Azяrbaycan mиllи elmlяr akademиyasы
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
118 çilərin fikrini yayındırmaq istəyən şair həm də ürəyindən keçənləri deməkdən də qorxmur. Bütövlükdə «Göy göl» şeiri Azərbaycan poeziyasında istiqlal həsrətinin təbiət vasitəsilə, peyzajla simvolik tərən- nümünün ən yaxşı örnəyidir. Bu fikri şeirin romantik pafo- suna, poetik vüsətinə və məna tutumuna da aid etmək olar. Görün şairin həsrətdən yorulmuş Göy gölü (simvolik mənada Azərbaycanı) «bir yorğun pəri»yə, «dağların ma- ralı»na uykusunu (yuxusunu) səbrə, təmkinə, üzünü aya, ulduza bənzətməsi, bunun poetik ifadəsi necə də həzin və yanıqlı səslənir: Kəsin eyşi-nuşi, gələnlər, susun, Dumandan yorğanı, döşəyi yosun. Bir yorğun pəri var, bir az uyusun, Uyusun dağların maralı Göy göl! (42, 231) Bu yanğının içində üçrəngli bayrağımızın simvolları da gizlənmişdir. «Dumandan yorğan» – bayrağımızın üstündəki millətimizin, türklüyümüzün rəmzi olan mavi rəngi, «döşəyi yosun» – dinimizin, islamın rəmzi olan yaşıl rəngi bildirir. Bu yorğan-döşəyin içində uyuyan Göy göl isə üzərinə göydəki ay-ulduzun əksi düşmüş istiqlala qovuşacaq Azərbaycanımızın rəmzidir. Ruhu, ideyası və gözəlliyi bir-birini tamamlayan «Göy göl» bolşevik tənqidçilərin yuxusunu qaçırırdı. M.Quliyevə görə, «daxili mühacir» olan Ə.Cavadın suçu ondadır ki, «bir dağ gölü»nün kənarında oturaraq keçmiş günləri, «o Azərbaycanı» (Xalq Cümhuriyyəti Azərbaycanını – A.M) düşünmüş, iflas etmiş müsavat ziyalılarının keçmiş «əzəmət» xülyası ilə yaşayaraq ömür keçirdikləri «uzaq ölkələrə» (Türkiyəyə – A.M.) salam göndərmişdi» (43, 93). Guya Ə.Cavad «Göy göl»ü siyasi 119 ideallarının, ruhi yaşantısının simvolu kimi» verir (57), «Göy göl»ün füsnkar və simvolik mənzərəsindən ruhlanır, yeni həyatı görmür (56). C.Əfəndizadə isə öz qəzəbini uydurma sözlərlə bildirirdi: «Göy göl» mənzuməsində Cavad… bir mistisizm, bir zövqpərəstlik, bir bədiəpərvərlik göstərir. Bugünkü həyatdan o qədər uzaqlaşır ki, oxuyanlar «Göy göl»də simvolizm və ya alleqoriya görmək istəyirlər» (51; 43, 95). Halbuki professor Y.Qarayevin yazdığı kimi, «… cəsarətlə demək olar ki, poeziyanın qədəhini Göy göldən doldurub içən ilk təbiət aşiqi və nəğməkarı Əhməd Cavaddır». Hətta Ə.Cavadın yazdığı «Göy göl»ün «kamillikdə, bədiilikdə də birinciliyini» sonrakı bütün Göy göl vurğunları – Səməd Vurğun da etiraf edib» (79, 7). 3.2. Şairin irsi Azərbaycan mühacirlərinin araşdırmalarında Məlum olduğu kimi, Ə.Cavad Azərbaycan Xalq Cüm- huriyyətinin fəallarından biri kimi dövrün ictimai-ədəbi mühitinin də diqqət mərkəzində idi. Odur ki, onun haq- qında həm milli müstəqillik dövründə, həm də 1920-ci ilin aprel çevrilişindən sonra M.Ə.Rəsulzadə, M.B.Məmmədzadə, H.Baykara, Ə.Cəfəroğlu və başqaları qiymətli fikirlər söyləmişlər. Aprel işğalından az sonra M.Ə.Rəsulzadənin qələmə aldığı «Əsrimizin Səyavuşu» əsərində Ə.Cavada da yer ayrılması bu diqqətin nəticəsi idi. Ancaq qeyd etmək lazımdır ki, M.Ə.Rəsulzadənin «Əsrimizin Səyavuşu» əsərində Azərbaycan və Türkiyə şairlərinin ədəbi-mədəni yaradıcılıq ənənələri haqqında söylədiyi məşhur fikri bəzi alimlərimiz hərfi mənada qəbul edərək qeyri-elmi və tamamilə səhv nəticəyə gəlib 120 bildirmişlər ki, guya Azərbaycan şairlərindən H.Cavid, M.Hadi, Ə.Cavad türk şairlərindən Ə.Hamid, N.Kamal və M.Ə.Yurdaqulun tamamilə təsiri altında olmuş, onları hər hansı şəkildə təqlid və təkrar etmişlər. Həmin yanlış fikirlərə filologiya elmləri doktoru, professor Vaqif Sultanlı və filologiya elmləri namizədi Tural Hüseynli çox aydın və dəqiq cavab vermişlər. V.Sultanlı Ə.Cavad haqqında ədəbiyyatşünaslıqda özünə yer alan bəzi başqa fikirlərdən danışıb, onlara elmi aydınlıq gətirdikdən sonra yazır: «Əhməd Cavad və Məhəmməd Əmin Rəsulzadə mövzusu ilə bağlı digər yanlış bir faktın da aydın- laşdırılmasına ehtiyac vardır. Əhməd Cavad irsinin tədqiqatçılarından biri, filologiya elmləri doktoru Əli Saləddin guya Məhəmməd Əmin Rəsulzədənin Əhməd Cavadı oğulluğa götürmüş olduğunu qeyd edir. Əslində bu, tarixi həqiqətə uyğun deyildir. Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin «Əsrimizin Səyavuşu» əsərində türk münəvvərlərinin Azərbaycan yazıçılarını oğulluğa götür- məsi ilə bağlı məqamlar vardır. Burada Əbdülhəq Hamidin Hüseyn Cavidi, Namiq Kamalın Məhəmməd Hadini, Məhəmməd Əminin isə Əhməd Cavadı oğulluğa götürməsi qeyd olunur. Aydın məsələdir ki, Türkiyə-Azərbaycan mənəvi əlaqələrindən söhbət gedirsə, burada Əhməd Cavadın mənəvi atası kimi Məhəmməd Əmin Rəsulzadə deyil, türk şairi Məhəmməd Əmin Yurdaqul nəzərdə tutulmuşdur» (115, 86-87). Həmin məsələ haqqında danışarkən T.Hüseynli daha ətraflı və müfəssəl fikir söyləməyi lazım bilmişdir. O, bir qədər də üsyankarlıqla və sərt şəkildə yazır: «…M.Ə.Rəsulzadənin sözlərini müstəqim mənada qəbul etmək olmaz. M.Ə.Rəsulzadə haqqında söz gedən məsələ ilə əlaqədar fikrin ifadəsində qeyri-dəqiqliyə yol Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|