Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
70
istehsal etdiyi də nəzərə alır. Buna misal olaraq ABġ göstərə bilərik. ABġ-da inhisarçılıq əleyhinə mübarizə aparan hökumət rəsmiləri mal və ya xidmət bazarının 30 faizinə nəzarətə nail olan Ģirkətlərə inhisarçı güc təhlükəsi kimi baxırlar. Ancaq bu, təxmini hesablamadır. Çox Ģey digər Ģirkətlərin bazardakı rəqabət gücündən asılıdır. Digər Ģirkətlər bazarda müqayisə oluna biləcək paylara sahib olarlarsa, Ģirkətin bazara nəzarəti 30 faizdən çox olanda belə o, inhisarçı güc kimi qiymətləndirilmir. Məhz Azərbaycanda da antiinhisar fəaliyyətinin tənzimlənməsi zamanı, hökmran mövqedən sui-istifadə halı müəyyən edilməli, sazıĢlərin və razılaĢdırılmıĢ hərəkətlərin istehlakçılara, bazar, innəvasiya və texnologiyaların inkiĢafına təsiri və bu hallara yol verilmıĢ müəssisələrin müvafiq olaraq əldə etdiyi mənfəət nəzərə alınmalıdır. Daha bir məsələ ARnin antiinhisar qanunvericiliyində ―kartel‖ və ―razılaĢdırılmıĢ hərərkətlər‖ kimi anlayıĢların olmamasıdır. Qanunvericilikdə bu anlayıĢların ehtiva etdiyi hallar ―üfüqi saziĢlər‖ kimi verilmiĢdir. Bu anlayıĢ isə çox genıĢ olduğundan ―kartel‖ və ―razılaĢdırılmıĢ hərəkətlər‖ kimi anlayıĢların iqtisadi və hüquqi mənaları dəqiq ifadeə etmir. Qanunun 10-cu maddəsində ―Bazar subyektlərinin üfüqi və Ģaquli saziĢlər nəticəsində yaranan inhisarĢılıq‖ əlamətləri kimi göstərilmiĢ bu hallar qarıĢıq və ümumi təsvir olunmuĢdur. Bir sıra ölkələrin qanun vericiliyində bu cür davranıĢlara münasıbətdə ―rəqabət əleyhinə olan saziĢlər‖ terminindən istifadə olunur. Ona görə bizim qanunvericilikdə də məhz bu anlayıĢlar və hallar dəqiq Ģəkildə ifadə olunmalıdır. Digər önəmli məsələ qanunda antiinhisar orqaninin öz fəaliyyəti və qərarları barədə ictimaiyyətə hesabat verməsinə dair tələbin öz əksini tapmamasıdır. Buna görə bu boĢluğun aradan qaldırılması üçün qanuna antiinhisar orqanının öz fəaliyyəti və qərarları barədə məlumatları açıqlanması barəsində qanunda yeni maddələr yaradılmalıdır və orada antiinhisar fəaliyyəti ilə məĢğul olan orqanın ictimaiyyətə hesabat verməsi təmin edilməlidir. Qanunda belə bir dəyiĢilkyinin olması antiinhisar orqanında Ģəffaflığın artmasına və həmçinin qanunun daha ədalətlə tətbiq olunmasına Ģərait yaradacaqdır. 71
Qeyd etdiyim kimi rəqabət, iqtisadi həyatda bazar subyektlərinin daha çox məhsul satmaq, daha çox mənfəət əldə etmək uğrunda öz aralarında girdikləri bir yarıĢdır. Bu yarıĢın hüquqa zidd yerinə yetirilməsi və ya inhisarçılıq yolu ilə məhdudlaĢdırılması qanunla qadağan edilib. Bu qadağalar da öz növbəsində iki formada reallaĢa bilər: 1.
2.
