B I t I r u V m a L a k a V i y I sh I

Diskret signallarning modellari

Diskret signallarning qiymatlari uzluksiz signallardan farqliroq, uzluksiz
vaqt oniy qiymatlarida emas, balki ma’lum t diskret vaqtlardagina ma’lum
bo‘lib, uning x(k  t) oniy qiymatlari k  t diskret vaqtlarga mos keladi.
Diskretlovchi ketma-ketliklar. Odatda x(t) uzluksiz diskret signaldan bir
xil t oraliqlar, diskretizatsiya oralig‘i yoki diskretizatsiya qadami deb ataluvchi
vaqtlarda uning oniy qiymati aniqlanadi, bunda

^{t  t}k ^{ t}k 1 ^{ t}k 1 ^{ t}k 2 ^{ t}k n ^{ t}k n1
va hakazo bo‘ladi va ko‘p hollarda
t  const ,

o‘zgarmas etib tanlanadi.
Diskretizatsiyalash jarayonini, ya’ni uzluksiz signallar x(t) dan diskret

signallar x(k t ) ga o‘tishni umumlashgan funksiya mumkin, ya’ni
(t)
orqali ta’riflash

(t) 
_ (t  kt)


k 
(1)

va uni diskretlash ketma-ketligi deb ataladi.
Diskret signal x(k t ) ni uzluksiz signal x(t) va diskretlash ketma-

ketligi funksiyalari
(t)
ko‘paytmasi sifatida tasavvur etish kerak, bunda

x(k t ) signal quyidagicha ifodalanadi, ya’ni
_ 

x(kt)  (x,)  _ x(t) _ (t  kt)dt
k 
(2)

2. 
   formula uzluksiz signallarni diskretlashni amalga oshirish algoritmini ko‘rsatib beradi. Diskretlash qurilmasining ish jarayoni uning kirishidagi
   

uzluksiz signal x(t) dan uning t vaqt oraliqlarida oniy qiymatlarini

aniqlashdan iborat, bunda
(t)
impulslar ketma-ketligi kichik davomiylikka

ega bo‘lib “taroqsimon” ko‘rinishni eslatadi (1-rasm). Bunda x(t) ning nolga teng qiymatlarida diskretlovchi qurilma chiqishida ham shunga mos qiymatlari hosil bo‘ladi [7].

1. 
   rasm. Diskretlash ketma – ketligi.
   

Modulyasiyalangan impulslar ketma-ketligi. Bu modulyasiya turida ma’lum bir chastotada takrorlanuvchi kichik davomiylikdagi impulslar

“tashuvchi” vazifasini bajaradi. Impulslar modulyatorini ikki kirishli va bir chiqishli (nazariy jihatdan olti polyusli) qurilmasi deb tasavvur etish kerak.
Ulardan biriga modulyasiyalovchi uzluksiz signal x(t), ikkinchisiga

“tashuvchi” impulslar ketma-ketligi
(t)
beriladi.

Bunda modulyator o‘zining kirishidagi x(t) signalning har bir kt vaqtdagi oniy qiymatlarini aniqlaydi va chiqishida ushbu oniy qiymatlarga proporsional yuzaga ega bo‘lgan impulslar ketma-ketligini hosil qiladi. Modulyator chiqishidagi signalni modulyasiyalangan impulslar ketma-ketligi (MIK) deb ataladi.

Modulyasiyalangan impulslarning sathi yoki kengligi modulyasiyalovchi (uzatiladigan) signal sathiga proporsional bo‘lishi kerak.
Bunday tur modulyasiyasi usullari amplituda-impuls modulyasiyasi (AIM) va kenglik-impuls modulyasiyasi (KIM) deb ataladi.
AIM signallarda impulslar kengligi o‘zgarmas holda saqlanadi va KIM signallarda impulslar amplitudasi o‘zgarmas holda saqlanadi.
U ѐki bu modulyasiya turidan foydalanish uzatiladigan signallar
o‘ziga xos xususiyatiga va ushbu signallarni yaratishni amalga oshirish texnik imkoniyatlariga bog‘liq. Masalan AIM signaldan modulyasiyalovchi signal qiymatlarining o‘zgarish dinamik diapazoni katta bo‘lganda foydalaniladi.
Bu holda radiouzatish qurilmasi amplituda xarakteristikasi ham talab darajasidagi chiziqlikda bo‘lishi kerak. Bunday radiouzatish tizimini yaratishning o‘ziga xos qiyinchiliklari bor. KIM signallar uzatish qurilmasi amplituda xarakteristikasi chiziqli bo‘lishiga alohida talab qo‘ymaydi, ammo KIMni amalga oshirish AIMni amalga oshirishga nisbatan hozircha biroz murakkabroq.
MIK shaklidagi signalni quyidagi usulda olish mumkin. buning uchun x(t) signalni dinamik shaklda tasavvur qilamiz, ya’ni


x(t) 
_ (t  kt)
k 

2. 
   

MIK qiymatlari faqat
t_k  (kt)
(k  0,1,2,3 )
vaqtlardagina

ma’lumligini e’tiborga olib (1) formuladagi integrallash amalini yig‘indini



hisoblash amali bilan almashtirish mumkin, ya’ni
X _МИК (t)   _ x_k (t  kt),
k-

2. 
   

bunda,
x_k  x(kt)
analog signalning


kt
vaqtdagi oniy qiymatlari [7].