşı sevgidən irəli gəldiyi kimi, özgəsinə məhəbbət özü də özünə məhəbbətin xüsusi bir formasıdır. Bir halda ki, sevginin predmeti, obyekti insana ləzzət, zövq verir, demək, burada da insan daha çox özünü düşünür, özünü sevir. Menqonun bu düşüncələri "ağıllı eqoizm" təbliğatçısı Helvetsini, onun "İnsan haqqında", "Ağıl haqqında" əsərlərini yada salır. Diqqətlə yanaşsaq, Fuente Ovexuna kəndinin cavanlarının irəli sürdüyü fikirlər antik dövrdə təşəkkül tapmış, İntibah dövrünün humanistləri və XVIII əsr maarifçiləri tərəfindən mübahisə və müzakirə predmetinə çevrilmişdir. Filosoflar xristian dininin tərki-dünyalıq fəlsəfəsinə feodal ideologiyasına qarşı çıxaraq "ağıllı xudbinlik və həzz fəlsəfəsi"ni müdafiə edirdilər. Bu baxımdan inkvizisiyanın qəddar özbaşınalığı dövründə Lope de Veqanın həmin fikirləri səhnədə yenidən diriltməsi heyranedici bir cəsarət kimi qiymətləndirilməlidir. Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|