Case-law guide on Article of Protocole No. Aze
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- F. ...deputat vəzifəsinin icrasına qədər
1 SAYLI
P ROTOKOLUN 3- CÜ MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT –
A ZAD SEÇKI HÜQUQU
76. Rusiya Kommunist Partiyası və başqaları Rusiyaya qarşı məhkəmə işində Məhkəmə belə bir məsələni araşdırdı ki,hətta bilərəkdən manipulyasiya hallarının baş verməsinin sübutları olmasa belə, 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi əsasında dövlət onun nəzarətində olan kütləvi informasiya vasitələrində işıqlandırmanın obyektiv və "azad seçki" ruhuna uyğun olmasını təmin etməkdən ibarət pozitiv öhdəlik daşıyırmı? O, bu qənaətə gəldi ki, seçkilərlə bağlı hüquqi müdafiə vasitələri sisteminin mövcudluğu dövlətin prosessual xarakterli pozitiv öhdəliyini yerinə yetirmiş hesab edilməsi üçün kifayətdir. Bu öhdəliyin substantiv (maddi hüquqi) aspektinə və dövlətin audiovizual medianın neytrallığını təmin etməyə borclu olduğu barədə iddiaya gəlincə, o hesab etdi ki, müxalif partiyaların və namizədlərin müəyyən qədər televiziya efirinə çıxmasını və medianın redaksiya müstəqilliyini və neytrallığını təmin etmək üçün müəyyən addımlar atılmışdı. Bu tədbirlər, ola bilsin ki, faktiki bərabərliyi təmin etmirdi, amma hesab etmək olmazdı ki, dövlət bu sahədə pozitiv öhdəliklərini 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin pozuntusunu təşkil edəcək dərəcədə yerinə yetirməyib. 77. Nəhayət,
məhkəmə işində ərizəçi şikayət etmişdi ki, siyasi partiyalardan fərqli olaraq müstəqil namizəd qismində onun seçki ilə bağlı çıxışları Türkiyə radio və televiziyasında ümummilli miqyasda yayımlanmayıb. Məhkəmə hesab etdi ki, siyasi partiyalardan fərqli olaraq müstəqil namizəd qismində ərizəçi öz çıxışını yalnız namizədliyini irəli sürdüyü dairədəki seçicilərə ünvanlamalı idi. Bundan əlavə, onun seçki təşviqatının bütün digər metodlarından istifadə etməsinə maneə yaradılmamışdı və həmin metodlar müvafiq dövrdə heç bir partiya ilə bağlılığı olmayan bütün müstəqil namizədlər üçün əlçatan idi. Məhkəmə bu qənaətə gəldi ki,1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi pozulmayıb.
78. 1984-cü ildə Komissiya işlərdən birində bildirdi ki, şəxsin seçkidə namizəd qismində iştirak hüququnun təmin edilməsi yetərli deyil və xalq tərəfindən seçildiyi halda o həm də parlamentdə deputat yerinə sahib olmaq hüququna malikdir. Başqa cür düşünmək seçkidə namizəd qismində iştirak hüququnu mənasız etmiş olardı (
, Komissiyanın qərarı). Lakin həmin işdə o hesab etdi ki, seçilmiş parlament üzvünün artıq xarici ölkənin qanunverici orqanının üzvü olması səbəbindən deputat yerini tuta bilməməsi 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinə uyğun olan məhdudiyyətdir. 79. Türkiyəyə qarşı qaldırılmış üç işdə Məhkəmə siyasi partiyaların ləğv edilməsinin həmin partiyalara mənsub olan parlament üzvləri üçün nəticələrini araşdırdı. Sadak və başqaları Türkiyəyə qarşı (№ 2) məhkəmə işində siyasi partiya dövlətin ərazi bütövlüyünü və vahidliyini pozan hərəkətlərinə görə ləğv edilmişdi. Həmin partiyaya mənsub olan parlament üzvləri avtomatik olaraq deputat yerlərini itirmişdilər. Məhkəmə hesab etdi ki, müxalifətçiparlament üzvünün ifadə azadlığına müdaxilə xüsusilə ciddi nəzarət tələb edir. Ərizəçilərin parlamentdəki yerlərini itirmələri bu və ya digər siyasi fəaliyyətlərdə şəxsən iştirak etmələrindən asılı olmayaraq avtomatik surətdə baş vermişdi. Beləliklə, bu, həddən artıq sərt tədbir idi və qarşıya qoyulan qanuni məqsədə mütənasib deyildi. 80.
məhkəmə işində mənsub olduğu partiyanın yekun qərarla ləğv edilməsi ilə əlaqədar olaraq ərizəçinin siyasi hüquqlarına müvəqqəti məhdudiyyətlər qoyulmuşdu. Məhkəmə hesab etdi ki, bu tədbirlərin məqsədi Türkiyənin siyasi rejiminin dünyəvi xarakterini qoruyub saxlamaqdır və dünyəvilik prinsipinin Türkiyənin siyasi rejimi üçün mühümlüyünü nəzərə alaraq müəyyən etdi ki, görülmüş tədbir iğtişaşın qarşısını almaqdan və digər şəxslərin hüquq və azadlıqlarını qorumaqdan ibarət qanuni məqsədlər daşıyırdı. Bununla belə, həmin sanksiyanın mütənasibliyinə gəlincə, siyasi partiyanın ləğvinə dair qüvvədə olan konstitusiya normalarının tətbiq dairəsi olduqca geniş idi. Partiya üzvlərinin bütün hərəkətləri və çıxışları partiyanın adına yazıla və partiya konstitusiyaya zidd 23
1 SAYLI
P ROTOKOLUN 3- CÜ MADDƏSI ÜZRƏ TƏLIMAT –
A ZAD SEÇKI HÜQUQU
fəaliyyətlərdə təqsirkar sayıla bilərdi ki, bununla da onun ləğvi barəsində qərar çıxarıla bilərdi. Hüquqa zidd hesab edilmiş fəaliyyətlərdə partiya üzvlərinin iştirak dərəcəsi nəzərə alınmır və bu əsasda onlar arasında fərq qoyulmurdu. Bundan əlavə, ərizəçi ilə müqayisə edilə bilən vəziyyətdə olan müəyyən partiya üzvləri, xüsusən partiyanın sədri və sədr müavini cəzalandırılmamışdılar. Müvafiq olaraq, Məhkəmə bu qənaətə gəldi ki, sanksiya mütənasib deyildi və 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi pozulmuşdu. 81. Eyni partiyadan olan və deputat yerini itirən digər parlament üzvünə aid başqa bir işdə Məhkəmə yenə də 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin pozulduğunu müəyyən etdi, amma onu da məmnunluqla qeyd etdi ki, konstitusiyaya parlament üzvlərinin statusunu gücləndirən dəyişiklik edilib və güman ki, bununla da bu cür əsaslara görə parlament üzvlərinin deputatlıqdan məhrum edilməsi halları az-az baş verəcək ( Sobacı Türkiyəyə qarşı ).
