35
özünü, həm də müşayiəti və digər şeyləri qaydaya salmalıdır. Cuşa gələn kimi də vəssalam, vaxt
bitdi. Yəqin ki, lentəə köçürmələr əsəbiləşib cin atına minirdilər.
– Məncə, yox, -– Periko dedi. – Bu, sonetləri yazmaq kimi bir şeydir, odaları yox, şəxsən
mənim bu mənasız mahnılardan başım çıxmır. Bura evdə oturub Xulian Mariasın bitmək
bilməyən traktatını oxmaqdan bezdiyimçün gəlirəm.
(– 65)
11
Qreqorovius ona süzülən arağı yavaş-yavaş içməyə başladı. Bəpsin kirli corablarını və
boş pivə şüşələrini saxladığı buxarı taxtasının üzərində iki şam yanırdı. Qreqorovius şəffaf
stəkanın dalından iki şamın necə azad yanmasını seyr edirdi, onlar
,
sanki
,
başqa bir dövrdən
gəlmişdilər, bir neçə anlığa təşrif buyurmuş Biksin korneti kimi necə də yabançıydılar. Ona
divanda gözüyumulu uzanıb nə əməlli-başlı yatan, nə də qulaq asan Gi-Monanın çəkmələri mane
olurdu. Sibilla siqaretini dişləri arasında sıxaraq gəlib döşəmədə oturdu. Yaşıl şamların alovu
onun gözlərində rəqs edirdi. Qreqorovius heyran-heyran baxırdı, yadına Morlodakı küçənin
axşamları, hündür-hündür körpülər və buludlar düşdü.
– Bu işıq da sizin kimidir – parlayır, titrəyir, daim hərəkətdədir.
– Horasionun kölgəsi kimi, – Sibilla dedi. – Onun burnu gah böyük, gah da kiçik olur,
əladır.
– Bəps isə bu kölgələri otaran çobandır, – Qreqorovius dedi. – Daim palçıqla əlləşir, ona
görə də kölgəsi belə şəhvanidir… burada hər şey nəfəs alır, itirilmiş əlaqə bərpa olunur, musiqi
də buna kömək edir, araq, dostluq… Karnizdəki kölgələri görürsünüz, elə bil, otağın ağ ciyərləri
var, hətta sanki, ürəyi də döyünür. Bəli, elektrik, hər halda, eleatların uydurmasıdır və bizim
kölgəmizi əlimizdən almış, öldürmüşdür. Onlar mebelin, adamların bir hissəsi olmuşlar. Ancaq
burada heç də belə deyil… Tavandakı yapmalara bir baxın: görün onların kölgələri necə də nəfəs
alır, burmalar qalxır, enir, qalxır, enir. Əvvəllər gecə insanı öz qaranlığına buraxırdı, onunla
daim söhbət edirdi. Gecə qorxuları isə – əsl xəyal ziyafətiydi…
O, ovuclarını birləşdirərək baş barmaqlarını kənara açdı və divardakı it ağzını açaraq
qulaqlarını tərpətməyə başladı. Sibilla uğunub getdi. Bu zaman Qreqorovius ondan
Montevideonun necə göründüyünü soruşdu və it həmən yoxa çıxdı – o, Sibillanın uruqvaylı
olduğuna əmin deyildi. Sss… Lester Yanq və «Kanzas-Siti-Siks». Sss… (Ronald barmağını
dodaqlarına yapışdırdı.)
36
– Uruqvay mənimçün olducqa əcaib bir şeydir. Montevideo, yəqin ki, başdan-başa
qüllələrdən və döyüşlərdə qazanılan qələbələrin şərəfinə tökülmüş kilsə zənglərindən ibarətdir.
Məni inandırmağa çalışmayın ki, Montevideoda çayın sahilində nəhəng kərtənkələlər yoxdur.
– Əlbəttə, var, – Sibilla dedi. – Əgər avtobusla Positosadək getsəniz, öz gözlərinizlə görə
bilərsiniz.
– Bəs Montevideoda Lotreamonu tanıyırlar?
– Lotreamonu? – Sibilla soruşdu.
Qreqorovius dərindən ah çəkib arağı başına çəkdi. Lester Yanq – saks-tenordur, Dikki
Uells – trombonda çalır, Co Buşkin – royalda, Bil Kolmen – trubada, Con Simmons –
kontrabasda, Co Cons – zərb alətlərində. “Four O’ Clock Drag”». Hə, çayın sahilində nəhəng
kərtənkələlər, trombonlar, sürünən blues, a drag, görünür elə zamanın kərtənkələsidir ki, sürünür,
sürünür, sabah saat dörddəki yuxusuzluq zamanı kimi özünü güclə sürüyür. Bəlkə də, tamamilə
başqa bir şey. «Ah, Lotreamonu, – birdən Sibilla xatırladı. – Lotreamonu, əlbəttə, tanıyırlar,
hətta yaxından tanıyırlar».
– O, uruqvaylı idi, ancaq heç oxşamırdı.
– Oxşamır, – Sibilla ona haqq qazandırdı.
– Doğrudan da, Lotreamon… Yaxşı, yoxsa Ronald hirslənər, ona kumirlərinə qulaq
asmağa mane oluruq. Gərək susaq, çox təəssüf. Gəl pıçıltıyla danışaq, mənə Montevideodan
danışın.
–
Ah, merde alors
1
, – Etyen hiddətlə onlara baxıb dedi. Vibrafon xəyali pillələrlə
dırmaşaraq havanı qıdıqlayırdı; beş pilləni birdən tullanaraq yenidən ən yuxarıda qərar tutdu;
Layonel Hempton «Save it pretty mamma»da yırğalanır, qalxıb-yenir, şüşə üzərində sürüşür,
ayağının ucunda fırlanırdı; ulduzlar parladılar – üç, beş, on, – o isə çəkməsinin burnuyla onları
söndürüb, yapon çətirini əlində dəli kimi fırladaraq yellənirdi, orkestr isə finalı çalırdı; kornetin
zil səsi və kanatdan aşağı – torpağa, finibus, son. Qreqorovius Sibillanın pıçıldaya-pıçıldaya onu
Montevideonun küçələriylə gəzdirməsinə qulaq asırdı, bəlkə də, lap axırda onun barəsində bir az
çox şey öyrənəcəkdi, biləcəkdi ki, onu da Mimi kimi uşaqlıqda Lusia çağırırlarmış; içkinin
təsirindən gecə onunçün daha səxavətli olmuş, ətrafdakı hər şey yaxşılıq və ümid vəd edirdi. Gi-
Mono artıq dizlərini qatlamışdı və onun kobud çəkmələri daha Qreqoroviusun büzdümünə
toxunmurdu, Sibilla isə ona söykənmişdi və o, qızın bədəninin yumşaqlığını, hər dəfə əyiləndə,
danışanda, yaxud musiqinin ritminə uyğun astaca dingildəyəndə hər bir hərəkətini yüngülcə hiss
edirdi. Qreqorovius küncdə val seçib oxudan Ronaldla Vonqu, divara vurulmuş eskimos xalısına
söykənmiş Oliveyra və Bəpsi sanki
,
pərdənin arxasında güclə seçirdi; Horasio siqaret dumanının
içində ritmə dalaraq yırğalanır, Bəps isə arağın təsirindən tam keyləşmişdi; otaqda hər şey baş-
1
Ащ, лянят шейтана (фран.)