Cahid kəRİmov maşinqayirma çAŞIOĞLU

EYNİLƏŞDİRMƏ SƏVİYYƏSİNİ XARAKTERİZƏ EDƏN ƏMSALLAR

Eyniləşdirmənin effeKtivliyini tə'yin etməK üçün, buraxılan və ya istehsala hazırlanan mə'mulatların eyniləşdirmə dərəcəsini xaraKterizə edən müxtəlif göstəricilərdən istifadə edirlər.

1. 
   H
   n - n,
   
   
   ^K hy =
   
   
   Kı, =■
   
   
   0
   
   
   100
   
   
   n
   
   issələrin təKrar istifadəsinə görə eyniləşdirmə əmsalı.
   

burada n - məhsulun bütün hissələrinin miqdarı; n₀ - məhsulda olan xüsusi quruluşa maliK hissələrin miqdarı;

2. 
   Eyniləşdirilmiş hissələrin sayına görə eyniləşdirmə əmsalı
   

Ş

K _h = ^^eh-100

e.h ^

^Ş h

Ş_eh - məhsulun eyniləşdirilmiş hissələrin sayı; Ş_h - məhsulun bütün hissələrinin sayı.

3. 
   Hissələrin Kütləsinə görə eyniləşdirmə əmsalı
   

Ş

K _Ky ^ -100

^Ş K

burada Z _yK - eyniləşdirilmiş hissələrin Kütləsi; Z _K - məhsulun ümumi Kütləsidir.

4. 
   Çəhmətə görə eyniləşdirmə əmsalı
   

Z

—

ay

K
^-100 Z Ç

burada Z _yç - eyniləşdirilmiş hissələrin zəhmət tələb etməsi; Z_ç - məhsulun hazırlanmasının ümumi zəhmət tələb etməsidir.

“
+ ^Zgh + ^Zs


^Z yh = ^Z.

Eyniləşdirilmiş hissələr” - standartlaşdırılmış, təKrar istifadə olunmuş və satın alınmış hissələrin cəmidir.

Burada Z _ch - standartlaşdırılmış hissələrin və mə'mulatların miqdarı; Z_Kh - mə'mulatda götürülmüş hissələrin miqdarı; Z _cah - mə'mulatda satın alınmış hissələrin, miqdarıdır.

B

K


hc


^Z sh +^Cgh + ^Z


sah


Z


h

eləliKlə

Göstərilən düsturlardan istəniləni məhsulun eyniləşdirilmə dərəcəsini birtərəfli xaraKterizə edir Ki, bu da onların mühüm qüsurudur.

Mə’mulatın eyniləşdirmə dərəcəsinin daha tam xaraKteristiKasını, bütün yuxarıda göstərilən göstəricilərin bir ümumi KompleKs göstərici ilə əvəz edilməsi verə bilər. Eyniləşdirmə dərəcəsinin belə KompleKs əmsalını (s) aşağıdaKı şəKildə verməK olar:

S = ^Zuk +^Cuk + ^Zuz <sup>-h

Z</sup> K +^k +^Zz ^-h

Burada S_uK - mə'mulatda eyniləşdirilmiş hissələrin Kütlə vahidinin orta dəyəri; S_K - mə'mulatın ümumi Kütlə

vahidinin orta dəyəri; h - bir norma-saatın orta dəyəri; s - istehsal xərclərinin eyniləşdirilmiş hissələrin hazırlanma­sına olan hissəsinin bütün məhsulun hazırlanması xərcinə olan nisbətidir.

4. 
   MAŞIN KONSTRUKSİYALARININ AQREQATLAŞDIRILMASI VƏ ONUN XÜSUSİYYƏTLƏRİ
   

Aqreqatlaşdırma - hər biri eyni sinif maşınların müxtəlif modifiKasiyalarının və ya oxşar tə'yinatlı başqa sinif maşınlar, avadanlıqların yaradılmasında istifadə edilə biləcəK, ayrı-ayrı aqreqatların, qovşaqların həndəsi və funKsional qarşılıqlı əvəzolunmasına əsaslanan maşınların, avadanlığın, cihazların yaradılması və istismarı metodu­dur. Aqreqatlaşdırılmış avadanlığın mühüm üstünlüyü onun KonstruKtiv varisliyi, həmçinin istehsal obyeKtinin KonstruKtiv dəyişilməsində və ya əvəzetmə zamanı maşın və avadanlığın yeni quraşdırılmalarında standart element­lərin dəfələrlə tətbiqedilmə imKanıdır.