82. Likurezos Yunanıstana qarşı məhkəmə işində Məhkəmə peşə fəaliyyəti ilə məşğul olanların parlament üzvü ola bilməməsi barədə yeni müddəanın seçkilərdən qabaq elan edilmədiyini və həm öncə deputat seçilmiş olan ərizəçi, həm də ona səs verənlər üçün gözlənilməz olduğunu müəyyən etdi. O hesab etdi ki, ərizəçinin statusunu 2003-cü ildə qüvvəyə minmiş yeni konstitusiya maddəsi əsasında qiymətləndirməklə və həmin tarixdən əvvəl deputat seçilmiş olan ərizəçinin parlamentə tamamilə qanuni şəkildə seçildiyini nəzərə almamaqla hakim ərizəçini deputat yerindən məhrum etmiş və onun seçicilərini dörd il ərzində onları təmsil etməsi üçün azad və demokratik şəkildə seçdikləri namizədlərindən məhrum etmiş, bununla qanuni gözlənti prinsipinə məhəl qoymamışdı. Analoji olaraq, Pasxalidis, Kutmeridis və Zaxarakis Yunanıstana qarşı məhkəmə işində Məhkəmə müəyyən etdi ki, seçkilərdən sonra gözlənilmədən səslərin sayının hesablanması ilə bağlı presedent hüququndan geri çəkilmə və bunun nəticəsində parlamentə seçilmiş bir neçə üzvün deputatlıqdan məhrum olması 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsinin pozulmasına səbəb olub. 83.
Paunoviç və Milivoyeviç Serbiyaya qarşı məhkəmə işində Məhkəmə siyasi partiyaların istifadə etdiyi tarixi göstərilməyən məktubların imzalanması praktikası ilə bağlı qərar çıxardı, partiyanın parlamentə seçilmiş üzvləri deputat fəaliyyətinə başlamazdan əvvəl bu cür məktubları imzalamalı idilər ki, bununla da partiya öz üzvlərini istənilən vaxt onların iradəsi əleyhinə deputatlıqdan kənarlaşdıra bilərdi. Məhkəmə ilk növbədə bu mövqeyini bildirdi ki, hətta deputatlıqdan istefa məktubu partiya tərəfindən təqdim edilmiş olsa belə, parlament üzvünü deputatlıqdan məhrum etmək hüququna yalnız parlament malikdir. Beləliklə, parlament üzvünün istefasının qəbul edilərək deputatlıqdan məhrum edilməsi dövlət tərəfindən həyata keçirilir. Buna görə də, deputat yerini itirmiş parlament üzvünün şikayət ərizəsi şəxs meyarına görə (ratione personae) qəbul edilən hesab olundu. Daha sonra Məhkəmə müəyyən etdi ki, etiraz edilən praktika daxili qanunvericiliyə ziddir, belə ki, qanunvericilik deputatlıqdan istefa üçün parlament üzvünün şəxsən müraciət etməsini tələb edirdi. Beləliklə, 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi pozulmuşdu. Okketto İtaliyaya qarşı
məhkəmə işi (qərardad) şəxsin Avropa Parlamentindəki yerindən imtina etməsi ilə əlaqədar idi. Mənsub olduğu siyasi hərəkatın həmtəsisçisi ilə razılaşmanın nəticəsi olaraq deputat yerindən imtina etdiyi barədə sənədi imzaladıqdan sonra ərizəçi fikrini dəyişmişdi. Lakin həmin deputat yeri siyahıdakı növbəti namizəd tərəfindən artıq tutulmuşdu. Məhkəmə müəyyən etdi ki, seçkidən sonra namizəd qanunverici orqanda deputat yeri tutmaq hüququna malikdir, amma bu onun öhdəliyi deyil. İstənilən namizədseçilərək sahib olduğu deputat yerindən imtina edə bilər və bu imtinanın qeydə alınması barədə qərar ümumi seçki hüququ prinsipinə zidd sayılmır. O əlavə etdi ki, ərizəçinin istefa qərarını geri götürməsini qəbul etməkdən imtina edilməsi qanuni məqsədlər daşıyırdı, yəni seçki prosesində hüquqi müəyyənliyin təmin edilməsinə və digər şəxslərin hüquqlarının, xüsusən ərizəçinin öncə sahib olduğu deputat yerini tutduğu elan edilən şəxsin hüquqlarının qorunmasına yönəlmişdi. Ərizəçi istəyini yazılı formada və birmənalı şəkildə ifadə etmiş və bildirmişdi ki, 24
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|