Ġnhisarçılığın qadağan olunması Haqsız rəqabətlə əlaqədar antiinhisar qanunvericiliyində mövcud olan hüquqi boĢluğun aradan qaldırılması və haqsız rəqabət hallarının qarĢısının alınması üçün 2 iyun 1995-ci il tarixində Azərbaycan Respublikasının ―Haqsız rəqabət haqqında‖ Qanunu qəbul edildi. ―Haqsız rəqabət haqqında‖ Azərbaycan Respublikasının Qanunu 3 fəsil və 15 maddədən ibarət olub, əsasən haqsız rəqabəton formalarını və bu cür davranıĢlara görə cəzanı özündə birləĢdirir. Bu Qanunun əsas anlayıĢlarından bəhs edən 1-ci maddəsı haqsız rəqabəti- ―bazar subyektinin sahibkarlıq fəaliyyətində mövcüd qanunvericiliyə zidd və ədalətsiz üsullar ilə üstünlük əldə etməyə yönəlmiĢ, bununla da digər bazar subyektlərinə zərər vura bilən, yaxud onların iĢgüzarlıq nüfuzuna xələl yetirə bilən hərəkətlər‖ kimi müəyyən edir. Qanuna görə iqtisadi rəqabətin hüququa zidd hərəkətləri ilə pozulması zərər və ya zərər dəymə təhlükəsinin meydana gətiribsə həmin hərəkət haqsız rəqabət sayılır. Qanunun 3-cü maddəsində aĢağıdakı hallar sahibkarlıq fəaliyyətində haqsız rəqabətin formaları kimi göstərilib:
Rəqibin təsərrüfat fəaliyyətinin nüfuzdan salınması;
Rəqibin təsərrüfat fəaliyyətinə müdaxilə;
Haqsız sahibkarlıq fəaliyyəti;
Haqsız iĢgüzarlıq davranıĢı;
Istehlakçıların çaĢdırılması. Qanunun 4-9-cu maddələrində yuxarıda sadalanan haqsız rəqabət formaları ayrı-ayrılıqda təsvir olunmuĢdur. ―Haqsız sahibkarlıq fəaliyyəti‖ və ―Haqsız 72
iĢgüzarlıq davranıĢı‖ və orada rəqabətin əlamətləri kimi müəyyənləĢdirilmiĢ ―əmtəələrin məcburi əlavə çeĢidlə satıĢı‖, ―müqavilələrdə əsassız birtərəfli üstünlüklərin nəzərdə tutulması‖, ―qiymətlərin artırılması nəzərdə tutulduğu günədək, yaxud qiymətlərin artmasına Ģərait yaratmaq məqsədi ilə əmtəələrin təsərrüfat dövriyyəsindən çıxarılması və ya buraxılmaması‖ və ―müəyyən vaxt ərzində rəqabətdən və ya onun müəyyən formasından əl çəkmək haqqında tərəf müqabili ilə bağlanmıĢ və bazar subyektlərinin təsərrüfat fəliyyətinə ciddi məhdudiyyətlər yaratmayan sazıĢın pozulması‖ halları 11 daha Ģox hökmran movqedə olan təsərrüfat subyektinin bazar inhisarlaĢdırılmasına yol verməmək üçün qadağan edilməli olan davranıĢ formalarına aiddir. Qanunun 10-cu maddəsi sahibkarlıq fəaliyyətində qanunsuz ödəniĢlərin yolverilməzliyindən bəhs edən maddədir.Adından da göründüyü kimi bu maddə, haqsız rəqabət davranıĢlarından daha çox iqtisadi korrupsiya və rüĢvət halı kimi müvafiq qanunvericilikə cəzalandırılmalıdır. Belə ki, qanunsuz ödənıĢlərə bu qanunun 1- maddəsində verilimıĢ tərif-rəqabət mübarizəsində əsassız (haqsız) üstünlüklər əldə etmək məqsədi ilə dövlət orqanlarının vəzifələ Ģəxslərini, siyası partiyalarda rəhbər vəzifə tutan Ģəxsləri, kütləvi informasiya vasitələri iĢçilərini, bazar subyektlərinin rəhbərliyini və əməkdaĢlarını öz tərəfinə çəkmək üçüb nəzərdə tutulan maddi və qeyri- maddi xarakterli ödəniĢlər, Azərbaycan Respublikasının Korrupsiyaya qarĢı mübarəz haqqında‖ Qanunun 1-ci maddəsində və Cinayət Məcəlləsinin 33-cü fəslinin müvafiq müddəalarında kı anlayıĢlarla mənaca eynidir. Ona görədə bu cür məsələlər müvafiq qanunvericiliyə uyğun həll edilməlidir. Ümumiyyətlə, ―Haqsız rəqabət haqqında‖ Azərbaycan Respublikasının Qanununun bu və müddəalarının iqtisadi hadislələrin məzmunu və rəqabətin nəzəri əsaslarına uyğun, əsassız təkrarçılığa yol vermədən antiinhisar (rəqabət) qanunvericiliyinin məntiqi sistemliliyi və normativ-hüquqi monolitliyi təmin olunmaqla təkmilləĢdirilməsi vacibdir.
11 ― Haqsız rəqabət haqqında‖ Azərbaycan Respublikası Qanunu 7 və 8- ci maddələr. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|