Təcrübə göstərir Ki, istehsal olunan məhsulların əvəz edilməsilə bağlı olan texniKi tərəqqinin müasir vəziyyətində aqreqatlaşdırma KonstruKsiya etmənin daha mütərəqqi metodudur. Bu metod layihə - KonstruKtor işlərinin aparılma praKtiKasına, maşınqayırma və cihazqayırma müəssisələrində yeni texniKanın istehsala hazırlanma və mənimsənilmə praKtiKasına əsaslı dəyişiKlər gətirir. Aqreqatlaşdırma maşın və mexanizmlər nəzəriyyəsi müddəalarına əsaslanır. Bu nəzəriyyə nöqteyi-nəzərindən, aqreqatlaşdırma, dəfələrlə istifadə edilən eyniləşdirilmiş və standart hissələrdən və qovşaqlardan, yeni və ya dəyişilmiş texnoloji şəraitlərə və vəzifələrə münasib olaraq, bu qovşaqların birləşmə xaraKterini və fəza birləşməsinin dəyişməsi yolu ilə, maşınların KonstruKsiya edilmə metodudur.

Aqreqatlaşdırma prinsiplərindən maşınqayırmanın bütün sahələrində geniş istifadə edilməsi, yeni maşınların yaradılması və onların modifiKasiyası zamanı layihə- KonstruKtor işlərinin həcminin xeyli azalmasına, istehsala­tın hazırlanma və mənimsənilmə müddətlərinin azalması-

na, mə'mulatların hazırlanma zəhmətinin azalmasına im­Kan verir.

Aqreqatlaşdırma metodlarının tətbiq edilməsi, praKtİKİ olaraq maşınqayırmanın bütün sahələrində, eleKtron və hesablayıcı texniKada məqsədəuyğundur.

Maşın KonstruKsiyalarının aqreqatlaşdırılmasının gələcəK inKişafı aqreqat laşdır manın nəzəri əsaslarının yaradılmasını tələb edir.

Avadanlığa görə aşağıdaKı problemlərin həll edilməsi zəruriyyəti yetişmişdir:

1. 
   MexaniKi e'mal texnoloji prosesinin elementlərinin eyniləşdirilməsi və standartlaşdırılmasının elmi əsaslarının işlənib hazırlanması:
   

1. 
   hissələrin KonstruKtor-texnoloji təsnifatının prin­siplərinin və metodlarının;
   
2. 
   texnoloji proseslərin tipləşdirmə və optimal­laşdırma metodlarının;
   

v) texnoloji proseslərin standartlaşdırma prinsipləri­nin;

q) texnoloji avadanlığın seçilmə metodlarının;

ğ) texnoloji proseslərin çeviKliyinin tə'min edilməsi metodlarının.

2. 
   Texnoloji avadanlığın təhlilinin elmi əsaslarının işlənib hazırlanması:
   

1. 
   struKtur analiz metodlarının;
   
2. 
   funKsional tə'yinatına görə aqreqatların və qovşaqların təsnifatı metodlarının;
   

v) aqreqatların və qovşaqların parametriK sıralarının seçilməsi metodlarının.

3. 
   Aqreqat avadanlığın optimal quraşdırmalarının yaradılmasının elmi əsaslarının işlənib hazırlanması.
   
4. 
   Aqreqat avadanlığın Keyfiyyət göstəricilərinin işlənib hazırlanması.
   
5. 
   Aqreqat avadanlığın yaradılması üzrə təcrübə-Kon- struKtor və eKsperimental işlər.
   
6. 
   Aqreqat avadanlığa standartların işlənib hazır­lanması:
   

1. 
   KompleKs standartlaşdırma planlarının;
   
2. 
   əsas parametrlərə və birləşdirici ölçülərə;
   

v) KonstruKsiyaya və icraçı ölçülərə.

7. 
   Sənaye müəssisələrinin tə'min edilməsi üçün, aqre­qatların və qovşaqların xüsusi istehsalatlmın yaradılması üzrə tövsiyələrin işlənib hazırlanması.
   

5.