Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
67
qabaqcıl ölkələrin mövcud prinsipləri, qanunları,norma və qaydaları və qəbul olunmuĢ aktlar hamısı mənbələr hesab olunur.Son illərdə iqtisadiyyatın təmərküzləĢməsi, iri struturların formalaĢması, bazar subyektləri arasında razılaĢmıĢ sazıĢlər, haqsız rəqabət və böyük həcmdə inhisar mənfəət əldə edilməsi kəskin xarakter almıĢdır. Bu baxımdan, bazar iqtisadiyyatının hərəkətverici qüvvəsi olan rəqabət mühitinin və antiinhisar fəaliyyətinin inkiĢafı üzrə müvafiq siyasət, qanunvericilik və icra orqanlarının təkmilləĢdirilməsinə dair dünya təcrübəsi və bu sahədə Azərbaycandakı vəziyyətin müqayisəli təhlili Azərbaycan Respublikasında da bu istiqamətdə ciddi islahatların aparılmasını zəuri edir. Azərbaycan Respublikasında da antiinhisar siyasəti və qanunuvericiliyi Azərbaycan dövləti müstəqillik qazandıqdan sonra müstəqil iqtisadiyyatın və siyasətin formalaĢmağa baĢlaması ilə zəruri hərəkətverici qüvvə kimi meydana gəlmiĢdir. Bu həmçinin yeni yaranmıĢ bir dövlətin nece iqtisadi yol seçəcəyini müəyyən etmək və onun bir növ hüquqi bazasını formalaĢdırmaq üçün yaradılmıĢdır. Çünki müasir bazar iqtisadiyyatlı dövlətlərdə ən mühüm istiqamətlərdən birini məhz antiinhisar siyasəti və qanunvericiliyi tənzimləyir. Azərbaycanda antiinhisar siyasətinin formalaĢdırılmasının baĢlanğıc tarixi kimi ―Azərbaycan Respublikasının Antiinhisar Siyasəti və Sahibkarlığa Kömək Komitəsinin yaradılması haqqında‖ Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 23 iyun 1992 – il tarixli Fərmanını hesab etmək olar. Mərkəzi və ġərqi Avropanın keçmiĢ socialist ölkələri və keçmiĢ Sovet Ġttifaqı respublikalarında rəqabət hüququ mövcud siyasi vəziyyətlə bağlı yeni yaranmaqda oluduğu halda , artıq həmin vaxt da Kanada və ABġ- da antiinhisar qanunvericiliyi və orqanları artıq 100 ildən uzun müddət idiki fəaliyyət göstərirdi. Avropa Birliyi ölkələrində isə artıq uzunmüddət fəaliyyət göstərirdi. Qeyd etmək lazımdır ki, vəzifəsi antinhisar qanunvericiliyinə riayət etmək üçün dövlət nəzartini həyata keçirmək olan bu Komitə sonralar Azərbaycan Respublikası Ġqtisadi ĠnkiĢaf Nazirliyinin tərkibində olan bir quruma çevrildi və 68
dəfələrlə 2001, 2006, 2009 – cu illərdə hüquqi status və təĢkilatı struktur dəyiĢikliyinə uğramıĢ, əvvəlcə Departament, sonra Dövlət Xidməti status almıĢdır. Artiq 1993-cü ildə antiinhisar orqanına malik Azərbaycan Respublikası 4 Mart 1993-cü ildə ― Antiinhisar fəaliyyəti haqqında‖ Qanunu qəbul etdi. Bu Qanunu 1.1- ci maddəsinə 2002-ci ildə edilən dəyiĢikliyə əsasən ―Azərbaycan Respublikasında antiinhisar qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasından, bu Qanundan, ―Təbii inhisarlar haqqında‖, ― Haqsız rəqabət haqqında‖ Azərbaycan Respublikasınin qanunlarından və digər normativ-hüquqi aktlardan ibarətdir. ―Antiinhisar fəaliyyəti haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu hazırlanarkən həmin vaxt keçmiĢ Sovet Ġttifaqı ölkələrini arasında bu sahədə ilk qanunvericilik aktı olan – Rusiya Sovet Federatıv Sosialist Respublikasının 22 mart 1991- ci ildə qəbul olunuĢ ―Rəqabət və əmtəə bazarlarında inhisarçılıq fəaliyyətinin məhdudlaĢdırılması haqqında‖ Qanunundan nümunə kimi istifadə edilmiĢdir. Bu qanunun formalaĢmasında ABġ və Avropa Birliyi ölkələrinin qanun vericiliyindən istifadə olumuĢdur. RSFR- in bu qanunu keçmiĢ Sovet Ġttifaqında ilk dəfə konkret formada rəqabətin və sahibkarlığın inkiĢafəna əsaslanan bazar münasibətlərinin yaranmasına və formalaĢmasına kömək göstərilməsi, düvlətin yürütdüyü rəqabət siyasətinin əsas vəzifələri, haqsız rəqabət və onun qarĢısının alınması və aradan qaldırılması və antiinhisar qanunvericiliyinə riyaət olunmasına dövlət nəzarəti kimi məsələləri tənzimləyən bir baza yaradıcısıdır. ―Antiinhisar fəaliyyəti haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu ―Ümumi müddəlar‖, ―Ġnhisarçılıq fəaliyyəti‖ və ―Yekun müddəlar‖ olmaqla 4 bölmədən və 23 maddədən ibarətdir.Qanunun birinci bölməsi antiinhisar qanunvericiliyi, onun məqsədləri, tətbiq dairəsi, antiinhisar siyasətini həyata keçirən mərkızi icra hakimiyyəti orqanları və əsas anlayiĢlardan bəhs edir. Ġkinci bölmə konkret olaraq- dövlət inhisrarçılığı, sahə inhisarçılığı, yerli inhisarĢılıq, təsərrufat subyektlərinin üfüqi və Ģaquli sazıĢlər nəticəsində yaranan inhisarçılıq, təbii inhisarçılıq, patent- lisenziya inhisarçılığı və yerin təkindən istifadə inhisarĢılığının təzahür formlarını və metodlarını müəyyən edir. Üçüncü bölmə inhisarçılıq fəaliyyətinin və meylərinin 69
qarĢısının alınması ilə əlaqədar olarq təsərrüfat subyektlərinin və onların birliklərinin yaradılması, yenidən təĢkili və ləğv edilməsi zamanı antiinhisar qanunvericliynə riayət olunmasına dövlət nəzarəti, səhmlərin əldə olunması zamanı təsərrüfat subyektləri arasında bağlanmıĢ əqdlərin həyata keçirilməsində antiinhisar qanunvericiliyinə riayət edilməsinə dövlət nəzarəti, inhisarçılıq fəaliyyətinin aradanq aldırılması və bu kimi məsələlərdən bəhs edilir. Dördüncü bolmə də bu Qanunun pozulmasınanin nəticələri, qanunun pozulmasına görə məsuliyyət və müvafiq icra hakimiyyəti orqanının vəzifəli Ģəxslərinin məsuliyyətini müəyyən edir. Qəbul edildiyi dövr üçün bu Qanun mütərəqqi hal hesab olunurdu, çünki bu sahədə olan boĢluğu doldurmaq, sahibkarlıq fəaliyyətibi dəstəkləmək və formlaĢdırmaq yeni yaranan bir dövlət üçün və formalaĢmaqda olan iqtisadiyyatı üçün önəmli addım idi. Lakın heĢdə bu Qanun mükəmməl deyildi qanunda olan boĢluqlar və çatıĢmamazlıqlar zaman keçdikcə, iqtisdiyyat inkiĢaf etdikcə, yeni tələblər yarandıqca və dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya gücləndikcə ozünü açıq Ģəkildə biruzə verdi. Halhazırda isə bu qanunu günümüz tələblərinə uyöğunlaĢdırmaq və inhisarçılıqla bağlı problemlərin həllində qanunvericiliyi dahada təkmilləĢdirmək və bu Qanunda bir sıra dəyiĢiliklər etmək, xüsusiləĢqauli müqavilələr və onların qiymətləndirilməsi, gizli üfüqi sazıĢlərin (kartellərin) açılması üçün istifadə olunan güzəĢt tədbirlərinin tətbiqi, təsərrüfat subyektlərinin birləĢməsi üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanının razılığının alınması prosedurlarının sadələĢdiriliməsi və bazarda hökmran mövqeyin müəyyən edilməsi normalarının müasir rəqabət qanunvericiliyi baxımdan dəyiĢililik edilməli və təkmilləĢdirilməlidir. Qanunda rəqabəti məhdudlaĢdıran hökmran mövqeyə yol verə bilən hədlər və amillər hərtərəfli və dəqiq müəyyənləĢdirilməlidir. Qanunun 4-cü maddəsində qeyd olunan əmtəə bazarında hökmran mövqe hesab olunan 35% -lik bazar payı ilə yanaĢı digər amillərin məcburiliyi, həmĢinin bu həddin müəyyənləĢdirilməsi üçün istifadə olunan informasiya mənbələrinin müxtəlifliyi və mötəbərliyi təmin olunmalıdır. Lakin dünyaın qabaqcıl ölkələrinin qanunvericiliyində konkret bir həddi hökmranlıq üçün kifayət saymır və muüxtəlif bazar payları üçün müəssisənin hansı məhsul Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|